1-2. Nye tu konomuisa vocipama cilo?

OLONJANJA vimue, tu sokolola ndomo omuenyo wa linga umbumbulu hawo “we yuka lohali.” (Yovi 14:1) Kuenje eci ci pondola oku tu kokela esumuo lialua. Valua pokati kafendeli va Yehova vo kosimbu olonjanja vialua va liyevavo ndoco. Vamue va yonguile oku fa. (1 Olos. 19:2-4; Yovi 3:1-3, 11; 7:15, 16) Pole, Yehova olonjanja viosi wa enda oku va lembeleka loku va pamisa. Ovolandu avo, a sonehiwila oco a tu lembeleke loku tu pamisa.—Va Rom. 15:4.

² Vocipama cilo, tu ka konomuisa ovolandu amue afendeli va Yehova okuti va liyaka locitangi cesumuo ndeci, omõla a Yakoba Yosefe, cimbumba Naomi, ndatembo yaye Ruti, u Lewi wa soneha Osamo 73 kuenda upostolo Petulu. Yehova wa va pamisa ndati? Nye tu lilongisa kovolandu avo? Atambululo apulilo a-a, a tu ĩha ekolelo liokuti, “Yehova yu ocipepi la vakuavitima via teka” kuenda “o popela ava va kasi lovitima via samba.”—Osa. 34:18.

3-4. Nye ca pita la Yosefe eci a kala umalẽhe?

³ Yosefe wa kuatele 17 kanyamo eci a kuata olonjoi vivali okuti via tunda ku Suku. Olonjoi viaco via lekisa okuti, Yosefe wa laikele oku kuata ocikele cimue ci kuete esilivilo lialua vepata. (Efet. 37:5-10) Pole, noke lia Yosefe oku kuata olonjoi viaco, weya oku pita lovina vĩvi vomuenyo waye. Vahuvaye ka va lekisile esumbilo kokuaye vo landisa ndupika. Noke liotembo yimue a linga upika wa kesongo umue u Egito o tukuiwa Potifara. (Efet. 37:21-28) Vokatembo katito  omuenyo wa Yosefe wa pongoloka. Eye wa kala ocipãla la isiaye una wo solele calua. Kuenje wa linga upika Kegito loku talavayela ulume umue ka kũlĩhĩle Yehova.—Efet. 39:1.

⁴ Kuenje ovitangi Yosefe a kala oku liyaka lavio via laikele oku livokiya. Ukãi wa Potifara wa lundila Yosefe okuti wo seteka oku u putula. Potifara ka kũlĩhĩsile vali nda ulandu waco wocili ale sio kuenje wa tuma Yosefe vokayike loku u kuta lalienge. (Efet. 39:14-20; Osa. 105:17, 18) Sokolola ndomo umalẽhe Yosefe a liyeva poku lundiliwa okuti wa seteka oku putula ukãi wa Potifara. Kuenda sokolola ndomo nda ca vĩhisa onduko ya Yehova. Ocili okuti Yosefe wa kuata esunga lioku yeva esumuo lialua!

5. Nye Yosefe a linga oco ka ka yeve esumuo lialua?

⁵ Osimbu Yosefe a kala upika loku kapiwa vokayike, ka ponduile oku linga lacimue. Nye co kuatisa oku tenda ovina lonjila yimue ya sunguluka? Eye ka tiamisilile utima kovina ka tẽlele oku linga, pole, wa likolisilileko oku linga upange a handelekiwile oku linga. Yosefe olonjanja viosi wa tendele Yehova ndomunu umue wa Velapo. Omo liocituwa caco, Yehova wa sumũlũisa Yosefe kovina viosi a linga.—Efet. 39:21-23.

6. Yosefe wa lembelekiwa ndati lolonjoi a kuatele?

⁶ Citava okuti Yosefe wa sangavo elembeleko poku sokolola kolonjoi a kuatele vina Yehova o wĩhile. Olonjoi viaco via lekisile okuti, Yosefe wa laikele oku lisanga vali lepata liaye kuenda ekalo liaye lia laikele oku pongoloka. Kuenje eci oco ca pita. Eci Yosefe a tẽlisa 37 kanyamo olonjoi a kuatele via fetika oku tẽlisiwa lonjila yimue yi komõhisa!—Efet. 37:7, 9, 10; 42:6, 9.

