1-2. Zvini hi to wulawula hi zvona ka ndzima leyi?

KA ZVIKHATI zvin’wani ha tshuka hi nyima hi ku tse, hi alakanyela lezvi a wutomi ga hina gi nga komisa zvona ni lezvi gi nga talisa zvona “hi zvikarato”. (Joba 14:1) Hikwalaho, zva zwisiseka loku hi tshuka hi mbhela ntamu. Ku ni malandza yo tala ya Jehovha ya cikhatini ci nga hundza ma ti zwisileko lezvo. A vokari va zile va navela ni kufa. (1 Tih. 19:2-4; Joba 3:1-3, 11; 7:15, 16) Kanilezvi Jehovha — a Nungungulu loyi va nga kari va mu tsumba — i va chavelele a tlhela a va tiyisa hi kuphindaphinda. A matimu yabye ma tsalelwe ku hi chavelela ni ku hi tiyisa. — Rom. 15:4.

² Ka ndzima leyi, hi ta wulawula hi malandza yo kari ya Jehovha ma nga timisela zvikarato zvo tsema hlanha. A malandza lawo hi Josefa n’wana Jakobe, na Nawomi loyi a nga felwe hi nuna, ni katamwane wakwe Rute, ni muLevhi loyi a nga tsala Lisimu 73, na mupostoli Pedro. Hi ta tiva hlamulo wa zviwutiso lezvi: Jehovha i va tiyisisile kuyini? Zvini hi gondzako ka cikombiso cabye? A mihlamulo ya zviwutiso lezvi, yi ta hi tiyisekisa lezvaku ‘Jehovha i kusuhi ni lava va tshovekileko timbilu’ niku ‘wa hanyisa lava va nga ni moya wu pandzekileko’. — Lis. 34:18.

3-4. Zvini zvi nga humelela Josefa a cikhati leci a nga hi mufana?

³ A cikhati leci Josefa a nga hi ni 17 wa malembe, i nova ni miloro yimbiri yi ngata hi ka Nungungulu. A miloro leyo yi wa komba lezvaku ka siku go kari Josefa i wa tava munhu wa lisima ni wo kombisiwa cichavo laha ngangweni wabye. (Gen. 37:5-10) Kanilezvi, na ku nga se hundza cikhati co leha, a ciyimo ca Josefa ci no cica zva cima! Wutshan’wini ga ku kombisiwa cichavo, a vamakabye vakwe va no mu xavisa aya maha citiri kaya ka nduna ya muGibhite wa  ku hi Potifare. (Gen. 37:21-28) Hi cikhati citsongwani, a wutomi ga Josefa gi no jima hi hloko: Loyi a nga hi n’wana wo randzeka i nova citiri ca lahasi nguvhu ca nduna ya muGibhite wo khozela zvifananiso! — Gen. 39:1.

⁴ A zvi gumelwangi laho. A ciyimo cakwe ci wa ha ta bindza nguvhu! A sati wa Potifare i no mu lumbeta ku i zamile ku mu pfinya. Potifare i no khoma Josefa a mu vhalela paxweni ne na a nga rangangi hi ku zama ku tiva ku a mhaka leyo lisine kutani mawunwa, va tlhela va mu boha hi machini. (Gen. 39:14-20; Lis. 105:17, 18) Phela Josefa i wa ha hi mufana. Hi nga alakanyela lezvi a nga ti zwisa zvona hi ku lumbetiwa ku zama ku pfinya a sati wa vambe! Alakanya kambe lezvaku lezvo kuzvilava zvi chakisile vito ga Jehovha. Makunu, zva woneka ku Josefa i wa hi ni zvigelo zva ku a mbhela ntamu.

