1. ¿Achkë rkʼë jbʼaʼ nbʼanatäj qkʼë we xa nqbʼison?

JONTIR röj kʼo kʼayewal yeqaqʼaxaj pa qakʼaslemal, y ronojel qʼij nqatäj qaqʼij rchë nqqʼax chkiwäch ri kʼayewal riʼ. Ye kʼa we xa nqbʼison, rkʼë jbʼaʼ más na chik kʼayewal nuʼän chqawäch. Ma tqamestaj ta chë ri bʼis rkʼë jbʼaʼ nuʼän chë röj nqanaʼ chë majun nqkʼatzin wä chqä chë ma nqkowin ta nqapabʼaʼ qiʼ chwäch jun kʼayewal. Reʼ kan achiʼel nuʼij chpan Proverbios 24:10: «We xa xkabʼison taq xtaqʼaxaj jun kʼayewal, ri awchqʼaʼ xa xtkʼis».

2. a) ¿Achkë rkʼë jbʼaʼ yebʼanö chqë chë npë jun nimaläj bʼis pa qan? b) ¿Achkë xtqatzʼët chpan re tjonïk reʼ?

² Kan kʼïy nbʼanö chqë chë rkʼë jbʼaʼ nqanaʼ jun nimaläj bʼis pa qan. Jojun tzʼetbʼäl. Rkʼë jbʼaʼ nqanaʼ bʼis pa qan taq kʼo akuchï nqsach wä, taq kʼo jun ri ma nqkowin ta nqaʼän, o taq nqïl jun yabʼil. Chqä rkʼë jbʼaʼ nqanaʼ ya riʼ taq ma nyaʼöx ta jun samaj chqë chpan rutinamit Jehová ri nqajoʼ ta röj chë nyaʼöx chqë, o taq nqatzjoj le Biblia chpan jun territorio ri akuchï ma kan ta nkiyaʼ kixkïn ri winäq chqë. Chpan re tjonïk reʼ xtqatzjoj achkë ütz nqaʼän rchë chë ri bʼis ma nchʼakon ta chqij.

3. ¿Achkë xtqtoʼö rchë ma xa xuʼ ta ri akuchï nqsach wä nqaquʼ rij?

³ We xa xuʼ ri akuchï nqsach wä nqaquʼ rij, riʼ rkʼë jbʼaʼ xtuʼän chë xtqaquʼ chë kan majun nqkʼatzin wä chqä chë Jehová ma xtyaʼ ta qʼij chqë rchë xtq-ok chwäch ri kʼakʼakʼ Ruwachʼulew. Ri ke riʼ rubʼanik nqchʼobʼon janina xtqrtzʼlaʼ. ¿Achkë xtqtoʼö rchë xtqkowin xtqajäl ri chʼobʼonïk riʼ? Kantzij na wä chë jontir röj winäq xa yoj ajmakiʼ (Rom. 3:23). Ye kʼa Jehová ma yë ta ri akuchï nqsach wä nutzʼët chqä ma nuyoʼej ta chë kan ma xtqsach ta. Ryä jun utziläj Tataʼaj ri janina nqrajoʼ chqä ma nikʼo ta rukʼuʼx qkʼë. Retaman chë kʼïy chqë röj kan kʼayewal nuʼän chqawäch  nqaʼän ri ütz chqä chë kʼo mul nqanaʼ chë majun nqkʼatzin wä. Rma riʼ, ryä nuʼij chqë chë ronojel mul xtqrtoʼ pä (Rom. 7:18, 19).

4, 5. Rkʼë ri nuʼij chpan 1 Juan 3:19 chqä 20, ¿achkë xtoʼö kichë ye kaʼiʼ qachʼalal rchë ma xchʼakon ta ri bʼis chkij?