7. Ndomo ca tangiwa kukanda 1 Petulu 5:10, nye ci tu kuatisa oku pandikisa kovitangi?

⁷ Ceci tu lilongisilako. Ulandu wa Yosefe u tu longisa okuti voluali lulo lua vĩha omanu  va pondola oku tu tata lonjila yimue ka ya sungulukile. Ndaño muẽle manji umue, pamue o tu tatavo lonjila yimue ka ya sungulukile. Pole, nda tua tenda Yehova Ndewe lietu, ale Ndociwundilo cetu, ka tu ka sumua, ale oku liwekapo oku vumba Yehova. (Osa. 62:6, 7; tanga 1 Petulu 5:10.) Ivalukavo okuti Yosefe wa kuatele 17 kanyamo eci Yehova o wĩha olonjoi a kuatele. Ocili okuti Yehova wa kolelele ufendeli waye umalẽhe Yosefe. Koloneke vilo, amalẽhe valua va sokisiwa nda Yosefe. Ovo va kolelavo Yehova. Vamue pokati kavo, va siata oku tatiwa lekambo liesunga momo va yongola oku amamako oku pokola ku Suku.—Osa. 110:3.

8. Nye ca pita la Naomi kuenda Ruti?

⁸ Omo lionjala yalua, Naomi kumue lepata liaye va siapo ofeka yavo yo Yuda loku ilukila ko Moavi ndovingendeleyi. Osimbu va kala kocitumãlo caco, ulume wa Naomi Elimeleke wa fa, kuenje Naomi wa siala lika lomãla vavali. Vokuenda kuotembo omãla vaco vavali vakuela akãi va Moavi okuti Ruti la Arape. Noke lianyamo ekũi, omãla vavali va Naomi va favo, pole ka va sile omãla. (Ruti 1:1-5) Sokolola kesumuo akãi ava vatatu va kuata! Pole, Ruti kuenda Arape va ponduile oku kuela vali. Nda helie wa tata Naomi omo okuti wa kukile ale? Naomi wa sumuile calua kuenje wa popia hati: “Ko ka nukuli vali Naomi, nukuli Mara yokuti cilula momo Tõlo wa ndingila evi vi lula enene.” Noke liovitangi evi, Naomi wa nõlapo oku tiukila ko Beteleme kuenda Ruti wa wa nõlapovo oku enda laye.—Ruti 1:7, 18-20.

9. Ndomo ca tangiwa kelivulu lia Ruti 1:16, 17, 22, Ruti wa lembeleka ndati Naomi?

⁹ Nye ca kuatisa Naomi? Ocisola cocili eye a kuata. Ndeci, Ruti wa lekisa ocisola cocili poku kala la Naomi. (Tanga Ruti 1:16, 17, 22.) Ko Beteleme Ruti wa talavaya calua oco eye kumue la Naomi va sange o kulia. Omo liaco, vana va enda oku mola Ruti va limbuka okuti eye ukãi umue o talavaya calua.—Ruti 3:11; 4:15.

10. Yehova wa lekisa ndati ocisola caye ku vana va sukilile ekuatiso ndeci Naomi la Ruti?

¹⁰ Yehova wa ecele ocihandeleko ku va Isareli coku lekisa ohenda kolohukui ndeci ca pita la Naomi kuenda Ruti. Yehova wa sapuila afendeli vaye okuti, eci vongula vepia va sukilile oku siamo olomema vimue oco okuti olosuke vi pupululamo. (Ovis. 19:9, 10) Kuenje Naomi la Ruti ka va sukilile oku pinga okulia. Momo ovo ka va kambelele okulia.

11-12. Boasi wa kokela ndati esanju ku Naomi kuenda Ruti?

¹¹ Muẽle ukuepia muna Ruti a enda oku pupulula, wa kala ulume umue ohuasi o tukuiwa hati, Boasi. Eye wa komohele calua poku mola ndomo Ruti a kakatelele ku Naomi kuenda ndomo o solele. Kuenje noke Boasi wa kuela Ruti kuenda wa landa oviumbo via tiamẽlele kepata lia Naomi vina omãla va Ruti va laikele oku piñala. (Ruti 4:9-13) Ovo veya oku cita omõla va luka Ovede. Kuenje Ovede weya oku kala sekulu ya Soma Daviti.—Ruti 4:17.

