Mm̀ kà kà, níá níì nú e gã́belá gé ló bel kilma lóé nì. Tãa vó, à gé ló bel kilma ló nen ea kpee sĩ́ ló gã́bug tã̀àgã̀ vaá à láá ĩ̀ìmà gbẹá kè bá.

Naanii mè é zẹ́ẹ́ ẹ̀b gbò gã́bel ea dì besĩ́ì a 16 gã́bel nè gbò gã́bel ea bẽene ea kọ́ọ̀: “Ó gá gũá kpàn tọọ̀ neǹ lé lab dògò boo béè ge síe pọ́lọ́; ó gá kyọ̀ sĩ́ a ketõ̀ò bõ̀séi. Boo béè kọọ̀ neǹ lé lab dògò é láá dọ̀ àlàbà tóm, vaá kpáá aa boo elá èla, sõò tã̀àgã̀ é náa kọọ̀ neǹ pọ́lọ́ lab dògò á kúmí tọ́ ló nu dọ̀. Tṍó eo neǹ ọ́b dọ, ó gá ṍ kààgà, vaá nyíé ni á gá ẹẹ tṍó ea kúmí tọ́ ló nu dọ̀.”—Pró. 24:15-17.

Sìgà gbò ólò bugi togó kọọ̀ a 16 gã́bel gé ló bel kilma ló nen ea sí pọ́lọ́ vaá à ọgá naa ní ea kpáá ié lé gbaa ló kilma ló Bàrì. Dì belí nu dòòmà bá, bàà neǹ tẹ̀sĩ́ tọ Bàrì e bà dú Britain beè emí kọọ̀, “gbò kọ̀ kpẹ̀a e ba beè di deè kéléá nè beélè deeí, a baatẽ́ nakà gã́belí” mm̀ na sĩ́deèá. Ba beè kọ nágé kọọ̀ ge baatẽ́ naa vóá tõó dọ̀ kọọ̀ “àé láá valí kọọ̀ neǹ lé lab dògò á sí kà agẹbá pọ́lọ́ vaá kpáá kilsĩ́ gè vùlè Bàrì naa ní e Bàrì é ténmàe boo béè kọọ̀ à ọ́gá.” Nakà bààtẽ́í é láá leemá nen e bè náa ólò tànie gè aa ló pọ́lọ́. Àé láá bugi togó kọọ̀, kọbèè à gá náa à kilsĩ́ gè olòó siè pọ́lọ́, Bàrì é ólòó iàẹ̀ ló neèe.

Sõò níá níì nú e 16 gã́belá gé kọ́ẹ́ nì.

Moǹ bel Híbrù tú “dọ” nè “ge olòó dọ̀” ea di mm̀ a 16 nè 17 gã́belá siimá tóm mm̀ gã́bug sĩ́deè. Àé láá tõó dọ̀ pọ́ì dọ—dì belí nu dòòmà bá, láo ea dọ gbẹá boo èèlè, nen ea aa boo tọ dọ̀, àbèè kọọ̀ súú sãa ea sáá kẽ. (Dìt. 22:4, 8; Émòs 9:9) Sõò moǹ belí é láá ié nágé dõòna kà nú ea tõó dọ̀, dì belí gè kọọ̀: “Jìhóvà ólò lele dee bá láb tọọ̀ nen tṍó e nyíée ẹ́ẹ ló gbò a láb. Náa kal ló béè kọ àé láá dọ̀, náa é dọ́ kunukẽ̀ boo béè kọọ̀ Jìhóvà tú bálè siié ló.”—Ps. 37:23, 24; Pró. 11:5; 13:17; 17:20.

Sõò, nvèè kpíí ló kọọ̀ Professor Edward H. Plumptre kọ́ọ̀: “Moǹ bel Híbrù e bà tabmà [“dọ”] náa gé lóá bel nyòòmà ge sí pọ́lọ́.” Dõòna kà neǹ nò kpá baatẽ́ a 16 gã́bel kọọ̀: “Àé dú zọ̀là pọ́ì ge biigè ló gbò níí Bàrì, boo béè kọọ̀ nú e bà gé náa é íe togó, sõò níí gbò pọ́lọ́ lab dògò náa é íe togó!”

Vóà naa, gbò níí zógè kọọ̀ kpá Próvẹẹ̀b 24:16 náa gé ló bel kilma ló gè sí pọ́lọ́, sõò à gé ló bel kilma ló nen ea kpee sĩ́ ló tã̀àgã̀ àbèè ge tení bá tàvàlà dìtõ̀ò mm̀ gã́bug tṍó. Mm̀ nakà pọ́lọ́ bàlà booí, gbò lé lab dògò é láá kpee sĩ́ ló zọ̀ ló àbèè dõòna kà gbò tã̀àgã̀. Àé láá du nágé kà agẹ bá nàà uú boo ea aa bá kpóó ea gé bẹl. Sõò àé láá dẹlẹ nyíé boo kọọ̀ Bàrì é nveenìè bá neèe kọ á láá ĩimàè vaá aalìè bá. Bĩiá o bá kọọ̀: ‘É kọ nda gáà mon kọọ̀ níí a siá tóm kilma ló gbò gyóòlo Bàrì?’ Ló éé? È agàla boo kọọ̀ “Jìhóvà ólò nè kói kọ̀láá gbò e lóó va ọọ vaá dàlà gbò e bà dọ lọl kẽ ele èla.”—Ps. 41:1-3; 145:14-19.

“Nyíè neǹ lé lab dògò” náa ólò ẹẹ boo béè tã̀àgã̀ ea bã́ ló dõòna gbò. Tãa vo, à ólò sièe kpóó ló gè nyimá kọọ̀ “nu é léé ló gbò e bà siiá pọ̀ ló kà kà Bàrì, boo béè kọ bà siiáẹ pọ̀ ló.”—Ẹ̀klì. 8:11-13; Jóòb 31:3-6; Ps. 27:5, 6.