1-2. Ne a mea ka sau‵tala tatou ki ei i te mataupu tenei?

I NISI taimi, e mafau‵fau tatou ki te manatu i ‵tou ola e toetoe kae ko ‵tou aso “ko ‵fonu i fakalavelave.” (Iopu 14:1) Tela la, e maina tatou me i nisi taimi e loto vāi‵vai tatou. Kae e isi foki ne tavini a Ieova i aso mua ne maua ne latou a lagonaga penā. Nisi o latou ne ma‵nako ke ‵mate. (1 Tupu 19:2-4; Iopu 3:1-3, 11; 7:15, 16) Kae ko Ieova—te Atua telā ne tali‵tonu latou ki ei—ne fakamafanafana kae fakamalosi faeloa ne ia a latou. Ne tusi olotou tala ke fakamafanafana kae fakatonutonu ki ei tatou.—Loma 15:4.

² I te mataupu tenei, ka mafau‵fau tatou ki nisi tavini a Ieova kolā ne kufaki i tulaga kolā ne fakavāivāi ki a latou, e pelā mo te tama a Iakopo ko Iosefa, Naomi mo te avaga a tena tama ko Luta, te tino Levi telā ne tusi ne ia te Salamo 73, mo te apositolo ko Petelu. Ne fakamalosi pefea ne Ieova a latou? Kae ne a akoakoga e tauloto ne tatou mai i a latou? A tali ki fesili konei ka fakamalosi aka i ei tatou i a “Ieova e pili ki a latou kolā e loto mafatia,” kae “e fakaola ne ia a latou kolā e loto vāi‵vai.”—Sala. 34:18, fml.

3-4. Se a te mea ne tupu ki a Iosefa i te taimi koi talavou i ei?

³ Kāti ko 17 tausaga o Iosefa i te taimi ne fai i ei ana moemiti e lua, kolā ne mai i te Atua. E fakaasi mai i moemiti konei me ka fai a Iosefa e pelā me se tino tāua i te kāiga i aso fakamuli. (Kene. 37:5-10) Kae mai tua malie o moemiti a Iosefa, ne ‵fuli fakavave tena olaga. I lō te fakaasi atu o te āva ki a ia, ne fakatau atu a ia ne ana taina e pelā me se pologa. Kae ne nofo a ia i te fale o te ofisa maluga o Aikupito e igoa ki a Potifala. (Kene.  37:21-28) Ne ‵fuli fakavave a Iosefa mai se tama fakapelepele a tena tamana, ki se pologa a te ofisa maluga kae fapaupau o Aikupito.—Kene. 39:1.

⁴ Kae ne gasolo aka o ma‵sei a fakalavelave o Iosefa. Ne losi ‵se atu a te avaga a Potifala me ne taumafai a Iosefa o pukemālō a ia. E aunoa mo te faiga o se sukesukega, ne fakatonu atu a Potifala ke ‵pei a Iosefa ki te falepuipui kae saisai ki filifili. (Kene. 39:14-20; Sala. 105:17, 18) Mafaufau ki lagonaga o te talavou ko Iosefa i te taimi ne ‵losi atu me ne pukemālō ne ia a te avaga a Potifala. Kae mafaufau ki te fakamaseiga o te igoa o Ieova ona ko te ‵losiga tenā. E mautinoa eiloa me ne loto vāivāi a Iosefa!

5. Ne manumalo pefea a Iosefa i te loto vāivāi?

⁵ I te taimi ne nofo pologa kae fakamuli ifo ne ‵pei ki te falepuipui, ne seki lasi a te saolotoga o Iosefa kae e se uke foki a mea ne mafai ne ia o fai. Ne fakatumau pefea ne ia se kilokiloga paleni? I lō te saga ki mea ko se mafai ne ia o fai, ne galue malosi a ia i te galuega telā ne tuku atu ke fai ne ia. Kae e sili i mea katoa, ne fai faeloa ne Iosefa a Ieova e pelā me ko te ‵toe Tino tāua i tena olaga. Kae ne iku atu i ei ki te fakamanuia ne Ieova a mea katoa ne fai ne Iosefa.—Kene. 39:21-23.