5. Cini ci nga vhuna Josefa lezvaku a nga rereki a cikhati a nga xaniseka?

⁵ Ka cikhati leci Josefa a nga hi citiri ni cikhati a nga hi cibochwa, a ci kona a nga wa ta maha kasi ku cica ciyimo cakwe. Makunu, cini ci nga mu vhuna ku a nga rereki? Wutshan’wini ga ku veka kupima ka lezvi a nga kala a nga ha zvi koti ku maha, i no veka kupima ntirweni lowu a nga nyikilwe a tlhela a maha zvontlhe zvi nga hi ntan’wini wakwe. A ca lisima ka zvontlhe, i wa ti karatela ku tsakisa Jehovha wutomini ga yena. Hi kota ya lezvo, Jehovha i no mu katekisa ka zvontlhe a nga maha. — Gen. 39:21-23.

6. A miloro ya Josefa kuzvilava yi mu tiyisile hi ndlela muni?

⁶ Zva koteka ku Josefa a tiyisilwe kambe hi ku ehleketa hi miloro yakwe. A miloro leyo, yi wa komba lezvaku i wa ta tlhela a wona maxaka yakwe niku a ciyimo cakwe ci wa ta chukwata. Hi zvalezvo zvi nga maheka futsi. A cikhati leci Josefa a nga hi kwalomo ka 37 wa malembe, a zviphrofeto zva miloro yakwe zvi no sangula ku tatiseka hi ndlela yo hlamalisa! — Gen. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. Hi kuya hi 1 Pedro 5:10, cini ci to hi vhuna ku timisela zvikarato?

⁷ Lezvi hi gondzako: A matimu ya Josefa ma hi alakanyisa lezvaku a tiko legi gi na ni xapi  niku a vanhu va ta hi mahela zvo biha. Hambu vamakabye va hina va nga tshuka va hi mahela zva hava. Kanilezvi, loku hi wona Jehovha kota Ribye ga hina, kutani Wuchavelo ga hina, hi nga ta rereka kutani ku tsika ku mu tirela. (Lis. 62:6, 7; lera 1 Pedro 5:10.) Alakanya kambe lezvaku kuzvilava Josefa i wa hi ni 17 wa malembe a cikhati leci Jehovha a nga mu tirisa hi ndlela yo hlawuleka. Lezvo zvi komba ku Jehovha wa ma tsumba a malandza yakwe ma ha hiko vaswa. Ku na ni malandza yo tala ya Jehovha nyamutlha ma fanako na Josefa. Hi ndlela muni? A malandza lawo, wonawu ma kholwa ka Jehovha, a ku fana na Josefa. A yokari ma zile ma vhumela ku vhalelwa paxweni hi ku ala ku fularela Jehovha. — Lis. 110:3.

8. Zvini zvi nga humelela Nawomi na Rute?

⁸ Ka cikhati co kari, le Judha ku nova ni ndlala ya hombe. Hi kota ya lezvo, Nawomi ni va ngango wakwe va no rura vaya hanya kota vahlavha le Mowabhi. Loku va hi seyo, Elimeleki a nuna wa Nawomi, i nofa, a mu siya ni vana vambiri va vafana. Hi kufamba ka cikhati, vontlhe va vambiri va no chadha. A mun’we i no chadha na Rute, loyi mun’wani a chadha na Orpa. Loku ku hundzile cipimo ca 10 wa malembe, a vana va Nawomi va nofa na va nga pswalangi vana. (Rute 1:1-5) Hi nga alakanyela a hlomulo lowu a vavasati lavo va vanharu va vileko nawo! Lisine ku Rute na Orpa zvi wa koteka ku va tlhela va chadha. Kanilezvi, a cikarato hi ku Nawomi i wa nga tava ni wo sala a mu hlayisa, kuveni lezvo i wa khosahele. Nawomi i wa karatekile nguvhu laha ka kuza aku: ‘Mu nga ndzi vitani kambe ku Nawomi, ndzi vitaneni ku Mara; hakuva Nyamintamu i ndzi tlulisile mihumbo ya hombe nguvhu.’ Andzhako ka tixanisa tontlhe leto, Nawomi i no tlhela Bhetlehema, Rute a se mu landza. — Rute 1:7, 18-20.

