Ki lok ada, meno pe gin ma tyeng man tye ka lok iye. Me ka meno, tye ka lok i kom ngat ma kato ki i pekki mapol teretere ento kanyo pekki magi dok a malo.

Kong wanenu tyeng mogo ma orumo Carolok 24:16: “Pe ikanne i nget ot pa dano ma kite atir pi timme rac; pe myero itim bwami i kom gange; Pien dano ma kite atir kadi opot piny tyen abiro, dok pud twero a malo aye; ento jo maraco can retogi gipoto woko piny matwal. Pe ibed ki yomcwiny ka ineno lakworri opoto i can, dok cwinyi pe obed yom ka ineno en yokke atata.”​—Car. 24:15-17.

Jo mukene gitamo ni tyeng me 16 loko i kom ngat ma timo bal teretere ento lacen ngut dok bedo ki wat maber ki Lubanga odoco. Me labolle, lupwonye dini aryo ma gia ki i lobo Ulaya gucoyo ni lutit kwena, i kare macon ki i kare-ni, gutito tyeng man i yo meno. Guwaco bene ni niango ma kit man tyen lokke ni “twere ki dano maber me timo bal madongo tyen mapol ento pud medde ki maro Lubanga kun bene nongo cwak pa Lubanga pien nongo kare ducu en ngut i kom balle.” Ngat ma pe mito jukke kene ki i timo bal twero maro lok ma kit man. En twero tamo ni kadi etim bal teretere, Lubanga pud bimedde ki timme kica.

Meno aye pe gin ma tyeng me 16 tye ka lok iye.

Nyig lok me leb Ibru ma kigonyo ni “poto” i tyeng me 16 ki 17 kitwero tic kwede i yo mapol. Twero gonye ni poto pa gin moni​—me labolle twon dyang ma opoto i nget gudi, ngat mo ma opoto ki i wi ot, nyo lagweng ma opoto i ngom. (Nwo. 22:4, 8; Amoc 9:9) Nyig lok man twero bedo ki tyen lok mapat bene, kit macalo tyeng man nyuto kwede: “Ka Rwot [Jehovah] telo dano i kit kwo ma myero en obed kwede, ci en moko dano ma kwone yomo cwinye. Kadi oyokke, ci pe bipoto piny aryeba ic, pien Rwot tye jole woko ki cinge.”​—Jab. 37:23, 24; Car. 11:5; 17:20.

Ento, nen kong lok pa Profesa Edward H. Plumptre: “Nyig lok me leb Ibru ma kigonyo ni ‘poto’ pe kitiyo kwede me waco ni ngat moni opoto i bal.” Pi meno, lakwan mukene odolo te tyeng me 16 kit man ni: “Konye pe me tero jo pa Lubanga i yo marac pien lacen pud gibiloyo ento jo ma kitgi raco pe gibiloyo kulu!”

Dong, lok magi ducu nyuto ka maleng ni Carolok 24:16 pe tye ka lok i kom timo bal, ento tye ka lok i kom kato ki i pekki mapatpat, teretere bene. I lobo man marac-ci, ngat ma kite atir twero kato ki i peko me yotkom nyo pekki mukene. Gamente bene twero keto aunauna i kome matek adada pi niyene. Ento en twero geno ni Lubanga bikonye me kanyo kun bene loyo. Pennye kekeni ni, ‘Tika dong aneno ni jami pol kare cobbe maber pi lutic pa Lubanga?’ Pingo? Kicuko cwinywa ni, “Rwot [Jehovah] kwako dano ma mito poto, dok ilo jo ma piny obwoyogi woko ada malo.”​—Jab. 41:1-3; 145:14-19.

“Dano ma kite atir” cwinye pe bedo yom pien jo mukene gitye ka kato ki i peko. Me ka meno, en nongo cuko cwiny pien en ngeyo ni “jo ma gilworo Lubanga aye gibibedo maber, pien gibedo ki lworo i nyime.” ​—Latit. 8:11-13; Yubu 31:3-6; Jab. 27:5, 6.