1-2. Ino ty hodinehentikagne ato?

MISY fotoagne tika mieke tie fohe vata’e ty andro iaignantika sady “feno haoreagne.” (Joba 14:1) Ara-dalàna areke naho kivy tika kindraike. Maro ty mpanompo i Jehovah nikivy voarehake agnate Baiboly ao. Ty ila’e amy iareo aza nirehake tie: “Ndra aleoko mate.” (1 Mpanj. 19:2-4; Joba 3:1-3, 11; 7:15, 16) Faie nampionogne naho nampahery iareo avao ty Jehovah, i Andrianagnahare natokisa iareoy. Nisorategne amy Baiboly ao ty tantara iareo mba hampahery antika naho handrambesantika fianaragne.​—Rom. 15:4.

² Hodinehentikagne amy ty lahatsoratse toy ato fa nisy mpanompo i Jehovah ila’e nikivy noho ty raha nanjò iareo. Agnisa izay ty Josefa ana-dahy i Jakoba, i Naomy naho i Rota vinanto’e, i Levita nanoratse ty Salamo 73-oy, vaho i apostoly Petera. Akore ty nampahereza i Jehovah iareo? Ino ty lesogne azontika ianaragne boake amy ty raha niaigna iareo? Hagnomey toky antika ty vale ireo fa tena “marine ze torotoro fo ty Jehovah, sady magnavotse ze mamoe fo.”​—Sal. 34:18.

3-4. Ino ty raha nanjò i Josefa tamy ireke mbe nitanoray?

³ Nisy nofy i Josefa roe zay nagnambara tie hanagne toeragne ambone reke naho fa afara agne sady ho hajae o keleia’e reo ka. Tamy ireke ni-17 taogne teo ho eo ty nahazo o nofy boake aman’Andrianagnahare rehoe. (Gen. 37:5-10) Faie tsiela tafara ty nirehafa’e o nofi’e reo, le niova tampoke ty fiaigna’e. Tsy mba nagnaja aze zao i rahalahi’e rey fa ndra nivarotse aze ho ndevo. Nivilie i Potifara, manam-pahefagne Ejipsiana ka reke tafara izay, le natao’e ndevo. (Gen. 37:21-28) Tagnate ty fotoagne fohe avao, le niova tanterake ty fiaigna i Josefa. Teo reke niarake nipetrake tamy i baba’e, i tena nikoko azey. Fa amy izao  reke, lasa ndaty tsy misy dika’e, satria ndevo ty ndaty raike mpanompo sampy a Ejipta agne.​—Gen. 39:1.

⁴ Faie lombolombo izay ty raha nanjò aze naho fa tagne. Fa inogne ty raha niseho? Nirehake i valy i Potifaray tie nao fa ho nivahore i Josefa zao reke. Le tsy mba namotopototse ka ty Potifara, fa le avy le ginadra’e ty Josefa sady nisia’e seny ty tombo’e naho ty tagna’e. (Gen. 39:14-20; Sal. 105:17, 18) Ko haligno fa mbe tanora ty Josefa tamy izay. Va’e inogne areke ty nitsapa’e noho o fandratiratiagne aze iohoe? Saintsaigno ka tie inogne ty va’e ho nivoka izay tamy i tahina i Jehovah-y naho fa naharey izay o ndatio? Ara-dalàna areke naho tena nikivy ty Josefa.

5. Ino ty raha natao i Josefa mba hahavy aze tsy ho kivy loatse?

⁵ Nanjare voafetra avao ty raha niazo i Josefa natao tamy ireke nindevo naho nigadray. Inogne ty nagnampe aze hifantoke amy ty lafesoan-draha avao? Tsy nifantoke tamy ty raha tsy azo’e natao’e reke, fa nifantoke tamy ty asa nampanoegne aze, sady natao’e soa arake ze vita’e zay. Fa ty tena lahibey le tihoe, nikezake nampifale i Jehovah lognandro reke. Ty voka’e, nitahie i Jehovah ze kila raha natao’e.​—Gen. 39:21-23.

6. Nagnino ro va’e ho nampahery i Josefa ty dika i nofi’e rey?

⁶ Va’e ho nampahery i Josefa ka ty nisaintsaigne ty dika i nofi’e rey. Ty anto’e, naseho irey fa mbe ho trea’e indraike i keleia’e rey sady mbe hihasoa ka ty fiaigna’e naho fa afara agne. Le izay vata’e ty raha niseho. Naho fa ni-37 taogne ty Josefa, le nanomboke nitanterake i nofi’e rey, sady amy izay tsy arake ty nieretsereta’e aze ty fomba nahatanteraha’e.​—Gen. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. Ino ty hagnampe antika hahavita hiaretse ty raha sarotse manjò antika, arake ty 1 Petera 5:10?