9. Hi kuya hi Rute 1:16, 17, 22, Rute i mu tiyisisile kuyini Nawomi?

⁹ Cini ci nga vhuna Nawomi? Lirandzo lo kala mbhingano! Hi cikombiso, Rute i kombisile lirandzo lelo hi ku kala a nga tsiki Nawomi. (Lera Rute 1:16, 17, 22.) Loku va chikela le Bhetlehema, Rute i tirile yi nga chayi, a kutsula timbewu kasi a kuma kuga na Nawomi. Lezvo zvi mahile ku Rute a tiveka hi kuva nhanyana wa mu nene.— Rute 3:11; 4:15.

10. Jehovha i kombisile lirandzo ka zvisiwana zvo kota Nawomi na Rute hi ndlela muni?

¹⁰ Jehovha i wa nyikile vaIzrayeli a nayo wu kombisako ku zwela wusiwana lava va xanisekako, vo fana na Nawomi na Rute. Jehovha i byelile vanhu vakwe aku loku va tshovela timbewu, va wa nga faneli ku tshovela simu gontlhe. Va wa fanele ku siya lomu timbhirini kasi a zvisiwana zvi kuma ko kutsula kona. (Levi 19:9, 10) Lezvo zvi vhunile Nawomi na Rute lezvaku va nga hanyi hi ku kombela zomola. Zvi kotekile ku va kuma ca kuga hi ndlela yo dzundzeka.

11-12. Zvini lezvi Bhowazi a nga maha, lezvi zvi mu tsakisileko nguvhu Nawomi na Rute?

¹¹ Rute i no ya kutsula lomu sin’wini ga wanuna wo ganya wa ku hi Bhowazi. A wanuna loye, i no khumbeka nguvhu hi lezvi Rute a nga tsumbekisa zvona ka Nawomi ni lirandzo leli a nga li kombisa ka n’wingi wakwe, laha ka kuza a xava tshomba ya lixaka la nuna wa Nawomi, a teka Rute kota sati wakwe. (Rute 4:9-13) Bhowazi na Rute va no pswala n’wana, va mu chula ku hi Obhedhi, loyi a ngava vhovho wa Hosi Dhavhidha. — Rute 4:17.

¹² Phela Nawomi i tsakile nguvhu hi kuva ni zukulu! I no guma a chulula mbilu yakwe ka Jehovha a mu bonga nguvhu! Kanilezvi, a makatekwa ya Nawomi na Rute a ma gumelwangi laho. A makatekwa ya lisine ma hata! A cikhati va to vhuka hi ka vafileko, va ta tsaka nguvhu hi ku tiva lezvaku Mesiya loyi a nga tsumbisilwe, Jesu Kristu, i tile hi ka lixaka la Obhedhi!

13. Hi gondza yini ka matimu ya Nawomi na Rute?

¹³ Lezvi hi gondzako: Loku hi kumana ni zvikarato, hi nga mbhela ntamu, hambu ku rereka futsi. Hi nga tshuka hi alakanya lezvaku a ku na  ndlela ya ku lulamisa zvikarato zva hina. Ka cikhati leco, hi fanele ku mu tsumba hi mbilu yontlhe a Papayi wa hina wa le tilweni hi tlhela hi nga tsawukani ni vamakabye va hina va moya. Lisine ku ka zvikhati zvin’wani Jehovha a nga susi cikarato ca hina. Hi cikombiso, a nga vhuxangi a nuna wa Nawomi ni vana vakwe. Kanilezvi, Jehovha i ta hi vhuna ku lwisana nazvo. A nga hi vhuna hi ku tirisa lirandzo leli a vamakabye va hina a hi kombisako. — Mav. 17:17.

14. Hikuyini a muLevhi loyi a nga tsala Lisimu 73 a nga mbhela ntamu?

¹⁴ A Lisimu 73 li tsalilwe hi muLevhi wo kari. Kota muLevhi, i wa hi ni thomo ga ku tira lomu Jehovha a nga khozelwa kona. Hambulezvo, kuve ni cikhati wutomini gakwe a nga mbhelile ntamu! Cini ci nga mu mbheta ntamu? I no sangula ku navela wutomi ga vakubiha. I wa nga naveli wubihi legi va nga kari va gi maha. Kanilezvi, hi ku va wa wonekisa ku khwatsi va hanya khwatsi. (Lis. 73:2-9, 11-14) I wa va wonisa ku khwatsi va le paradhiseni — va ganyile, va hanya wutomi ga gi nene, ne a va karateki hi nchumu. Laha a muLevhi loye a nga wona lezvo, i no karateka nguvhu laha ka kuza aku: ‘Hakunene, ndzi basisile a mbilu ya mina mahala, ndzi hlamba mandla ya mina na ndzi nga hi na nandzu.’ Zva dlunyateka a ku i wa hi mhangweni ya ku tsika ku tirela Jehovha.

