Kyaj. Ko tyäˈädë tekstë jyënaˈany kyaˈay, yëˈë tˈandijy ko twinguwäˈägë kanäk naxë amay jotmay, ets ko pyëdëˈëky, yëˈë yˈandijpy ko tmëmadaˈaky.

Min nˈokˈijxëm ti jawyiin myaytyakypy mä tkatukjäˈtynyëmë tyäˈädë bersikulo ets ti ok myaytyakypy: “Këdii mnaybyëjtaˈagyëty mä ja oyjyaˈayë jyënbäˈä tyëjkpäˈä parë xyˈixäˈäny wiˈix xyˈaxëktunët. Këdii xyyajwindëgooyë ja pyoˈkxtakn. Mët ko ja oyjyaˈay oy kyäˈäjët jëxtujkˈok, pëdëˈëgäämp jatëgok, per ja axëkjäˈäy yajkëdawanëbë ayoˈon. Ko kyëdawëdë mmëtsip, këdii xytyukxondaˈaky; ets ko kyunapët, kyaj xyondäˈägëdë mgorasoon” (Prov. 24:15-17).

Näägë jäˈäy të jyënäˈändë ko bersikulo 16, yëˈë myaytyäˈägaambyë jäˈäy diˈib pokytyuump, per ta jyodëmbity ets jatëgok oy yˈity mëdë Dios. Nimajtskë teety diˈib Gran Bretaña tkujäˈäyëdë ko duˈun dyajtundë tyäˈädë bersikulo “pënaty ëwäˈkx käjpxwäˈkxtëp, duˈun diˈib tëëyëp ets diˈib tyam”. Tyäˈädë teetyëty nanduˈun jyënandë ko tyäˈädë tekstë nan yëˈë yˈandijpy “ko mbäät tuˈugë oyjyaˈay yajkäˈäyëtyë poky kaytyeyë mëjwiin kajaabë, per duˈunyëm ja Dios tsyokëdët, ets mbäät pyëdëˈëky ko jyodëmbitët tëgok tëgok pyokytyunët”. Ko duˈun jyënäˈändë, mbäädë net tjantsy yˈoymyëdoy ja diˈib kyaj ttunäˈänyë mëjääw parë tjëjpkudijët ja poky kaytyey, pes mbäät wyinmay ko oy pyokytyunët janääm jatsojk, Dios xëmë pyokymyaˈkxäˈänyëty.

Perë bersikulo 16 kyaj yëˈë tmaytyäˈägäˈäny.

Ko mä ebreo yajkäjpxnaxyë tyäˈädë ayuk, “kyaˈay” diˈib miimp mä bersikulo 16 etsë 17, mbäät kanäk pëky nyiwijy nyikejy. Mbäät yëˈë tjantsy myaytyäˈägäˈäny ko pën kyëday, extëm ko tuˈugë tsäjpkää kyëday tuˈujoty, ko pën kyunaxy tëjkëjxy ets kyaˈay naxkëjxy o ko tuˈugë tsääjuˈunk yajnaxkugäˈätsë (Deut. 22:4, 8; Amós 9:9). Perë tyäˈädë ayuk nan mbäät tmëdatyë nyiwij nyikajën, extëm ko Biiblyë jyënaˈany: “Jyobaa nyëˈëmoopy tyuˈumoopy ja jäˈäy diˈib tyukjotkëdakëbë nyëˈë tyuˈu. Oy kyëdawët, kyaj wyëˈëmäˈäny naxkëjxy, mët ko Jyobaa yëˈë wijtsˈijtëp” (Sal. 37:23, 24; Prov. 11:5; 17:20).

Per mä Comentario bíblico Beacon, jyënaˈany ko mä ayuk ebreo dyajtunyë tyäˈädë ayuk kyaˈay, kyaj yëˈë tmaytyäˈägäˈäny ko pën yajkäˈäyëty ja poky kaytyey. Jatuˈugë ëxpëkyjyaˈay nanduˈun tnimaytyaˈagyë bersikulo 16: “Nanëgoobë axëëgë Diosë kyäjpn yajtunët, pes xëmë tsyokwëˈëmäˈändë; per kyaj dyuˈunëty mëdë axëkjäˈäytyëjk”.

Päätyë Proverbios 24:16 kyaj yëˈë tmaytyäˈägäˈäny ko pën yajkäˈäyëtyë poky kaytyey. Yëˈë duˈun ko ttuknaxy ja amay jotmay, ets näˈäty janääm jatsojk. Mä tyäˈädë jukyˈäjtën, ja oyjyaˈay mbäät twinguwäˈägë kanäk naxë amay jotmay, extëm ko yubat pyäˈämbatët ets ko nyibëdëˈëgëdët mëktaˈaky ja kuduunktëjk. Per mbäät yˈity seguurë ko Dios pudëkëyanëp parë tmëmadäˈägët ja amay jotmay. Ets ¿këdii Dios mëduumbëty xëmë ttukˈoybyëtsëmdë tijaty tyuundëp? ¿Tiko dyuˈunëty? Yëˈko Biiblyë twandaˈaky ko Jyobaa, ‘wyijtsëˈkypy mëdiˈibë këdaabën ets wyijtskujkëp tëëbë yˈënuˈkxën’ (Sal. 41:1-3; 145:14-19, TY).

Pääty, “ja oyjyaˈay” kyaj ttukxondaˈaky ko ja myëguˈuktëjk tmënax dyajnaxtë amay jotmay. Niˈigyën ttukxondaˈaky ko tnijawë “oy wyimbëtsëmäˈänxëty pënaty tsyëˈkëbë Diosë tëyˈäjtënbë” (Ecl. 8:11-13; Job 31:3-6; Sal. 27:5, 6).