Mane liñolo le haki zona zelitalusa zeo. Kono liama ku mutu yazwelapili kukopana ni miinelo yetaata kamba miliko yemiñata kono wayema ka kutiyela miliko yeo.

Halunyakisiseñi litimana zeñwi zekona kulutusa kuutwisisa hande taba yeo, Bibele ili: “Usike wabandamena ka mulelo omaswe bukaufi ni ndu ya mutu yalukile; usike wasinya sibaka sahae sa mapumulelo. Kakuli yalukile wakona kuwa ha 7, mi ukayema hape, kono babamaswe bakasitataliswa ki ziyezi. Sila sahao hasiwa, usike wanyakalala, mi hasisitatala, pilu yahao isike yawabelwa.”—Liprov. 24:15-17.

Batu babañwi banahana kuli timana 16 iambola za mutu yaezize sibi kono hasamulaho wabaka, mi uba ni silikani sesinde ni Mulimu hape. Babahulu ba bulapeli bababeli ba kwa Britain nebañozi kuli “bakutazi babañwi ba kwamulaho ni ba mwa mazazi aluna batalusize liñolo leo” ka nzila yecwalo. Babahulu ba bulapeli bao nebaekelize kubulela kuli taba yeo italusa kuli “mutu yomunde wakona kuwa . . . ka kueza libi zetuna, kono inze azwelapili kulata Mulimu, mi hape wakona kuyema ka kubakela libi zahae nako kaufela haawa.” Mutu yalata kueza lika zefosahezi ukona kutabela mubonelo ocwalo. Ukona kunahana kuli Mulimu uka muswalela kusina taba kuli uzwelapili kueza sibi.

Kono zeo haki zona zelitalusa liñolo la Liproverbia 24:16.

Linzwi la Siheberu lelitolokilwe kuli “kuwa” ni “hasiwa” kwa litimana 16 ni 17 likona kutalusa lika zeshutana-shutana. Likona kutalusa kuwa luli, inge cwalo komu haiwa mwa nzila, mutu yomuñwi haawa fa situwa, kamba lubeke loluwela fafasi. (Deut. 22:4, 8; Amo. 9:9) Kono linzwi leliswana leo likona kuswaniseza lika zeñwi, sina moliitusiselizwe mwa taba ye: “Jehova uetelela mihato ya mutu, haatabela nzila ya mutu yo. Nihaka wa, haana kuwa muwelela fafasi, kakuli Jehova umuswalelezi kwa lizoho.”—Samu 37:23, 24; Liprov. 11:5; 13:17; 17:20.

Mi mulemuhe sisupo sanaabulezi caziba yomuñwi yabizwa Edward H. Plumptre, naaize: “Linzwi la Siheberu lelitolokilwe kuli [“kuwa”] halitalusi kueza sibi.” Kacwalo, caziba yomuñwi naabulezi kuli timana 16 ka bukuswani ikona kutolokiwa cwana: “Kunyandisa batu ba Mulimu hakutusi sesiñwi kakuli bakakondisa, kono babamaswe bona habana kukondisa!”

Kacwalo, liñolo la Liproverbia 24:16 halibulela za “kuwa” halitalusi za kueza sibi kono litalusa mutu yazwelapili kukopana ni miinelo yetaata kamba miliko yemiñata. Kacenu, mwa lifasi lelimaswe le, mutu yalukile ukona kutalimana ni mapongo kamba miinelo yetaata yemiñwi. Mane ukona kunyandiswa ki ba muuso kabakala tumelo yahae. Kono unani buikolwiso bwa kuli Mulimu uka mutiisa mi uka mutusa kutiyela miinelo yeo. Mi luiponezi kuli hañata lika zazamaelanga hande batanga ba Mulimu. Kono ki kabakalañi hakubanga cwalo? Kakuli “Jehova utiisa babawa kaufela mi uyemisa babaobami kaufela.”—Samu 41:1-3; 145:14-19.

“Yalukile” hatabangi haabona kuli batu babañwi bakopana ni miinelo yetaata. Kono ubanga ni tabo ka kuziba kuli “lika likaba hande ku babasaba Mulimu wa niti, kakuli bamusaba.”—Muek. 8:11-13; Jobo 31:3-6; Samu 27:5, 6.