15. Hi kuya hi Lisimu 73:16-19, 22-25, cini ci nga vhuna a muLevhi loyi a ku a nga ha mbheli ntamu?

¹⁵ Lera Lisimu 73:16-19, 22-25. A muLevhi loyi i noya ‘wutshan’wini ga kubasa ga Nungungulu’. Laha a nga hi lomu ndlwini ya Nungungulu, cikari ka vakhozeli-kuloni, zvi wa koteka ku ava ni kurula, a nyima a ku tse, a pimisa khwatsi a tlhela a khongela hi ciyimo cakwe. Lezvo zvi mu vhunile ku wona ku a maalakanyo yakwe ma wa mu kokela ka zva hava. A wona ku i wa sangulile ku famba hi ndlela yi nga mu yisa mhangweni ya ku a hambana na Jehovha. I tlhelile a pola lezvaku a vakubiha va le ‘matshan’wini ya ku retemuka’, niku va ta lovisiwa va ku bhi. Kasi a muLevhi loyi a nga naveli wutomi ga vakubiha a tlhela a nga mbheli ntamu, zvi lavile ku a wona zvilo hi mawonela ya Jehovha. Lezvo zvi mu vhunile ku a kuma kurula kambe a tlhela a tsaka. I wulile lezvi: ‘Loku ndzi hi na [Jehovha] a ndzi naveli nchumu misaveni.’

16. Zvini hi gondzako ka muLevhi loyi a nga tsala Lisimu 73?

 ¹⁶ Lezvi hi gondzako: Hi nga tshuki hi navela wutomi ga vakubiha va wonekisako ku khwatsi va hanya khwatsi. A litsako labye a hi la lisine, li nga ta tshanelwa hi gambo, niku va nga ta hanya kala kupindzuka. (Mutsh. 8:12, 13) A ku navela wutomi gabye, ku ti nehela kukarateka ni ku ti kokela livhundzi hi tlhelo ga moya. Hikwalaho, loku u tshuka u navela wutomi ga vakubiha va wonekisako ku khwatsi zvi va fambela khwatsi, maha lezvi a nga maha a muLevhi loyi. Ingisa wusungukati ga Nungungulu ga lirandzo u tlhela u ti patsa ni van’wani va mahako kurandza ka Jehovha. Loku u randza Jehovha a ku hundza zvontlhe, u tava ni litsako la lisine u tlhela uva ndleleni ya ku kuma “wutomi legi hakunene gi nga wutomi.” — 1 Tim. 6:19.

17. Zvini zvi nga maha ku Pedro a mbhela ntamu?

¹⁷ Mupostoli Pedro i wa hi wanuna wa zvigingi. Kanilezvi, i wa tshuka ava ni matloti a tlhela a hatlisela ku wulawula kutani ku maha zvilo. Hi kota ya lezvo, ka zvikhati zvin’wani i wa maha kutani ku wula zvilo lezvi a nga guma a ti laya hi zvona. Hi cikombiso, laha Jesu a nga byela vapostoli vakwe lezvaku i ta xanisiwa a tlhela a dawa, Pedro i no mu kawuka aku: “A zvilo lezvo zvi nga ta tshuka zvi maheka ka wena.” (Mat. 16:21-23) Jesu i no guma a mu vhuna ku wona zvilo hi ndlela yi nene. Ka khati gin’wani, laha a citshungu ci ngata kuta khoma Jesu, Pedro i no maha matloti, a tsema ndleve ya nandza ga mupristi wa hombe. (Joh. 18:10, 11) Jesu i no mu vhuna kambe a ku wona zvilo hi ndlela yi nene. A hi lezvo basi. Ka khati go kari, Pedro i no ti byela aku hambu loku a vapostoli lava van’wani va mu tsika Jesu, yena i wa nga ta tshuka a mu tsika! (Mat. 26:33) Hambulezvo, a matshandza lawo ma no guma ma ku hohlo, a tsemeka hlanha a sangula ku chava vanhu, a kaneta makhati manharu lezvaku wa mu tiva Jesu, a Hosi yakwe. Lezvo zvi no guma zvi mu mbheta ntamu, a karateka zva cima, a “huma a ya rila nguvhu.” (Mat. 26:69-75) Zva koteka ku na a karatekile nguvhu a ti wutisa ku Jesu i ta tshuka a mu tsetselela ke.