6. Ne fakamafanafana aka pefea a Iosefa ne ana moemiti?

⁶ Kāti ne maua foki ne Iosefa se fakamalosiga mai te mafaufau ki ana moemiti kolā ne fai muamua. E fakaasi mai i ei me ka toe fetaui a ia mo ana kāiga kae ka maua ne ia se tulaga tai ‵lei atu i tena olaga. Kae tenei te mea ne tupu. I te taimi kāti ko 37 a tausaga o Iosefa, ne kamata o fakataunu ana moemiti i se auala fakaofoofogia!—Kene. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. E pelā mo te 1 Petelu 5:10, ne a mea e fesoasoani mai ke kufaki tatou i tofotofoga?

⁷ Akoakoga mō tatou. E fakamasaua mai ki a tatou i te lalolagi tenei e masei, kae ka fai mai ne tino a faifaiga sē ‵tonu ki a tatou. E mafai foki loa o fakalogo‵mae tatou ne se taina  talitonu. Kae kafai e ‵kilo atu tatou ki a Ieova e pelā me ko te ‵tou kaupapa, te ‵tou lafiga, ka se loto vāi‵vai tatou io me taofi aka te ‵tou taviniga ki a ia. (Sala. 62:6, 7; faitau te 1 Petelu 5:10.) Masaua foki, i a Iosefa kāti ko 17 ana tausaga i te taimi ne saga atu ei a Ieova ki a ia i se auala fakapito. E lavea faka‵lei atu me loto talitonu a Ieova ki ana tavini talavou. I aso nei, e tokouke a talavou e fai pelā mo Iosefa. E fakatuanaki foki latou ki a Ieova. A nisi o latou ne ‵pei ki falepuipui ona ko pogai sē ‵tonu me ne seki talia ne latou ke fakagata te lotou fakamaoni ki te Atua.—Sala. 110:3.

8. Ne a mea ne ‵tupu ki a Naomi mo Luta?

⁸ Ona ko te malosi o te oge, ne tiaki ne Naomi mo tena kāiga a te lotou fale i Iuta kae olo atu o ‵nofo i Moapi. I konā ne mate a te avaga a Naomi ko Elimeleka, kae ne ‵nofo mai i ei a ia mo ana tama‵liki tāgata e tokolua. Fakamuli ifo, ne a‵vaga a tāgata konā ki fāfine Moapi, ko Luta mo Olepa. Kāti i se sefulu tausaga fakamuli ifo, ne ‵mate foki a tama‵liki a Naomi kae seai ne lā tama. (Luta 1:1-5) Mafaufau ki te fanoa‵noa o fāfine konei e tokotolu! E tonu, ne mafai o toe a‵vaga a Luta mo Olepa. Kae ko oi la ka tausi ne ia a te fafine matua ko Naomi? Ne fanoanoa malosi a Naomi telā ne fai mai penei: “Sa taku ne koutou au ko Naomi. Kae taku mai au ki a Mala, me i te Atua Malosi Katoatoa ko oti ne fai ne ia te olaga ke logo‵mae malosi au i ei.” Ona ko te loto mafatia, ne fakaiku aka ne Naomi ke foki a ia ki Peteleema kae ne olo fakatasi a ia mo Luta.—Luta 1:7, 18-20.

9. E pelā mo te Luta 1:16, 17, 22, ne fakamalosi aka pefea ne Luta a Naomi?

⁹ Te faka‵leiga ki te fanoanoa o Naomi ko te alofa fakamaoni. E pelā me se fakaakoakoga, ne fakaasi atu ne Luta a te alofa fakamaoni ki a Naomi mai te ‵piki ‵mau ki a ia. (Faitau te Luta 1:16, 17, 22.) I Peteleema, ne galue malosi a Luta ki te taetaega o kalite mā lāua mo Naomi. Ne iku atu i ei ki te taku ‵lei o te fafine tenei.—Luta 3:11; 4:15.

