Manä, ma ya riʼ ta ntel chë tzij. Re versículo reʼ najin ntzjon chrij jun winäq ri chaq taqïl yerïl kʼayewal pa rukʼaslemal, ye kʼa nkowin nqʼax chkiwäch ri kʼayewal riʼ, ntel chë tzij, nkowin nupabʼaʼ riʼ chkiwäch ri kʼayewal.

Tqatzʼetaʼ ru-contexto re versículo reʼ: «Ma tayoʼej ta jun winäq ri jïk rukʼaslemal chnaqaj rachoch xa xuʼ rchë naʼän jun itzelal che rä, ma tatzʼlaʼ ta rachoch ri akuchï nuxlan wä. Rma, tapeʼ ri winäq ri jïk rukʼaslemal xttzaq siete mul, xtkowin xtkatäj chik äl, ye kʼa ri itzel winäq xttzaq rma ri kʼayewal xtkʼulwachij. Taq xttzaq ri winäq ri itzel nunaʼ chawä, ma katzeʼen ta chrij, y taq kʼo akuchï xtsach wä, ma ttel ta akʼuʼx» (Prov. 24:15-17).

Jojun winäq nkiʼij chë ri versículo 16 ntzjon chrij jun winäq ri chaq taqïl nqä pä mak, ye kʼa chrij riʼ ntzolin pä rukʼuʼx. Ye kaʼiʼ sacerdotes aj Gran Bretaña xkitzʼibʼaj chë «ojer chqä komä, ye kʼo winäq ri nkitzjoj ri ruchʼaʼäl Dios ri kiksan re texto reʼ» rchë nkikʼüt ri naʼoj riʼ chkiwäch ri winäq. Ri sacerdotes riʼ xkiʼij chë chkiwäch re achiʼaʼ reʼ, re texto reʼ nukʼüt chë «tapeʼ jun achiʼ ri ütz runaʼoj yeruʼän mamaʼ taq mak, ryä majun bʼëy nkʼis ta rajowabʼäl chrij Dios, rma ronojel mul nutzolij riʼ che rä ri rumak xuʼän». Re naʼoj reʼ rkʼë jbʼaʼ kan ütz ntzʼetetäj kimä ri winäq ri ma nkajoʼ ta nkitäj kiqʼij rchë ma yemakun ta chik, rma rkʼë jbʼaʼ nkiquʼ chë tapeʼ chaq taqïl xkemakun, Dios ronojel mul xtküy kimak.

Kantzij na wä chë ma ya riʼ ta ntel chë tzij ri nuʼij chpan ri versículo 16.

Pa chʼaʼäl hebreo, ri tzij «xttzaq» ri kʼo chpan ri versículo 16 chqä 17 kan kʼïy ntel chë tzij. Kʼo mul, kan ntzjon wä chrij jun ri ntzaq, achiʼel taq jun achij wakx ntzaq pa bʼey, taq jun winäq nbʼetzaq pä pa ruwiʼ jun jay o taq ntzaq jun abʼäj pan ulew (Deut. 22:4, 8; Amós 9:9). Re tzij reʼ kʼo mul nuksäx chqä taq nkʼambʼëx tzij, achiʼel ri nuʼij re texto reʼ: «Taq Jehová kiʼ rukʼuʼx rkʼë rubʼanobʼal jun winäq, kan yë ryä nkʼwan rubʼey. Tapeʼ xttzaq, ma xtroqeʼ ta qa, rma Jehová ruchapon chqʼaʼ» (Sal. 37:23, 24; Prov. 11:5; 17:20).

Chqä ri Comentario bíblico Beacon nuʼij chë ri tzij xttzaq pa chʼaʼäl hebreo «ma ntzjon ta chrij jun winäq ri nqä pa mak». Jun chik etamanel nuʼij chë ya reʼ nrajoʼ nuʼij ri versículo 16: «Majun nkʼatzin wä chqä xa kʼayewal nqakanuj qa chqij we nqatzʼlaʼ rutinamit Dios, rma ryeʼ ma nchup ta kiwäch, ye kʼa ri itzel winäq nbʼanatäj riʼ rkʼë».

Nqʼalajin kʼa chë Proverbios 24:16 ma najin ta ntzjon chrij jun winäq ri chaq taqïl nmakun, xa najin ntzjon chrij jun winäq ri chaq taqïl yerïl kʼayewal. Y rma yoj kʼo chkikojöl winäq ri ma nkiyaʼ ta ruqʼij Dios, jun winäq ri jïk rukʼaslemal rkʼë jbʼaʼ yerïl jalajöj kiwäch kʼayewal, achiʼel jun yabʼil, o nrïl kʼayewal xa rma nuyaʼ ruqʼij Dios. Ye kʼa ri winäq riʼ, ütz nuyaʼ chwäch ran chë xtyaʼöx rutoʼik rma Dios rchë xtkowin xttel chkiwäch ri kʼayewal riʼ. Kantzij na wä chë kʼïy mul qatzʼeton chë ri rusamajelaʼ Dios kan ütz ntel ronojel chkiwäch. ¿Achkë rma nbʼanatäj riʼ? Le Biblia nuʼij reʼ: «Jehová ruchapon chkiqʼaʼ ri jbʼaʼ ma yetzaq chqä nukʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri nbʼison kan» (Sal. 41:1-3; 145:14-19).

Rma riʼ, «ri winäq ri jïk rukʼaslemal», ma ntel ta rukʼuʼx taq ri nkʼaj chik kʼo kʼayewal nkiqʼaxaj. Pa rukʼexel riʼ, xa ntel rukʼuʼx rma retaman «chë ri ma nkiqasaj ta ruqʼij rubʼiʼ ri kʼaslïk Dios ütz xkebʼä pa kikʼaslemal» (Ecl. 8:11-13; Job 31:3-6; Sal. 27:5, 6).