1-2. Andi woo taki a di woto aki?

SO JUU u sa ta buta pakisei a di libi di wa ta libi longi, söseei a di fasi fa fuka ta möön u (Jöpu 14:1). Fëën mbei so juu woo sa ta fii bookosaka. Sömëni dinima u Jehovah fu awooten bi fii sö. So u de bi kë dëdë seei (1 Kön. 19:2-4; Jöpu 3:1-3, 11; 7:15, 16). Ma hii juu Jehovah, di Gadu di de bi ta futoou, bi ta da de kötöhati. De sikifi dee woto u de sö taa te u ta lesi de, u sa ta feni kötöhati, söseei u sa ta lei soni a de.​—Lom. 15:4.

² A di woto aki, woo taki u so u dee dinima u Jehovah dee bi hoi dou hii fa fuka bi miti de, di bi sa mbei de fii bookosaka. Woo taki u di womi mii u Jakopu de kai Josëfu. Woo taki u di mujëë de kai Naomi, di manu fëën bi dëdë, söseei u di mai fëën de kai Luti. Woo taki u di Leifi womi di bi sikifi Psalöm 73, söseei woo taki u apösutu Petuisi. Unfa Jehovah bi da de taanga? Andi u sa lei a di woto u de? Dee piki u dee hakisi aki, ta mbei u dë seiki taa „Jehovah dë zuntu u dee sëmbë dee lasi hati,” söseei taa „a ta heepi dee sëmbë dee ta fii bookosaka”.​—Ps. 34:18.

3-4. Andi bi pasa ku Josëfu di a bi dë wan njönku kijoo?

³ Josëfu bi abi söwan 17 jaa di Gadu bi mbei a sunjan apaiti sunjan tu pasi. Dee soni dee a bi sunjan, bi lei taa wan daka Josëfu bi o ko toon wan sëmbë di dee sëmbë fëën bi o ta lesipeki (Ken. 37:5-10). Ma di Josëfu sunjan dee soni aki, hën di libi fëën tooka gaanfa seei. Dee baaa fëën an bi ta lesipeki ën seei. De bi sei ën da wanlö sëmbë, hën bakaten wan heiheima u Egepiti di de bi ta kai Potifali, tei ën ko saafu fëën (Ken. 37:21-28). A wan kölö pisiten hën Josëfu libi tooka gaanfa. An bi  dë a  wosu möön ku hën tata di bi lobi ën. A bi ko toon wan lagilagi saafu a Egepiti, nöö a bi ta wooko da wan womi di an bi sabi Jehovah.​—Ken. 39:1.

⁴ Ma soni bi ko möön hogi da Josëfu. Potifali mujëë bi mindi soni da Josëfu taa a bi kë kisi ën. Potifali an bi öndösuku luku ee di soni dë bi dë sö tuu. A buta Josëfu a dunguwosu, nöö de bi bui ën ku këti (Ken. 39:14-20; Ps. 105:17, 18). Josëfu bi dë wan njönku kijoo. Pakisei unfa a bi ta fii di de bi mindi soni dëën. Kandë di sëmbë bi jei di soni aki, hën de taki hogi u Jehovah, di Gadu u Josëfu. Wë u ta si taa soni bi dë di bi sa mbei Josëfu fii bookosaka!

5. Andi Josëfu bi du sö taa an fii bookosaka poi?

⁵ Josëfu an bi sa du soni kumafa a kë di a bi dë saafu, söseei di a bi dë a dunguwosu. Andi bi heepi ën fu an lasi hati? Wë an bi ta buta pakisei a dee soni dee an bi sa du, ma a bi ta mbei hii möiti u du di wooko di de bi dëën faa du. Hii juu a bi ta du soni kumafa Jehovah kë. Di soni dë bi dë di möön fanöudu soni dëën. Fëën mbei Jehovah bi mbei soni waka bunu dëën.​—Ken. 39:21-23.

6. Unfa dee soni dee Josëfu bi sunjan bi sa dëën kötöhati?

⁶ Kandë Josëfu bi feni taanga te a bi ta pakisei dee soni dee Jehovah bi mbei a sunjan wantu jaa pasa. Dee soni dee a bi sunjan dë bi ta lei taa Josëfu bi o si dee famii fëën baka, söseei taa soni bi o waka möön bunu dëën. Nöö sö a bi pasa tuu. Di Josëfu bi abi 37 jaa, hën dee soni dee a bi sunjan bi bigi pasa tuutuu. De bi pasa a wan gaan foombo fasi!​—Ken. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. Andi o heepi u fuu hoi dou hii fa soni ta taanga da u, te u luku di soni di sikifi a 1 Petuisi 5:10?