10. I auala fea ne fakaasi atu i ei ne Ieova a te alofa ki tino fakaa‵lofa e pelā mo Naomi mo Luta?

¹⁰ Ne tuku ne Ieova ki tino Isalaelu se tulafono alofa ke mafai o maua ne tino fakaa‵lofa olotou mea e pelā mo Naomi mo Luta. Ne fai atu a ia ki ana tino me kafai e tau ne latou olotou fuataga, e ‵tau o tuku ne latou a feitu ki tua o olotou fatoaga ke tau ne tino fakaalofa. (Levi. 19:9, 10) Tela la, ne seki olo a Naomi mo Luta o akai meakai. Ne maua a lā meakai i se auala tonu.

11-12. I te auala fea ne fai ei ne Poasa a Naomi mo Luta ke fia‵fia?

¹¹ A te pule o te fatoaga telā ne galue i ei a Luta se tagata maumea e igoa ki a Poasa. Ne otia malosi a ia i te fakamaoni o Luta ki a Naomi e penā foki mo te alofa ne fakaasi atu ne Luta ki te mātua o tena avaga, telā ne ‵togi i ei ne tou tagata a te ‵tofi o te lotou kāiga kae puke ne ia a Luta mo fai tena avaga. (Luta 4:9-13) Ne isi se tamaliki a te tauavaga konei telā e fakaigoa ki a Opeta, ko ia ko te tupuna o te tupu ko Tavita.—Luta 4:17.

¹² Mafaufau ki te fiafia o Naomi i te taimi ne puke ei ne ia a Opeta i ana lima kae fakaasi atu tena loto fakafetai ki a Ieova! Kae koi isi se suā mea tafasili i te fakafiafia ka maua ne Naomi mo Luta. Kafai ko toe faka‵tu mai, ka iloa ei ne lāua i a Opeta ko te tupuga o te Mesia telā ne folafola mai, ko Iesu Keliso!

13. Ne a akoakoga tāua e tauloto ne tatou mai i te tala o Naomi mo Luta?

¹³ Akoakoga mō tatou. Kafai ko fe‵paki tatou mo fakalavelave, e mafai o loto vāi‵vai tatou, ke oko ki te loto mafatia. Kāti e mafau‵fau tatou me ka seai se faka‵leiga ki ‵tou fakalavelave.  I vaegā taimi penā, e ‵tau o tali‵tonu katoatoa tatou ki te ‵tou tamana telā i te lagi kae ‵kau fakatasi mo ‵tou taina tali‵tonu. E tonu, e sē ave kea‵tea ne Ieova a te fakalavelave. E seki fakafoki mai foki ne ia a te avaga a Naomi telā ko mate mo ana tama‵liki tāgata. Kae ka fesoasoani mai a ia ke mafai ne tatou o fa‵ki, kāti e auala i te alofa fakamaoni e fakaasi mai ne ‵tou taina faka-te-agaga.—Faata. 17:17.

14. Kaia ne loto vāivāi malosi i ei se tino Levi?

¹⁴ A te tino ne tusi ne ia te Salamo 73 se tino Levi. Ne maua ne ia a te tauliaga tāua ke tavini i te fale tapuaki o Ieova. Kae i se taimi e tasi o tena olaga ne loto vāivāi a ia. Kaia? Ne loto masei a ia ki tino ma‵sei kae fakamata‵mata, e se ona ko te lotou ma‵sei kae ona ko te lotou manuia. (Sala. 73:2-9, 11-14) E foliga mai me ne maua ne latou a mea katoa—te maumea, se olaga ‵lei kae seai ne mea ke manava‵se ki ei. A te foliga ‵lei i olotou olaga ne fai ei ke loto vāivāi ‵ki a te faisalamo telā ne fai mai penei: “E mautinoa me seai se aoga ne tausi ei toku loto ke ‵ma kae ‵fulu oku lima me seai soku ‵se.” E lavea faka‵lei atu i ei me ne tu a ia i se tulaga fakamataku i te feitu faka-te-agaga.