⁷ Inogne ty lesogne ho antika? Maniahy antika i tantara i Josefa ignehoe fa va’e hisy ndaty  hanao raha tsy rare’e amantika amy ty tontolo feno haratiagne toy eto. Ndra o rahalahio naho o rahavaventikagneo aza va’e hanao hoe izay amantika. Faie naho ataontika Lamilamintika ndra Fitsolohantika ty Jehovah, le tsy ho kivy tika fa hanohy ty fanompoagne aze avao. (Sal. 62:6, 7; vakio ty 1 Petera 5:10.) Tadidio ka fa tamy i Josefa ni-17 taogne teo ho eoy, le fa nifandrambe tama’e manokagne ty Jehovah. Midika areke zay fa tena matoky o tanora manompo azeo ty Jehovah. Maro ty tanora manam-pinoagne manahake i Josefa amy izao. Misy amy iareo zao ty le avy le gadraegne avao noho iareo magnorike ty saontsy i Jehovah.​—Sal. 110:3.

8. Ino ty raha nanjò i Naomy naho i Rota?

⁸ Nisy keré mafe ty ta Joda tao tie indraike. Nanapa-kevetse areke ty ry Naomy fa hifindra a Moaba agne. Nimate ty Elimeleka, valy i Naomy naho tafara tatoy, le i Naomy naho i ana-dahi’e roe rey ty nisisa tagne. Nanambaly ampela Moabita o ana-dahi’e reo naho fa nandeha ty fotoagne. Tsy ia reo fa i Rota naho i Orpa. Ie ni-10 taogne teo ho eo tafara izay, le nimate ka i ana-dahi’e rey, sady ie amy izao tsy mba nanagn’anake iareo. (Rota 1:1-5) Mba azo’o sare an-tsaigne vao tie nanao akore ty alahelo nitsapa i Naomy, naho i Rota vaho i Orpa? Mbe afake nanambaly indraike ty Rota naho i Orpa. Faie akore ty amy i Naomy? Ia ty hikarakara aze, ireke amy izao fa antetse? Tena nikivy ty Naomy, le va’e izay ty nahavy aze nirehake tie: “Ko atao’areo tihoe Naomy raho, fa anò’areo tihoe Mara, satria tena nampahore ahy mafe i Mahery Fara Tampo’ey.” Nanapa-kevetse areke ty Naomy fa hiheregne a Betlehema agne tafara o raha nanjò aze rehoe. Niarake tama’e ka ty Rota.​—Rota 1:7, 18-20.

9. Ino ty raha natao i Rota mba hagnampeagne i Naomy tsy ho kivy, arake ty Rota 1:16, 17, 22?

⁹ Inogne ty nagnampe i Naomy tsy ho kivy? Ty hasoa fagnahy miharo hatea ndra ty hatea tsy miovaova naseho tama’e. Trea ohatse zay naho fa tsy nienga aze ty Rota fa nipiteke tama’e avao. (Vakio ty Rota 1:16, 17, 22.) Niasa mafe ty Rota naho fa niavy ta Betlehema agne mba hahavy iareo amy i Naomy hahatrea raha ho hanegne. Ty voka’e, nanjare nanagne laza soa ty Rota tsiela tafara izay.​—Rota 3:11; 4:15.

10. Akore ty nampisehoa i Jehovah tamy i Naomy naho i Rota fa mitretré o ndaty mahantrao reke?

¹⁰ Nisy lily nimey i Jehovah o Israelitao mampiseho fa mitretré o ndaty mahantrao reke. Nisaontsy tamo o vahoa’eo reke tie naho fa mijinja ty vokatse amy ty tete iareo egne iareo, le toko’e hengà iareo avao ty amy i sisi’ey ey naho ze nipopoke mba halae o ndaty mahantrao. (Lev. 19:9, 10) Nandrambe soa tamy izay ty Naomy naho i Rota. Tsy nila nangatake areke iareo vaho izay ho afake nahatrea ty raha ho hane iareo.

11-12. Inogne ty natao i Boaza mba hahavy i Naomy naho i Rota ho fale?

¹¹ Tamy ty tete ia ty Rota ro nitimpogne ze vare nengà o mpinjijao? Tamy ty tete ty lahilahy mpagnarivo atao tihoe Boaza zay. Tena nanohigne ty fo’e ty nahatrea tie tsy nifoe i Rota ty Naomy rafoza’e sady tena nitea’e. Nivilie i Boaza ze fanagna ry Naomy keleian-draike, mba ho lovà ty ana i Rota sady nalae’e ho valy ka ty Rota. (Rota 4:9-13) Niterake i Obeda, dadabey i Davida Mpanjaka ty Boaza naho i Rota naho fa tafara tatoy.​—Rota 4:17.