⁷ Dee soni dee u ta lei. Di woto u Josëfu ta heepi u fuu hoi a pakisei taa di goonliba aki hogi, söseei taa sëmbë an o ta libi ku u a wan leti fasi. A sa pasa seei taa wan baaa nasö wan sisa an libi a wan leti fasi ku u. Ma te u ta si  Jehovah kuma di Sëmbë di ta tjubi u, nöö wa o lasi hati, söseei wa o disa di dini di u ta dini ën. (Ps. 62:6, 7; lesi 1 Petuisi 5:10.) Hoi a pakisei tu taa a kan taa Josëfu bi abi 17 jaa di Jehovah bi mbei a sunjan dee sunjan. Di soni dë mbei u sa taki taa Jehovah sabi taa dinima fëën dee njönku seei sa du soni a wan bunu fasi. A di ten aki, sömëni njönkuwan dë kuma Josëfu. De ta biibi Jehovah kumafa Josëfu bi ta biibi Jehovah. De buta so u de a dunguwosu seei, u di de ta hoi deseei a Gadu.​—Ps. 110:3.

8. Andi bi pasa ku Naomi ku Luti?

⁸ U di hangi pena bi dë a Juda, mbei Naomi ku di famii fëën bi disa di wosu u de a Juda, hën de go libi a Moab kuma woto köndë sëmbë. A di köndë dë Naomi manu bi ko lasi libi. De bi ta kai ën Elimeilëki. Naomi ku dee tu womi mii fëën nöö bi fika ala. Te wan pisi, hën dee womi mii fëën tööu ku mujëë u di köndë Moab. De bi ta kai wan u de Luti, nöö de bi ta kai di wotowan Ölupa. Söwan teni jaa baka di dë, hën dee womi aki seei ko lasi libi, nöö de an bi pai miii wan daka (Luti 1:1-5). I sa fusutan unfa dee dii mujëë aki bi ta tjali tjika! An dë u taki taa Luti ku Ölupa bi sa tööu baka. Ma ambë bi o ta sölugu Naomi di bi ta ko gaandi? Naomi bi ta tjali sö gaanfa taa a bi taki taa: „Wan kai mi Naomi möön. Un kai mi Maala, u di di Gadu di abi hii makiti mbei mi ko ta tjali gaanfa seei”. Baka di dee hogi aki bi miti Naomi, hën a toona go a Betelehem. Nöö Luti bi go ku ën.​—Luti 1:7, 18-20.

9. Unfa Luti bi da Naomi taanga te u luku Luti 1:16, 17, 22?

⁹ Andi bi heepi Naomi? Di lobi di sëmbë bi lei ën taa de lobi ën. Luti bi lei taa a lobi Naomi, u di an bi go disëën. (Lesi Luti 1:16, 17, 22.) Di de bi dou a Betelehem, hën Luti bi wooko taanga fëën ku Naomi bi sa feni soni u njan. Di soni aki mbei hii sëmbë bi ta si taa Luti bi dë wan bumbuu mujëë di bi ta wooko taanga.​—Luti 3:11; 4:15.

10. Unfa Jehovah bi lei taa a lobi dee pooti sëmbë, kuma Naomi ku Luti?

¹⁰ Jehovah bi da dee Isaëli sëmbë wan wëti di bi ta lei unfa a bi ta fii da dee pooti sëmbë, kuma Naomi ku Luti. A bi piki dee sëmbë fëën taa te de bi o koti dee soni di de paandi, nöö de bi musu disa dee bi dë a bandja pisi u di goon, sö taa dee pooti sëmbë bi sa feni dee di dë (Leif. 19:9, 10). Di soni aki mbei Luti ku Naomi bi sa feni soni u njan söndö u de pidi sëmbë soni.

11-12. Unfa Boasi bi mbei Luti ku Naomi wai gaanfa?

¹¹ Di sëmbë di bi abi di goon ka Luti bi nango koti soni u njan, bi dë wan gudu womi de bi ta kai Boasi. A bi lobi di fasi fa Luti bi ta hoi hënseei a Naomi, söseei fa a bi ta lei ën taa a lobi ën. Fëën mbei bakaten Boasi tööu ku Luti, hën a bai di goon di bi dë u Naomi famii, tei ko fëën. Nöö dee mii dee Luti bi o pai bi o feni di goon dë bakaten (Luti 4:9-13). Luti ku Boasi bi ko pai wan mii, hën de kai ën Obëti. Di Obëti aki bi ko dë di avo u Könu Dafiti.​—Luti 4:17.