15. E pelā mo te Salamo 73:16-19, 22-25, ne faka‵lei aka pefea a te loto vāivāi o te tino Levi telā ne tusi ne ia te Salamo tenei?

¹⁵ Faitau te Salamo 73:16-19, 22-25. Ne ulu atu te tino Levi ki te “koga tapuaki sili o te Atua.” I konā ne ‵nofo fakatasi a ia mo tino tapuaki o te Atua, kae ne mafai i ei ne ia o fakafilemu, mafaufau faka‵lei, kae ‵talo atu e uiga ki tena fakalavelave. Ne iku atu i ei ki te lavea ne ia me ko kamata o ‵se ana mafaufauga, ko kamata a ia o sasale i se auala fakamataku telā ka ‵vae kea‵tea ei a ia mai i a Ieova. Ne iloa foki ne ia me i tino ma‵sei e ‵tu i luga i se “laukele molemole” kae ka maua ne latou se “gataga masei.” Ke faka‵lei aka tena loto masei mo te loto vāivāi, ne ‵tau mo te tino Levi tenei o maua te kilokiloga a Ieova. I te faiga penā ne toe maua ne ia te filemu kae ne fiafia a ia. Ne fai mai a ia: “I tafa o [Ieova], e seai loa se mea e manako au ki ei i te lalolagi.”

16. Ne a akoakoga e tauloto ne tatou mai se tino Levi?

¹⁶ Akoakoga mō tatou. Ke mo a eiloa e loto ma‵sei tatou ki tino ma‵sei kolā e foliga manuia  i olotou olaga. A te lotou fia‵fia e se tonu kae e se tumau; e se maua foki ne latou a te ola se-gata-mai. (Fai. 8:12, 13) Kafai e loto ma‵sei ki a latou e fai fua i ei ke loto vāi‵vai tatou kae fakamasei i ei te ‵tou feitu faka-te-agaga. Tela la, kafai ko kamata o loto masei koe ki tino ma‵sei kolā e foliga manuia, ke fai a te mea ne fai ne te tino Levi. Fakalogo ki pati fesoasoani a te Atua, kae ‵kau fakatasi mo tino kolā e fai te loto o Ieova. Kafai a Ieova ko tou fiafiaga sili, ka maua eiloa ne koe a te fiafia tonu. Kae ka tumau koe i te auala ki te “ola tonu.”—1 Timo. 6:19.

17. Ne a pogai ne fai ei ke loto vāivāi a Petelu?

¹⁷ A te apositolo ko Petelu se tino malosi kae pati ‵pole foki; telā i nisi taimi e vave sāle o fakaasi atu ana lagonaga. Kae i nisi taimi ne faipati io me ne fai ne ia a mea kolā ne salamō fakamuli i ei a ia. Pelā me se fakaakoakoga, i te taimi ne fai atu ei a Iesu ki ana apositolo me i a ia ka logo‵mae kae mate, ne ‵liko atu a Petelu, penei: “Ke mo a eiloa ma tupu te mea tenei ki a koe.” (Mata. 16:21-23) Ne fakatonutonu i ei ne Iesu a Petelu. I te taimi ne o‵mai ei se potukau ma‵sei o puke a Iesu, ne gasue a Petelu e aunoa mo te mafaufau, kae ‵kati ne ia te taliga o se pologa a te faitaulaga sili. (Ioa. 18:10, 11) Ne toe fakatonutonu foki ne Iesu a te apositolo. E se gata i ei ne faipati fakamatamata atu a Petelu me kafai e tiakina ne nisi apositolo a Iesu, e se mafai ne ia o fai te mea tenā! (Mata. 26:33) Kae ko te lasi o tena loto talitonu, ne fai i ei ke mataku a ia ki tino, kae ne fakafiti ne Petelu a tena Matai fakatolu taimi. Ne loto vāivāi malosi a Petelu kae ne “fano ei a ia ki tua o tagi mautuutu i ei.” (Mata. 26:69-75) Kāti ne mafaufau a ia me ka se toe fakamagalo a ia ne Iesu.

