Itiọrurhomẹmro, ọrana o rhiẹ oborẹ oghwẹmro na o mevirhọ-ọ. Ukpomaran, oghwẹmro ọnana o dje kpahen ohworho ro rhiẹromẹrẹn ebẹnbẹn buebun ne, ọrẹn o vwo edirin aye jeghwai fi aye kparobọ.

Jene ni eghwẹmro ri ha oberhumu ọrhẹ obaro oghwẹmro ọnana : “Wu vwe viọkro kẹrẹ oghwa ọvwata rhẹ ẹhẹn ọko-on; wu vwa ghwọghọ ekete ro ronmoma-a. Fọkime ọvwata ọnọ sabu se ọgbọ irhiruẹ, ọnọ ji rharhumu vẹnrẹn, ọrẹn, ọvwọkon na, ọnọ kproghwẹ nyoma ukpokpogho. Ọvwreghrẹn ọnọ orho se, wu vwa ghọghọ-ọ; ọrhọ kproghwẹ wu we jenẹ ọmudu ọnọ ọ ghọghọ-ọ.”—Prov. 24:15-17.

Ihworho ezẹko i tare taghene oghwẹmro ọrẹ 16 na, ọ ta kpahen ohworho ro ruẹ ọdandan ọgbọ buebun, ọrẹn nọ ghwẹriẹ jeghwai rharhumu vwo omamọ onyerẹnkugbe rhẹ Osolobrugwẹ. Ilori ẹga awanva re rhirhiẹ Britain ni yare taghene “ighwoghwẹmro ahwanren ọrhẹ ọke ọnana, i ha oghwẹmro ọnana ruiruo” izede omana ọgbọ buebun ne. Ilori ẹga na ni tare taghene aruẹ iroro ọrana o mevirhọ taghene “omamọ ohworho ọnọ sabu rhe se rhẹ . . . ọdandan ọghwaghwa, ọrẹn onyẹrẹnkugbe yi rhẹ Osolobrugwẹ ọ sabu vrẹ-ẹ, fọkime orho se, no vẹnrẹn nyoma rọ ghwẹriẹ nẹ ọdandan yen.” Aruẹ iroro ọnana ọnọ sabu je ohworho rọ vwọ guọlọ tiẹn ọdandan. Ono roro taghene orho ruẹ ọdandan ọgbọ buebun, Jehova ọnọ harhomie ọke ephian.

Ọrana o serhọ rhẹ oborẹ oghwẹmro ọrẹ 16 na o yono-o.

Ana sabu ha oborẹ edjadjẹ i Hebrew ọ rhian ukorẹmro na “se” yanghene “se ọgbọ buebun” uvuẹn oghwẹmro ọrẹ 16 ọrhẹ 17, ruiruo izede sansan. Ọnọ sabu mevirhọ erhirhiẹ re se izede re rhiẹromẹrẹn—egbon ro se rhẹ izede, ohworho ro se nẹ oberun ọkpoghwa rhe, yanghene atita ro se te otọre. (Deut. 22:4, 8; Amos 9:9) Ana ji sabu ha ẹmro na ruiruo izede re dje emru, jerẹ uvuẹn udje ọnana: “Jehova o sun idjaghwẹ onyakpọ, ọke orho vwo omamerhomẹ kpahen izede yi. Ọrhọ tobọ se, ọ vwọ samọ se totọre-e, fọkime i Jehova ọ mọrọn abọ ye.”—Ps. 37:23, 24; Prov. 11:5; 13:17; 17:20.

Ọrẹn, djokarhọ ẹmro ọghoghanren ọnana rẹ Professor Edward H. Plumptre ọ tare: “A ha ẹmro edjadjẹ i Hebrew harẹn ukorẹmro na [“se”], e ruiruo sekpahen re se rhẹ ọdanda-an.” Omarana, ọgba irherhe ọrọrọ nọ zẹ udjoghwẹ ọrẹ 16 izede omana: “Ono rhiẹ emru ofefe re ne sehiẹn ihworho Osolobrugwẹ, fọkime aye ine simirhọ—evwọkon na i vwo usimi-i!”

Itiọrurhomẹmro, ukperẹ ana ta taghene “ese” ọnana o mevirhọ ọre se rhẹ ọdandan, Proverbs 24:16 ọ rionbọrhọ ọrẹ a dẹrughwaroghwu ẹbẹnbẹn, ọgbọ buebun dede. Uvuẹn akpọ ọkon ọnana, ọvwata ọnọ sabu dẹrughwaroghwu ebẹnbẹn emiamo yanghene erọrọ. Ọnọ ji sabu rhiẹ ẹkparehaso ọgbogbanhon ro nẹ obẹ igọmẹti rhe. Ọrẹn, ọnọ sabu hẹroso i Jehova taghene ọnọ hobọtua ye jeghwai ha userhumu riẹn din, ji fi aye kparobọ. Nọ oma, ‘Wa ji mẹriẹn taghene idibo Osolobrugwẹ e fiekparobọ?’ Mesoriẹ? A yẹrẹ ọwan imwẹro taghene “Jehova ọ hobọtua ere se, ọ jeghwai kpare ihworho ri gburhomurhotọre vẹnrẹn.”—Ps. 41:1-3; 145:14-19.

“Ọvwata na” o vwo vwo ẹhẹn ro totọre orhianẹ awọrọ i ha erhirhiẹ ebẹnbẹ-ẹn. Ukpomaran, o vwo omefuon fọkime o rheri taghene “emru orhorhomu ono nerhumie rhe rẹn ihworho ra zofẹn Osolobrugwẹ urhomẹmro na, fọkime aye a zofẹn yen.”—Eccl. 8:11-13; Job 31:3-6; Ps. 27:5, 6.