¹² U sa pakisei unfa Naomi bi ta wai di a bi ta tja Obëti a maun, söseei di a bi ta da Jehovah tangi! Ma Naomi ku Luti o feni gaan bunu jeti. Te Gadu o weki de ko a libi baka, nöö de o möön wai te de o ko fusutan taa Obëti bi dë wan gaan avo u Jesosi Keesitu, di Mësiasi di Gadu bi paamusi taa a o manda ko!

13. Un fanöudu soni u sa lei a di woto u Naomi ku Luti?

¹³ Dee soni dee u ta lei. Te fuka ta miti u, nöö u sa lasi hati, nasö u sa ta fii bookosaka, möönmöön te u ta si kuma soni an o ko bunu baka. Wë a di ten dë u musu futoou di Tata fuu di dë a liba ala, söseei u musu ta dë makandi ku dee baaa ku dee sisa fuu. Na hii juu Jehovah  ta puu wan fuka da u. An bi weki Naomi manu ku dee womi mii fëën ko a libi baka. Ma wan soni di u sa dë seiki fëën, hën da Jehovah o heepi u fuu hoi dou. A sa mbei dee baaa nasö dee sisa fuu du soni da u di ta lei unfa de lobi u tjika.​—Nöng. 17:17.

14. Faandi mbei wan Leifi womi bi ko ta fii bookosaka seei?

¹⁴ Di womi di sikifi Psalöm kapitë 73 bi dë wan Leifi sëmbë. Di womi aki bi abi di gaandi u wooko a di kamian ka sëmbë bi nango dini Jehovah. Ma hii fa a bi dë sö, tökuseei di womi aki bi fii bookosaka u wan pisiten. Faandi mbei? A bi bigi ta haun ku dee sëmbë dee an bi ta libi bunu, söseei a bi ta haun ku dee sëmbë dee bi abi gaanfasi. An bi ta haun ku de u di a bi kë du soni di an bi bunu, ma u di a bi djei kuma dee sëmbë dë bi abi wan möön bunu libi möön hën (Ps. 73:2-9, 11-14). A bi ta djei kuma dee sëmbë dë bi abi hii soni di de bi kë. De bi gudu, de bi abi wan bunu libi, söseei a bi ta djei kuma de an bi abi na wan bookohedi. Di di Leifi womi aki bi si di soni aki, hën a bi fii bookosaka seei. Hën a taa: „U sösö seei mi mbei möiti u mi ko abi wan limbo háti. U sösö seei mi wasi mi maun, u lei taa ma du na wan hogi.” Wë di soni aki bi sa mbei an dini Jehovah möön.

15. Te u luku Psalöm 73:16-19, 22-25, nöö andi di Leifi womi di bi sikifi di psalöm aki bi du fu an fii bookosaka möön?

¹⁵ Lesi Psalöm 73:16-19, 22-25. Di Leifi womi bi „go a di gaan santa kamian u Gadu”. A di kamian dë, a bi dë makandi ku woto sëmbë di bi ta dini Jehovah. Di soni dë mbei a bi sa dë piii kai pakisei a soni, söseei a bi sa begi Jehovah. Te u kaba fëën, a bi ko si taa an bi ta si soni a wan bunu fasi, söseei taa a bi sa pasa taa hën ku Jehovah bi sa poi. A bi ko si tu taa dee hogihati sëmbë „dë taanputaanpu a wan kamian ka de sa kooga kai”, söseei taa „de an o dë möön”. Ee di Leifi womi aki an bi kë fii bookosaka möön, söseei ee an bi kë haun ku hogihati sëmbë möön, nöö a bi musu si soni kumafa Jehovah ta si soni. Di a bi du dee soni aki, nöö soni an bi ta toobi ën möön. A bi taki taa: „Na wan sëmbë a goonliba aki ta mbei mi ta piizii sö, boiti [Jehovah].”

16. Andi u sa lei a di Leifi womi?

 ¹⁶ Dee soni dee u ta lei. Nöiti u musu haun ku dee hogihati sëmbë, hii fa a ta djei kuma soni nango bunu da de. De an ta dë waiwai tuutuu, söseei de an o dë waiwai u nöömö, nöö de an o libi u teego tu (Peleik. 8:12, 13). Ee u ta haun ku de, woo lasi hati, söseei a sa pasa taa u ku Jehovah an dë mati möön. Fëën mbei ee wan daka i ta fii kuma di Leifi womi aki, nöö i sa du di soni di hënseei bi du. Haika Jehovah, nöö nama ku sëmbë di ta piki Jehovah buka. Te i lobi Jehovah möön hiniwan soni, nöö joo ta dë waiwai tuutuu. Söseei joo fika a di pasi di ta tja sëmbë go a „di tuutuu libi”.​—1 Tim. 6:19.