18. Ne fesoasoani atu pefea a Iesu ke manumalo a Petelu i te loto vāivāi?

¹⁸ E tiga i ei, ne seki talia ne Petelu ke taofi tena taviniga ona ko tena loto vāivāi. Mai tua o te faiga ne ia o te mea ‵se, ne toe malosi a ia kae  ne toe fakatasi a ia mo nisi apositolo. (Ioa. 21:1-3; Galu. 1:15, 16) Se a te mea ne fesoasoani atu ke toe malosi a ia? E tasi te pogai, ne ‵talo atu a Iesu i se taimi mai mua ke mo a e galo te fakatuanaki o Petelu, kae ne fakamalosi a Iesu ki a Petelu ke foki o fakamalosi ana taina. Ne tali ne Ieova a te ‵talo tenā. Fakamuli ifo, ne fakasae atu a Iesu ki a Petelu kae mautinoa eiloa ko te mea ke fakamalosi a ia. (Luka 22:32; 24:33, 34; 1 Koli. 15:5) Ne fakasae atu a Iesu ki ana apositolo katoa i te taimi ne faiika ei i te po kātoa kae seai ne olotou ika. I te taimi tenā, ne tuku ne Iesu te avanoaga ki a Petelu ke toe fakamautinoa aka tena alofa mō ia. Ne fakamagalo ne Iesu a tena taugasoa pele kae ne tuku atu ne ia a galuega e uke ki a ia.—Ioa. 21:15-17.

19. E fesoasoani mai pefea te Salamo 103:13, 14 ke ‵kilo tatou ki ‵tou agasala e pelā mo te kiloga a Ieova?

¹⁹ Akoakoga mō tatou. Te auala ne fakafesagai atu a Iesu ki a Petelu e fakaasi mai ei a te alofa fakamagalo o Iesu, kae fakaata mai ne ia a uiga o tena Tamana. Tela la, kafai e fai ne tatou a mea ‵se ke mo a e fakamasino ne tatou a tatou eiloa me ko se toe ai se ‵tou fakamoemoega. E ‵tau o masaua ne tatou me manako a Satani ke maua ne tatou a vaegā lagonaga penā. I lō te fai penā, ke ‵kilo tatou ki a tatou eiloa—pelā foki ki a latou kolā e agasala mai ki a tatou—e pelā mo te kiloga alofa a te ‵tou Tamana i te lagi.—Faitau te Salamo 103:13, 14.

20. Ne a mea ka onoono tatou ki ei i te suā mataupu?

²⁰ A te fakaakoakoga a Iosefa, Naomi mo Luta, te tino Levi mo Petelu e fakatalitonu mai i a “Ieova e pili ki a latou kolā e loto mafatia.” (Sala. 34:18) E talia ne ia ke fe‵paki tatou mo mea faiga‵ta kae loto vāi‵vai i nisi taimi. E tiga i ei, kafai e kufaki tatou i mea faiga‵ta ona ko te fesoasoani o Ieova, ka fakamalosi aka te ‵tou fakatuanaki. (1 Pe. 1:6, 7) I te suā mataupu, ka onoono tatou ki te auala e fesoasoani atu a Ieova ki ana tino fakamaoni kolā e loto vāi‵vai, kāti ona ko te tulaga sē ‵lei katoatoa io me ko nisi fakalavelave o te olaga.