⁴ Tqatzʼetaʼ ri xbʼanatäj kikʼë ya Deborah chqä ya María. * Taq ya Deborah kʼa koʼöl na, ri ru-familia ma kan ta xkikʼüt ajowabʼäl chwäch chqä ma kan ta xkiʼij che rä chë nkiloqʼoqʼej. Rma riʼ, ryä xnaʼ chë kan majun ta ruqʼij. Taq kʼo wä ri akuchï nsach wä, ryä nunaʼ chë kan majun ta nkʼatzin wä. Kan ke riʼ chqä jbʼaʼ xbʼanatäj rkʼë ya María. Ri ru-familia kan janina xkiqasaj ruqʼij, rma riʼ ryä xnaʼ chë kan majun ta nkʼatzin wä. Tapeʼ xqasäx yän pa yaʼ, ryä nunaʼ wä chë ma taqäl ta chrij nbʼix testigo de Jehová che rä.

⁵ Tapeʼ xkiqʼaxaj ronojel riʼ, re qachʼalal reʼ ma xkiyaʼ ta qa ruyaʼik ruqʼij Jehová. ¿Achkë xtoʼö kichë? Ryeʼ xechʼö qʼanäj rkʼë Jehová chqä xkiʼij che rä ri achkë nkinaʼ (Sal. 55:22). Ryeʼ chqä xqʼax chkiwäch chë Jehová, ri utziläj Qatataʼ, retaman chë ronojel ri xqaqʼaxaj pa qakʼaslemal ojer, rkʼë jbʼaʼ nkiʼän chë nqanaʼ chë kan majun qaqʼij ta. Ryä chqä nutzʼët achkë utziläj taq naʼoj ye kʼo qkʼë, tapeʼ kʼo mul, röj ma nqatzʼët ta riʼ (taskʼij ruwäch 1 Juan 3:19, 20).

6. ¿Achkë rkʼë jbʼaʼ nunaʼ jun winäq ri nqä chik jmul chpan jun bʼanobʼäl ri ma ütz ta?

⁶ We kʼo jun ri najin nutäj ruqʼij rchë ma nuʼän ta chik jun bʼanobʼäl ri ma ütz ta, ye kʼa nqä chik jmul chpan ri bʼanobʼäl riʼ, rkʼë jbʼaʼ nunaʼ jun nimaläj bʼis pa ran. Kantzij na wä chë taq nqqä chpan jun mak, kan ntiʼon wä qan (2 Cor. 7:10). Ye kʼa ma ütz ta chë kan nqʼax ruwiʼ ri bʼis nqanaʼ, rma rkʼë jbʼaʼ xtuʼän chqë chë xtqaʼij: «Kan majun yikʼatzin wä, Jehová majun bʼëy xtküy ta nmak». Re naʼoj reʼ ma ütz ta, rma rkʼë jbʼaʼ xtuʼän chë xa xtqayaʼ qa Jehová. Chqä tnatäj chqë ri nuʼij chpan Proverbios 24:10: we xa xtqbʼison, xa xtkʼis qachqʼaʼ. Más ütz qchʼö qʼanäj rkʼë Jehová chqä tqakʼutuj kuyubʼäl mak che rä (Is. 1:18). Taq ryä xttzʼët chë kan rkʼë ronojel qan xqatzolij wä qiʼ, xtküy qamak. Chqä qtzjon kikʼë ri ukʼwäy taq bʼey pa congregación, rma ryeʼ kan rkʼë ajowabʼäl xkojkitoʼ wä rchë ma xtchaʼ ta chiʼ ri qachbʼilanïk rkʼë Jehová (Sant. 5:14, 15).

7. We najin nqatäj qaqʼij rchë nqayaʼ qa jun bʼanobʼäl ri ma ütz ta, ¿achkë rma kʼo chë ma nqayaʼ ta qʼij chë nchʼakon ri bʼis chqij?