18. Jesu i mu tiyisisile kuyini Pedro?

 ¹⁸ Lisine ku Pedro i wa mbhelile ntamu. Hambulezvo, a nga tsikangi ku tirela Jehovha. Andzhako ka cihoxo leco, i kumile ntamu a simama ku tirela Jehovha ni vapostoli lava van’wani. (Joh. 21:1-3; Miti. 1:15, 16) Cini ci nga mu vhuna ku tlhela a tiya? I alakanyile lezvaku Jesu i wa mu khongelele kasi a kukholwa kakwe ku nga mbheli, a tlhela a mu kuca ku wuya a ta tiyisa vamakabye vakwe. Jehovha i no hlamula a mukhongelo lowo wa Jesu wo huma mbilwini. Hi ndzhako ka cikhati, Jesu i no woneka ka Pedro. A zvi kanakanisi a ku i wa yela ku ya mu tiyisa. (Luka 22:32; 24:33, 34; 1 Kor. 15:5) Jesu i no guma a woneka ka vapostoli vontlhe, andzhako ka loku va kukutile wusiku gontlhe va nga kumi nchumu. Ka khati lego, i no mu nyika cikhati Pedro ca ku a kombisa ku wa ha mu randza Jesu. Kota lezvi Jesu a nga sina a mu tsetselela a munghana wakwe wo randzeka, i no mu nyika a ntiro wun’wani. — Joh. 21:15-17.

19. A Lisimu 103:13, 14 li komba lezvaku Jehovha i hi wonisa kuyini loku hi wonha?

¹⁹ Lezvi hi gondzako: Lezvi Jesu a nga mahela Pedro, zvi komba lezvaku i na ni tipswalo a ku fana ni Papayi wakwe Jehovha. Makunu, loku hi tshuka hi maha cihoxo, hi nga tshuki hi ti byela ku Jehovha a nga ta ha hi tsetselela kambe. Hi fanele ku alakanya lezvaku Sathani i lava ku hi ti wonisa lezvo. Hi cigelo leco, a hi kululeni hi n’watseka kasi hi ti kholwisa lezvaku Jehovha wa hi randza, wa ku tiva a kugumelwa ka hina niku i lava ku hi tsetselela. Hinawu hi fanele ku mu pimanyisa loku a van’wani va tshuka va hi wonhela. — Lera Lisimu 103:13, 14.

20. Zvini hi to wulawula hi zvona ka ndzima yi landzelako?

²⁰ A cikombiso ca Nawomi, na Rute, ni muLevhi loyi a nga tsala Lisimu 73, na Pedro, zvi hi tiyisekisa lezvaku ‘Jehovha i kusuhi ni lava va tshovekileko timbilu’. (Lis. 34:18) Ka zvikhati zvin’wani, a nga vhaleli a ku hi kumana ni zvikarato kutani a ku hi karateka. Laha a hi vhunako ku timisela zvikarato lezvo, a kukholwa ka hina ka tiya. (1 Ped. 1:6, 7) Ka ndzima yi landzelako, hi ta simama hi wona lezvi Jehovha a ma tiyisisako zvona a malandza yakwe ma mbhelileko ntamu; kuzvilava hi kota ya zvihoxo zvabye kutani hi zviyimo zvo nonoha.