¹² Sokolola esanju Naomi a yeva osimbu a kuata Ovede okuti oñaña kuenda eca olopandu lutima wosi ku Yehova! Handi vali, kuli ovina viwa vi laika oku pita la Ruti kuenda Naomi. Kepinduko Naomi la Ruti va ka kuata esanju eci va ka yeva okuti Ovede wa kala kukululu wa Mesiya wa Likuminyiwile okuti Yesu Kristu!

13. Nye tu lilongisila kulandu wa pita la Naomi kuenda Ruti?

 ¹³ Ceci tu lilongisilako. Eci tu pita lovitangi tu sumua calua kuenda tu yeva evalo lialua vutima. Pamue tu sima okuti ovitangi vietu lalimue eteke vi ka potoluiwa. Eci ci pondola oku tu kuatisa, oku kolela ku Isietu wokilu loku kala pamosi la vamanjetu vekongelo. Ocili okuti, Yehova ka lingi ocikomo cokupako ovitangi tu kasi oku liyaka lavio. Ndeci, eye ka pinduile ulume wa Naomi kuenda omãla vaye. Pole, Yehova o tu kuatisa pocakati covina viosi viwa vamanjetu va tu lingila.—Olosap. 17:17.

14. Momo lie Umue u Lewi a sumuilile calua?

¹⁴ Usonehi Wosamo 73 wa kala u Liwe. Eye wa kuatele esumũlũho lioku vumba vocitumãlo coku fendelela Yehova. Pole, onjanja yimue weya oku sumua calua. Momo lie? Momo wa livela ekalo liolondingaĩvi kuenda lia vakuakulituna omo ovo va molehele okuti va kuete ekalo liwa okuti liaye li sule. (Osa. 73:2-9, 11-14) Ovo va kuatele cosi ndeci, uhuasi, ekalo liwa kuenda ka va kuatele asakalalo. Eci u Lewi a ci mola, wa sumua calua kuenda wa popia hati: “Ame, nda likavisa ño oku liyelisa vutima, loku sukula ovaka ange vesunga.” Citava okuti eci nda co kokela oku liwekapo oku fendela Yehova.

15. Ndomo ca tangiwa Kosamo 73:16-19, 22-25, ndamupi u Lewi wa soneha osamo eyi a yula esumuo?

¹⁵ Tanga Osamo 73:16-19, 22-25. U Lewi wa “iñila vonembele ya Suku.” Vonjo yaco ya Suku, omo mua kala afendeli vakuavo va Yehova, eye wa tulumuha, wa sokolola lutate kuenda wa likutilila eci catiamẽla kocitangi caye. Kuenje eye wa limbuka okuti ovisimĩlo viaye viuveke, okuti wa kala kohele yoku nyõla ukamba waye la Yehova. Eye wa kũlĩhĩlevo okuti olondingaĩvi via ‘tumbikiwa oku ku sielena’ kuenda va liwa “levi vi lingisa usumba.” Oco a yuvule onya kuenda esumuo, ukualosamo u Lewi wa sukilile oku tenda ovina ndomo Yehova a vi tenda. Poku ci linga, wa kuata vali ombembua vutima kuenda  esanju. Eye wa popia hati: “Lo kilu lieve ka ku li u nda yongola, te [Yehova].”

16. Nye tu lilongisila kulandu wa pita la umue u Lewi?

¹⁶ Ceci tu lilongisilako. Etu ka tu ka kuateli onya vana va kuete ekalo liwa. Momo esanju liavo li ka pua kuenda ka li kala otembo ka yi pui. (Uku. 8:12, 13) Oku va kuatela onya, ci tu kokela lika esumuo kuenda ci nyõla ukamba wetu la Yehova. Nda okuti o kuetele onya ekalo liwa liolondingaĩvi, linga ndeci u Lewi a linga. Eye wa pokola kelungulo lia Suku liocisola kuenda wa likongela lavakuavo va linga ocipango ca Yehova. Nda ocisola o kuetele Yehova ca velapo ove o ka kuata esanju liocili. Nda wa ci linga o kakatela “komuenyo wocili.”—1 Tim. 6:19.

