Embwe, obyo keti bikebyo biulumbununa ou mukanda. Ulumbununa munu uje aliwana na bukalu kushwa kumo oloni atwalelelaho kukolesa na kubuhyana.

Tumoneni bibanendeka ha vesi 15 na ha vesi 17: “Kesi upwe ngwe baka-bubi baje babandamena ku njubo ya muka-busunga na kumulwisa, na kwambata bibala byendi. Nameme muka-busunga awa bisimbu bitanu na bibali, akatukamo lalo, oloni baka-bubi tuyando tukabanyongesa. Kesi ubwahelele omwo citozi cobe ali mu bukalu, co lalo kesi ujolele omwo citozi cobe atanuka.”—Visi 24:15-17.

Banu bamo bakasinganyeka ngwabo vesi 16 ilumbununa munu uje alinga bubi, co atenguluka na kupwa kabusamba ka Njambi lalo. Cakumwenako, bakulunu babali ba bulombelo ba ku England basonekele ngwabo, “baka-kulongesa mu biceci ba kunima na ba matangwa ano, banalumbununa eyi vesi” mu ngila eyi. Bendekele lalo ngwabo, “kulumbununa eyi vesi mu ngila eyi kumwesa ngwabo munu asa kwilukila-ilukila kulinga bubi na kutwalelelaho kuzema Njambi, co nga alomba likonekelo ha simbu yoshe ya linga bubi, Njambi amukonekela.” Munu uje ashaka kutwalelelaho kulinga bubi abwahelela kumulumbunwina eyi vesi mu ngila eyi. Nasa kusinganyeka ngwendi nameme elukila-ilukila kulinga bubi, Njambi amukonekela.

Obyo keti bikebyo biilumbununa vesi 16.

Lijwi lya Cihebelu libanalumbununa ngwabo ‘kuwa’ mu vesi 16 na ‘kutanuka’ mu vesi 17, tunasa kulipangesa mu bingila bya kuliseza-seza. Linasa kulumbununa kuwa mpundu. Cakumwenako, ngombe awila mu ngila nambe munu awila hasi kutunda ha ciluli. (Kwitu 22:4, 8) Twasa kupangesa lalo eli lijwi mu cifwisa. Cakumwenako, Mbimbiliya ngwayo: “Shukulu Kalunga akatwamenena munu mu ngila ije yanapande kwendelamo, co akanyungu baje bamubwasa. Nga bawa, kabecelela bakale hasi embwe, omwo Shukulu Kalunga abakwata na liboko lyendi.”—Myaso 37:23, 24; Visi 11:5; 13:17; 17:20.

Pulofesa Edward H. Plumptre wendekele ngwendi: “Lijwi lya Cihebelu lya [‘kuwa’] kubesi kulipangesa kulumbununa kulinga bubi.” Mukemwo muka-kulilongesa bya Mbimbiliya mukwabo wendekele ngwendi: “Kunapu kubiisa simbu kuyandesa banu ba Njambi mwafwa bakebo batwalelelaho kukolesa, oloni banu bababi bakebo kubasa kulinga ngoco.”

Ngeci, lijwi lya kuwa libanapangesa ku Visimo 24:16 kulilumbununa kwilukila-ilukila kulinga bubi. Oloni lilumbununa kuliwana na bukalu ha bisimbu byabingi. Muno mu matangwa a kukaluwa, muka-busunga nasa kuliwana na bukalu bwa kuliseza-seza bwa kufwa ngwe mishongo. Co lalo, baka-fulumende basa kumuyandesa mwafwa ya likulahelo lyendi. Oloni asa kukulahela ngwendi Njambi amukwasa atwaleleleho kukolesa. Acisinganyekeni omwo Njambi ali na kukwaselamo bangamba bendi batwaleleleho kukolesa. Mbimbiliya yakulahesa ngwayo, Yehova ‘akakwasa boshe baje bali mu tuyando, na kwana nzili kuli boshe baje banazeye.’—Myaso 41:1-3; 145:14-19.

“Muka-busunga” kesi kubwahelela nga bakwabo bakobela mu bukalu, oloni akabwahelela mwafwa azibuka ngwendi byuma bikala mwamubwa kuli baje bazibila Njambi lyoba.—Kwambu 8:11-13; Yombi 31:3-6; Myaso 27:5, 6.