Aiee. Yĩwetete mũndũ ũla ũvalũkaa kwa nzĩa ya kũkwatwa nĩ mathĩna maingĩ kĩatĩanĩsyo, ĩndĩ ayũkĩla kwa kũmomĩĩsya onthe.

Kwasũanĩa mĩsoa ĩla ĩthyũlũlũkĩte mũsoa ũsu. Yaĩtye: ‘We mũndũ mũthũku ndũkoveesye ũtũo wa ũla mũlũngalu; ndũkaanange vandũ vake va ũthũmũa: Nũndũ mũndũ mũlũngalu nũvalũkaa mavinda mũonza, na kũkĩla ĩngĩ: ĩndĩ ala athũku nĩmanangawa nĩ wanangĩko mũnene. Ndũkatane yĩla mũmaitha waku ũvalũkaa, na ngoo yaku ndĩkatane yĩla wanangĩkaa.’​—Nth. 24:​15-17.

Andũ amwe masũanĩaa kana mũsoa ũsu wa 16 ũwetete mũndũ ũla ũvalũkaa naĩnĩ, na aumbũla aiendeea kwĩthĩwa na ngwatanĩo nzeo na Ngai. Kwa ngelekany’o, ve atongoi elĩ ma ndĩni kuma England maandĩkie kana “alimũ ma ndĩni, ma tene o na ma ĩvinda yĩĩ, nĩmethĩĩtwe maielesya mũsoa ũsu” ũu. O na ĩngĩ, mongelile kwasya kana woni ũsu wonanasya “mũndũ mũseo no avalũke . . . naĩnĩ ngito, ĩndĩ aiendeea kwĩthĩwa amwendete Ngai na etĩkĩlĩtwe nĩwe nũndũ nĩwũkĩlaa ĩngĩ kĩla ĩvinda kwa kumbũla.” Woni ta ũsu no ũtume mũndũ ũla ũtekwenda kwĩsiĩĩa ndakeke naĩ atana mũno. No asũanĩe kana o na eeka naĩ ĩngĩ na ĩngĩ, Ngai akamũekeaa.

Kĩu tikyo kĩkwonanw’a nĩ mũsoa ũsu wa 16.

Ndeto ya Kĩevelania ĩla ĩalyũlĩtwe ‘valũka’ mũsoanĩ wa 16 na 17, no ĩtũmĩwe kwa nzĩa syĩ kĩvathũkany’o. Kwa ngelekany’o, no yonany’e ng’ombe ĩvalũkĩte ũtee wa nzĩa, mũndũ wavalũka kuma kĩalanĩ, kana kaveke kavalũka nthĩ. (Kũt. 22:​4, 8; Amo. 9:⁠9) O na ĩngĩ, ndeto ĩsu no ĩtũmĩwe kwa nzĩa ya ngelekany’o tondũ ĩtũmĩĩtwe vaa: “Mĩendele ya mũndũ nĩlũlũmĩlw’e nĩ Yeova; nake atanaa nzĩanĩ yake. O na avalũka, ndakavika nthĩ vyu; nĩkwĩthĩwa Yeova nĩwe ũnũũmũkwata na kw’oko.”​—Sav. 37:​23, 24; Nth. 11:5; 13:17; 17:⁠20.

Ĩndĩ o na ũu wĩ o vo, kwasũanĩa kĩĩ Vulovesa Edward H. Plumptre wawetie: “Ndeto ya Kĩevelania ĩla ĩalyũlĩtwe ‘valũka’ ndyaaĩsa kũtũmĩwa kwonany’a kũvalũka naĩnĩ.” Nake mũsomi ũngĩ aielesya mũsoa wa 16 aisye: “No wĩa wa mana kũthĩny’a athũkũmi ma Ngai nũndũ meũmĩĩsya na maisonga na mbee, ĩndĩ andũ athũku mayĩsa kũmĩĩsya.”

Kwoou no twasye kana ĩandĩko ya Nthimo 24:16 yĩiwetete mũndũ ũkũvalũka naĩnĩ. Vandũ va ũu, yĩwetete mũndũ ũkũkwatwa nĩ mathĩna kĩatĩanĩsyo. Nũndũ twĩkalĩte ĩvindanĩ ĩthũku, mũndũ mũlũngalu nũtonya kũkwatwa nĩ mathĩna ma mwĩĩ kana o mathĩna angĩ. O na no athĩnw’e mũno nĩ silikalĩ nũndũ wa mũĩkĩĩo wake. Ĩndĩ amwĩkwatya Ngai amũtetheesye, vate nzika, nũmũnengae vinya wa kũmĩĩsya. Kwasũanĩa nĩ mavinda meana wonete athũkũmi ma Ngai maikwatwa nĩ mathĩna ĩndĩ mayũmĩĩsya. Nĩ kyaũ kĩmatetheeasya? Nĩmethĩawa mesĩ kana “Yeova nũũngamasya onthe ala mavalũkaa, na kũkĩlya onthe ala makunamĩte.”​—Sav. 41:​1-3; 145:​14-19.

“Mũndũ mũlũngalu” ndatanaa yĩla woona ala angĩ maithĩna. Ĩndĩ ekĩawa vinya nĩ kũmanya kana “kũkeethĩwa ũseo kwa ala makĩaa Ngai, ala makĩaa mbee wake.”​—Mũta. 8:​11-13; Yovu 31:​3-6; Sav. 27:​5, 6.