17. Faandi mbei Petuisi bi sa fii bookosaka?

¹⁷ Apösutu Petuisi bi dë wan sëmbë di bi ta du soni fajafaja. Ma so juu a bi ta taki soni nasö du soni söndö pakisei, nöö dee soni dë bi ta hati ën bakaten. Wan daka di Jesosi bi piki dee apösutu fëën taa a o tja sitaafu, söseei taa sëmbë bi o kii ën, hën Petuisi piki Jesosi taa: „Masa, na taki dee lö soni dë e. Biga de an o sa pasa ku i seei, kwetikweti” (Mat. 16:21-23). Jesosi bi fan ku Petuisi u di soni dë. Di wanlö sëmbë bi ko u kisi Jesosi tja go, hën Petuisi du wan soni söndö u pakisei. A bi koti di jesi u wan saafu u di gaan mindima puu (Joh. 18:10, 11). Jesosi bi toona fan ku di apösutu fëën möön. Boiti di dë, Petuisi bi njan buka taa aluwasi ee hii dee woto apösutu bi o go disa Jesosi, hën an bi o du di soni dë nöiti! (Mat. 26:33) Ma Petuisi an bi taanga kumafa a bi mëni. A di ndeti dë, a bi fëëë sö tee taa dii pasi a taki taa an sabi Jesosi. Petuisi bi fii bookosaka sö gaanfa taa a „kule go a döö go këë te a bigi” (Mat. 26:69-75). Kandë a bi ta hakisi hënseei ee Jesosi bi o dëën paadon.

18. Unfa Jesosi bi heepi Petuisi faa fii bunu baka?

¹⁸ Ma Petuisi an bi lasi hati sö tee taa a disa di dini di a bi ta dini Jehovah. Baka di a bi mbei di föutu dë, a bi dini Jehovah go dou  makandi ku dee woto apösutu (Joh. 21:1-3; Tjab. 1:15, 16). Andi bi heepi ën faa fii möön bunu? Wë Petuisi bi mëni unfa Jesosi bi begi dëën taa di biibi fëën an musu ko suwaki. Boiti di dë, Jesosi bi dëën taanga fu an disa. Ma a bi musu mbei möiti u da dee baaa fëën taanga. Jehovah bi piki di begi dë. Bakaten, Jesosi bi go fan ku Petuisi, nöö a kan taa a bi du di soni aki faa bi sa da Petuisi taanga (Luk. 22:32; 24:33, 34; 1 Kol. 15:5). Jesosi bi go dou a wan kamian ka hii dee apösutu fëën bi dë, baka di de bi mbei möiti wan hii ndeti u de kisi fisi, ma de an bi kisi na wan. A di daka dë, Jesosi bi da Petuisi di okasi faa lei unfa a lobi ën tjika. Jesosi bi da di mati fëën paadon, söseei a bi dëën woto wooko jeti.​—Joh. 21:15-17.

19. Andi Psalöm 103:13, 14 ta lei u u di fasi fa Jehovah ta si u te u du wan zöndu?

¹⁹ Dee soni dee u ta lei. Di fasi fa Jesosi bi libi ku Petuisi, ta lei taa Jesosi abi tjalihati, leti kuma hën Tata. Fëën mbei te u mbei wan föutu, nöö wa musu si kuma Jehovah an o da u paadon. U musu hoi a pakisei taa Saatan kë fuu pakisei sö. U musu ta pakisei unfa Jehovah lobi u tjika. U musu ta hoi a pakisei taa a ta fusutan taa na hii soni u sa du, söseei taa a dë kabakaba u da u paadon. U musu djeesi Jehovah te sëmbë du soni di hati u.​—Lesi Psalöm 103:13, 14.

20. Andi woo taki a di woto di ta ko?

²⁰ Di woto u Josëfu, Naomi ku Luti, di Leifi womi, söseei di u Petuisi, ta mbei u dë seiki taa „Jehovah dë zuntu u dee sëmbë dee lasi hati” (Ps. 34:18). A ta da pasi taa fuka miti u, söseei a ta da pasi taa u fii bookosaka so juu. Ma te Jehovah ta heepi u fuu hoi dou, nöö di biibi fuu ta ko möön taanga (1 Pet. 1:6, 7). A di woto di ta ko, woo luku na un woto fasi Jehovah ta heepi dee sëmbë dee ta hoi deseei nëën, te de lasi hati. De sa lasi hati kandë u di de abi suwakifasi, nasö u di soni ta taanga da de.