Ti tâ tënë ni, versê so aye ti tene tongaso ape. Me a ye ti sara tënë ti mbeni zo so atï, so ti tene, lo wara akpale wala aye ti ngangu fani mingi me lo kiri lo londo, so ti tene, lo gbu ngangu na yâ ni.

Zia e bâ atënë so angoro versê so: “Honde terê ti mo pëpe na terê ti da ti zo ti mbilimbili ti sara sioni na lo; futi pëpe ndo so lo yeke duti dä ti wu terê ti lo, ndali ti so zo ti mbilimbili apeut ti tï fani mbasambala, me lo yeke kiri ti londo; me ye ti ngangu ayeke kinda zo ti sioni. Tongana wato ti mo atï, zia si terê ti mo anzere pëpe; nga tongana lo pika gere ti lo, a lingbi a zia ngia na bê ti mo pëpe.”—aProv. 24:15-17.

Ambeni zo atene so versê 16 aye ti sara tënë ti mbeni zo so asara siokpari me lo changé bê ti lo na lo kiri lo duti na nzoni songo na Nzapa. Ambeni kota zo ti nzapa use ti Grande-Bretagne atene so “akota zo ti nzapa ti ândö nga na ti laso la afa nda ti versê so” tongaso. Akota zo use so akiri atene so bango ndo ni so aye ti tene so “mbeni nzoni zo apeut ti tï na yâ ti . . . akota siokpari, me lo yeke ngbâ lakue ti ye Nzapa, nga lakue lo yeke londo na lege so lo changé bê ti lo.” Bango ndo tongaso alingbi ti nzere mingi na mbeni zo so aye pëpe ti sara ngangu ti zia lege ti sara siokpari. Lo lingbi ti pensé lo tene atâa lo sara siokpari fani oke, Nzapa ayeke pardonné gï lo lakue.

Me, a yeke tënë so versê 16 aye ti tene la ape.

A lingbi ti sara kua na tënë ti Hébreu so a kiri peko ni na “tï” nga na “atï” na versê 16 na 17 ni na alege nde nde. A lingbi ti sara tënë ti vrai tingo, na tapande mbeni koli-bagara so atï na lege, mbeni zo so alondo na li ti da atï wala mbeni kete tênë so atï na sese (Deut. 22:4, 8; Amos 9:9). A lingbi nga ti sara kua na tënë so na mbeni lege nde, tongana ti so a tene na yâ ti versê so: “Tongana lege so mbeni zo amû anzere na Jéhovah, Lo yeke fa lege na gere ti zo ni. Atâa so zo ni apeut ti tï, lo yeke ngbâ na sese pëpe tongana ti zo so a bi lo na sese ngangu, ndali ti so Jéhovah amû maboko na lo na gbungo maboko ti lo.”—Ps. 37:23, 24; aProv. 11:5.

Ye oko, bâ tënë so Professeur Edward Plumptre atene: “Tënë ti Hébreu so a kiri peko ni na [“tï”] aye lâ oko pëpe ti sara tënë ti sarango siokpari.” Ni la, mbeni wandara ni afa nda ti versê 16 na nduru tënë, lo tene: “Aye ti sioni so a yeke sara na awakua ti Nzapa ayeke sara ye oko na ala ape, ndali ti so ye ayeke ga lakue nzoni na awakua ti Nzapa, me na azo ti sioni ape.”

Tongaso, aye nde nde so e bâ afa so aProverbe 24:16 aye pëpe ti sara tënë ti sarango siokpari, me a ye ti sara tënë ti akpale nga na aye ti ngangu so alingbi ti si même fani mingi na mbeni zo. Laso, na yâ ti sioni dunia so, mbeni zo ti mbilimbili alingbi ti wara kpale ti seni wala ambeni kpale nde. Azo ti gouvernement alingbi même ti sara aye ti ngangu mingi na lo. Me lo lingbi ti duti na confiance so Nzapa ayeke zo so ayeke mû maboko na lo nga Lo yeke aidé lo ti gbu ngangu na lo yeke gbu ngangu. Gbu li na ndö ti angoi mingi so mo bâ tongana nyen la aye aga nzoni na awakua ti Nzapa. Ngbanga ti nyen la ye aga nzoni na ala? Bible atene so “Jéhovah agbu maboko ti azo kue so aye ti tï; azo kue so aba bango, lo mû ala na nduzu.”—Ps. 41:1-3; 145:14-19.

A yeke nzere na “zo ti mbilimbili” ape so ambeni zo awara akpale. Me bê ti lo adë ti hinga so “ye ayeke ga ande nzoni ndali ti azo so akpe mbeto ti tâ Nzapa, ndali ti so ala kpe mbeto ti lo.”—Zo-ti. 8:11-13; Job 31:3-6; Ps. 27:5, 6.