¹² Alao sare an-tsaigne tie nanao akore ty hafalea i Naomy naho fa nitrotro i Obeda! Azo antoke fa nisaotse i Jehovah reke noho ty hafalea’e. Faie mbe misy raha tena hahafale i Naomy naho i Rota amy ty hoavy. Naho fa hovelomegne  amy ty mate iareo, le ho fanta iareo tie agnisa ty razambey i Mesia Nampitamaegney ndra i Jesosy Kristy ty Obeda.

13. Ino ty lesogne lahibey ianarantika boake amy ty tantara i Naomy naho i Rota?

¹³ Inogne ty lesogne ho antika? Va’e ho kivy tika kindraike noho ty raha sarotse mahazo antika. Va’e hieretseretse aza tika tie tsy ho voavaha i olagne mahazo antikagney. Mila matoky i Jehovah tika amy ty fotoagne hoe izay, sady tsy toko’e hivibìke fa hifandrambe amo o mpiara-manompò avao. Maregne fa tsy le avy le afaha i Jehovah iaby ty olagne mahazo antika. I valy i Naomỳ naho i ana-dahi’e rey zao tsy le avy le nivelome i Jehovah tamy ty mate. Faie hagnampe antika reke mba hahavitantika hiaretse. Va’e hampiasa o mpiara-manompò ohatse reke mba haneho hatea tsy miovaova amantika.​—Ohab. 17:17.

14. Nagnino i Levita raikey ro tena nikivy?

¹⁴ I Levita raike zay ty nanoratse ty Salamo 73. Tena nanagne tombotsoa miambake reke, satria afake nanompo i Jehovah tamy i anjomba’ey tao. Faie nisy fotoagne reke tena nikivy. Fa nagnino? Satria nanomboke nialogne o ndaty raty fagnahy naho mpirohakeo reke. Faie tsy tihoe te hanao raha raty manahake iareo ty nahavy aze nialogne iareo fa noho iareo hoe miadagne naho oharegne ama’e. (Sal. 73:2-9, 11-14) Ty anto’e, hoe managne ze kila raha zay iareo, hoe soa ka ty fiaigna iareo sady hoe tsy misy raha mampatahotse iareo. Tena nikivy o Levita iohoe naho fa nahatrea izay, le hoe reke: “Montso antoke avao ty nagnaliovako ty foko, naho ty nanasako ty tagnako mba ho porofo tie tsy manan-tsiny raho.” Fa ho nanimba ty fifandrambesa’e tamy i Jehovah zay.

15. Naho henteagne ty Salamo 73:16-19, 22-25, ino ty nagnampe i Levitay tsy ho kivy?

¹⁵ Vakio ty Salamo 73:16-19, 22-25. Nizilike tamy i “toeragne masin’Andrianagnaharey” tao o Levita iohoe. Azo antoke fa niarake tamo o mpanompo i Jehovah-o reke naho fa tagne, le nilamigne soa ty sai’e, sady afake nandineke soa naho nivavake miomba i raha nanahiragne azey reke. Nitaka’e areke tie tsy nisaigne soa reke, sady fa ho nahavy aze ho nisintake i  Jehovah i raha nieretserete’ey. Nitaka’e ka fa amy ty toeragne malama eo ty misy o raty fagnahio, sady hisy ‘loza’ hanjò iareo. Naho fa nanagne ze fomba fiheve i Jehovah zay o Levita iohoe, le nanjare tsy nialogne naho tsy nikivy sasa. Nilamigne indraike ty sai’e naho fa nanao izay reke, sady nifale ka. Hoe reke: “Tsy misy raha mahafinaritse ahy ty ambone tane eto, naho tsy ihe avao [Jehovah].”

16. Ino ty lesogne ianarantikagne boake amy i Levitay?

¹⁶ Inogne ty lesogne ho antika? Tsy toko’e hialogne ty fiadana o raty fagnahio tika ndra ombia ndra ombia. Ty anto’e, ivela’e etoy avao o hafalea iareò sady mandalo avao. Tsy managne raha tamaegne ka iareo. (Mpito. 8:12, 13) Naho itika mialogne iareo, le ho kivy sady ho simba ka ty fifandrambesantika amy i Jehovah. Tsikombeo areke ty raha natao i Levitay naho ohatse mahatsapa rehe tie manomboke mialogne ty fiadana o ndaty raty fagnahio. Oriho ty toroheve i Jehovah, le miaraha amo o ndaty manao ty zoton’arofo’eo. Tena ho fale rehe sady tsy hiala amy i lalagne mbamy i “havelogne vata’ey” mbeoy naho tsy misy raha tea’o mandikoatse i Jehovah.​—1 Tim. 6:19.

