A hi swona leswi ndzimana leyi yi lavaka ku vula swona. Ku hambana ni leswo, ndzimana leyi yi vulavula hi munhu lweyi a kumanaka ni swikarhatu swa ku hambana hambana kambe a swi tiyiselaka.

A hi voneni leswi tindzimana leti nga kusuhi ni ndzimana leyi ti swi vulaka: “U nga fani ni munhu wa ku biha hi ku veka ntlhamu kaya ka lweyi wa ku lulama. U nga wonhi ndhawu leyi a humulaka ka yona. Hikusa lweyi wa ku lulama hambi o wa ka 7, a ta tlhela a pfuka; kambe lava va ku biha va ta weliwa hi makhombo. Loko nala wa wena a wa, u nga tsaki; naswona loko a weliwa hi khombo, mbilu ya wena yi nga tsaki hi leswo.” — Swi. 24:15-17.

Van’wana va pimisa swaku ndzimana leyi yi vulavula hi munhu lweyi a djohaka kambe a gamaka a tisola a tlhela a va munghanu wa Xikwembu. Hi xikombiso, vafundhisi vambirhi va Inglatera va tsale swaku “vachumayeli va khale ni va swoswi, a va tolovela ku yi tlhamuselisa xileswo ndzimana leyi.” Va tlhele va vula swaku “munhu wa munene hambiloko o yentxa swihoxo swa swikulu . . . kambe a tama a rhandza Xikwembu, xi ta mu yamukela loko a tisola.” Munhu lweyi a yentxaka swilo swa ku biha a nga yi tsakela ntlhamuselo leyi. A nga ha pimisa swaku hambi loko a tshamela ku djoha, Xikwembu xi ta mu rivalela nkama ni nkama.

Leswo swi hambanile ni leswi ndzimana 16 yi lavaka ku vula swona.

Hi Xiheberu, rito leli nge “ku wa” leli nga tirhisiwa ka tindzimana 16 ni 17, li nga ha tlhamuseliwa hi tindlela ta ku hambana hambana. Hi xikombiso, li nga ha vula ku wa ka xihari, ku wa ka munhu hi henhla ka yindlo kumbe ribye. (Det. 22:4, 8; Amosi 9:9) Rito leli, li nga ha tlhela li tirhiseliwa ku vula swin’wana. Hi xikombiso: “Yehovha a tiyisa minkondzo ya munhu wa ku lulama loko a tsakela tindlela ta yena. Hambi o wa a nga ta tshamisa xileswo, hikusa Yehovha a mu khoma hi voko.” — Pis. 37:23, 24; Swi. 11:5; 13:17; 17:20.

Vona leswi Ntivi yin’wana leyi vitaniwaka Edward Plumptre yi nga swi vula: “A rito la Xiheberu leli nge ‘ku wa’ a li se tshama li tirhiseliwa ku tlhamusela xidjoho.” Mutivi mun’wana loko a tlhamusela ndzimana 16 a te: “A swi sizi nchumu ku hlupha vanhu va Xikwembu hikusa swi ta va fambela kahle, kambe vanhu va mahenyelo ya ku biha a swi nge va fambeli kahle.”

Se swilo leswi hinkwaswu swi hi pfuna ku vona swaku Swivuriso 24:16 a yi vulavuli hi xidjoho, kambe yi vulavula hi ku va munhu a kumana ni swikarhatu nkama ni nkama. Ka masiku lawa hi hanyaka ka wona, munhu wa ku lulama a nga ha vabya, a hluphiwa hi mfumu hi mhaka lipfumelo la yena kumbe a kumana ni swikarhatu swin’wana. Kambe a kholwa swaku Yehovha a ta mu tiyisa a tlhela a mu pfuna ku lwisana ni swikarhatu swa yena. Hikakunene, swilo swi va fambela kahle vanhu va Xikwembu hambiloko va hluphiwa. Hi mhaka muni? Hi mhaka “Yehovha a tiyisa hinkwavu lava waka, a wololoxa hinkwavu lava nga korhama.”  — Pis. 41:1-3; 145:14-19.

Lweyi wa ku lulama a nga tsaki hi ku vona van’wana na va ni swikarhatu, kambe lexi mu tsakisaka i ku tiva swaku “swilo swi ta va fambela kahle lava chavaka Xikwembu hikusa va xi chava.” — Ekl. 8:11-13; Yobo 31:3-6; Pis. 27:5, 6.