17. Momo lie Petulu a sumuilile?

¹⁷ Upostolo Petulu wa kala ulume umue ukuanjanga; okuti pamue ka sokolola vali kuenda ka kuatele utate woku situlula ovisimĩlo viaye. Kuenje onjanja yimue eye wa vangula, loku linga ovina vimue okuti noke wa livela. Kuenje eci Yesu a sapuila ovapostolo vaye okuti o ka talisiwa ohali loku pondiwa Petulu wo kovongela ponele loku u lemela hati: “Eci ka ci ka pita love.” (Mat. 16:21-23) Noke Yesu wa pisa Petulu. Eci o wiñi weya oku kuata Yesu, Petulu ka sokoluile vali kuenje lonjanga yalua wa teta etũi liukuenje wocitunda cinene. (Yoa. 18:10, 11) Yimue vali onjanja Yesu wa pisa upostolo. Handi vali, Petulu wa li pandele okuti ndaño ovapostolo vakuavo va yanduluka Kristu, eye lalimue eteke o yanduluka! (Mat. 26:33) Pole Petulu ka pamele ndomo eye a ci simĩle. Vuteke waco, wa kala lusumba walua loku likala olonjanja vitatu hati, ka kũlĩhĩle Yesu. Kuenje Petulu lesumuo “wa tunda posamua loku lila calua.” (Mat. 26:69-75) Eye wa kuatele ohele nda okuti Yesu u ecela muẽle.

18. Yesu wa kuatisa ndati Petulu oku yula esumuo?

¹⁸ Pole, Petulu ka ecelele oku yuliwa lesumuo. Noke lioku lueya, eye wamamako oku  vumba Yehova lovapostolo vakuavo. (Yoa. 21:1-3; Ovil. 1:15, 16) Nye co kuatisa oku yula ocitangi caco? Eye wa sokolola okuti onjanja yimue Yesu wa likutilila oco ekolelo lia Petulu ka li ka hongue kuenda Yesu wo sapuila oco a ende oku ka pamisa vamanjaye. Yehova wa tambulula ohutililo yaco ya lingiwa lutima wosi. Noke Yesu wa moleha ku Petulu oco o lembeleke. (Luka 22:32; 24:33, 34; 1 Va Kor. 15:5) Eci ovopostolo va sumuile omo okuti va pita uteke wosi okuti ka va kuatele olosi, Yesu wa moleha kokuavo. Vonjanja yaco, Yesu wa eca ku Petulu epuluvi lioku situlula ocisola a kuatelele Yesu. Yesu wa ecela akamba vaye kuenda wa va kundika vali oku linga upange.—Yoa. 21:15-17.

19. Osamo 103:13, 14, yi tu longisa nye ndomo Yehova a tu tenda eci tu lueya?

¹⁹ Ceci tu lilongisilako. Onjila ndomo Yesu a tata Petulu yi lekisa okuti Yesu wa kuata ohenda yalua, ndeci Isiaye. Kuenje eci tu lueya ka tu ka simi okuti Yehova lalimue eteke a tu ecela. Tu ivaluki okuti Satana o yongola okuti tu kuata ovisimĩlo viaco. Tu sukila oku sokolola lutate ndomo Yehova a tu sole kuenda wa kũlĩha ahonguo etu, kuenje o yongola oku tu ecela. Etu tu pondola oku u setukula eci vakuetu va tu lingila ovina vi tu sumuisa calua.—Tanga Olosamo 103:13, 14.

20. Nye tu ka konomuisa vocipama ci kuãimo?

²⁰ Ulandu wa Yosefe, Naomi, Ruti, u Lewi kuenda Petulu, u tu ĩha ekolelo liokuti “Yehova yu ocipepi la vakuavitima via teka.” (Osa. 34:18) Olonjanja vimue eye ecelela okuti tu pita lovitangi kuenda ovina vi tu kokela esumuo. Omo liaco, eci tu pandikisa kovitangi viaco, lekuatiso lia Yehova ekolelo lietu li pamisiwa. (1 Pet. 1:6, 7) Vocipama ci kuãimo, tu ka konomuisa ndomo Yehova a kuatisa afendeli vaye vakuekolelo okuti va sumua omo liekambo lioku li pua, ale omo liekalo lia tĩla va sangiwa.