17. Ino iaby ty raha nahavy i Petera tena ho kivy?

¹⁷ Ndaty nafana fo ty apostoly Petera. Faie nisy fotoagne reke tsy nandineke soa fa le avy le nirehake ty raha tam-po’e tao ndra le avy le nanao raha raike. Ty voka’ e, mateteke reke ro nanegnegne noho i raha nirehafe’e ndra natao’ey. Nirehake tamo o apostoli’eo ohatse ty Jesosy tie hampijalegne naho ho vonoegne reke. Le avy le nitrevoke aze ty Petera tie: “Tsy hanjò azo zay.” (Mat. 16:21-23) Nahitsy i Jesosy ty Petera naho fa niavy eo. Naho fa nisy vahoake maro ka niavy hitsepake i Jesosy, le tsy mba nandineke hey ty Petera fa le avy le tinapa’e ty sofy ty mpanompo ty mpisorom-bey raike. (Jaona 18:10, 11) Le nagnitsy aze indraike ty Jesosy. Nirehake ka reke fa tsy hienga i Jesosy ndra tie hienga aze iaby aza o apostoly ila’e reo. (Mat. 26:33) Natoky tegna loatse ty Petera. Ty voka’e, nanjare natahotse ndaty  reke, le nandietse i Tompo’ey intelo. Tena nikivy ty Petera tafara izay, le “niakatse ivela’e tagne sady nangoihoy ty tagny.” (Mat. 26:69-75) Azo antoke fa nieretseretse reke tie: ‘Hamela ty heloko vao ty Jesosy?’

18. Ino ty natao i Jesosy mba hagnampeagne i Petera tsy ho kivy?

¹⁸ Le lia’e tsy nanompo i Jehovah sasa vao ty Petera satria nikivy? Aha’a, tsy izay. Tafara ty nanoa’e i hadisoagne ignehoe, le niarake tamy i apostoly nama’e rey indraike reke. (Jaona 21:1-3; Asa. 1:15, 16) Inogne ty nagnampe aze hilamin-tsaigne naho tsy ho kivy? Azo antoke fa nitsiaro’e i reha i Jesosy tihoey: ‘Fa nivavake mafe ho azo raho mba tsy ho levogne ty finoa’o.’ Nirisihe i Jesosy ka reke tie: ‘Naho fa ihe boake nibebake, le ampaherezo o rahalahi’o reo.’ Tena namale o vavake natao i Jesosy iohoe ty Jehovah. Naho fa tafara tatoy, le niseho tamy i Petera manokagne reke. Hampahery i Petera varagne ty nahavy aze nanao izay. (Lioka 22:32; 24:33, 34; 1 Kor. 15:5) Nagnarato fiagne tagnate ty halegne raike i apostoly rey tie indraike, faie tsy nahazo ndra raike. Niseho tamy iareo ty Jesosy tafara io. Nihararaote i Jesosy o fotoagne iohoe mba hampirehafa’e i Petera tie manao akore ty halale ty hatea i Petera aze. Tena namela ty helo i ragne’e tsy foe’ey ty Jesosy sady nagnankigne asa lahibey tama’e.​—Jaona 21:15-17.

19. Naho henteagne ty Salamo 103:13, 14, akore ty fihevera i Jehovah antika naho fa itika manao fahadisoagne?

¹⁹ Inogne ty lesogne ho antika? Trea tamy ty raha natao i Jesosy tamy i Petera fa tena tea mamela heloke manahake an-dRae’e reke. Naho fa itika areke manao fahadisoagne, le tsy toko’e hieretseretse tie tsy hamela ty helontika ty Jehovah ndra inogn’inogne kezake ataontika. Tadidio fa i Satana avao ro te hampieretseretse izay antika. Ty raha toko’e hataontika aza, le ty hisaintsaigne ty halale ty hatea i Raentikagney antika. Toko’e ho tadidientika ka fa mahatakatse ty fetra ty raha vitantika reke. (Vakio ty Salamo 103:13, 14.) Toko’e hanahake aze areke tika naho fa misy ndaty manao raha mahaboseke antika.

20. Ino ty hodinehentikagne amy ty lahatsoratse magnarake?

²⁰ Magnomey toky antika ty tantara i Josefa, i Naomy naho i Rota, i Levita raikey, vaho i apostoly Petera fa tena “marine ze ndaty mamoe fo” ty Jehovah. (Sal. 34:18) Va’e ho kivy tika kindraike satria tsy afaha i Jehovah ty raha sarotse manjò antika. Faie naho mangatake fagnampeagne ama’e tika mba hahavita hiatreke i raha sarotse rey, le hatanjake ty finoantika. (1 Pet. 1:6, 7) Ho treantika amy ty lahatsoratse magnarake fa manohagne o mpanompo’e tsy mivalikeo ty Jehovah naho kivy iareo noho ty hadisoagne natao’e ndra raha sarotse hafa.