⁷ Jun ukʼwäy bʼey aj Francia, ri rubʼiniʼan Jean-Luc, nuʼij reʼ chkë ri qachʼalal ri najin nkitäj kiqʼij rchë nkiyaʼ qa jun bʼanobʼäl ri ma ütz ta: «Chwäch Jehová, jun winäq ri jïk rukʼaslemal ma ya riʼ ta ri kan majun bʼëy nsach ta, xa kan ya riʼ ri winäq ri nutzolij riʼ chqä nutäj ruqʼij rchë nujäl runaʼoj» (Rom. 7:21-25). Rma riʼ,  majun bʼëy tqaquʼ chë Jehová kan majun bʼëy chik xtqrküy. Tnatäj chqë chë jontir xa yoj ajmakiʼ, ye kʼa Jehová kiʼ rukʼuʼx nuʼän qkʼë rma kan ütz runaʼoj chqä rma xyaʼ Rukʼajol pa kamïk (Efes. 1:7; 1 Juan 4:10).

8. Taq kʼo jun nimaläj bʼis pa qan, ¿achoq kikʼë ütz nqakanuj wä qatoʼik?

⁸ Ri qachʼalal pa congregación xtkikʼuqbʼaʼ qakʼuʼx. Ryeʼ xtkiyaʼ kixkïn chqë taq xtkʼatzin xtqtzjon kikʼë chqä xkekowin xtkikʼuqbʼaʼ qakʼuʼx (Prov. 12:25; 1 Tes. 5:14). Ya Joy, jun qachʼalal aj Nigeria ri kan rutjon pä ruqʼij rchë ma nchʼakon ta ri bʼis chrij, nuʼij: «Ma ntaman ta achkë ta bʼanatajnäq wkʼë xa ta ri qachʼalal pa congregación ma ta yinkitoʼon. Ri kʼuqbʼäl kʼuʼx wlon kikʼë ri qachʼalal nkikʼüt chi nwäch chë Jehová kan ruyaʼon pä chwä ri nkʼutun che rä chkipan ri nchʼonik. Ryeʼ chqä kikʼutun chi nwäch achkë rubʼanik yentoʼ ri ye kʼo chpan jun nimaläj bʼis». Kantzij na wä chë ri qachʼalal ma ronojel ta mul xtkitzʼët chë xa nqbʼison. Rma riʼ, rkʼë jbʼaʼ kʼo mul xtkʼatzin xtqakʼutuj qatoʼik che rä jun qachʼalal ri kʼuqül chik rukʼuʼx pa ruchʼaʼäl Dios.

9. ¿Achkë rubʼanik nkikʼuqbʼaʼ qakʼuʼx Salmo 41:3 chqä 94:19?

⁹ Tqakʼutuj qatoʼik che rä Jehová. Rkʼë jbʼaʼ, taq yoj yawaʼ, kʼayewal nuʼän chqawäch kiʼ qakʼuʼx nqaʼän, más we kan jun itzel yabʼil qlon. Kantzij na wä chë Jehová ma xtuʼän ta jun milagro rchë xtresaj äl jun yabʼil chqij, ye kʼa ryä nukʼuqbʼaʼ qakʼuʼx chqä nuyaʼ ri uchqʼaʼ ri nkʼatzin chqë rchë nqaköchʼ ri kʼayewal (taskʼij ruwäch Salmo 41:3; 94:19). ¿Achkë rubʼanik nuʼän riʼ? Rkʼë jbʼaʼ nuʼän chë jojun qachʼalal naläx pa kan yojkitoʼ chkibʼanik jojun samaj pa qachoch o rchë nkibʼebʼanaʼ jojun qaloqʼoj. Chqä rkʼë jbʼaʼ nuʼän chë jojun qachʼalal yeʼapon qkʼë rchë junan nqchʼö qʼanäj rkʼë. Ryä chqä nkowin nuʼän chë röj yenatäj pä naʼoj chqë ri ye kʼo chpan ri Ruchʼaʼäl ri nkikʼuqbʼaʼ qakʼuʼx, naʼoj ri nkinataj chqë chë chwäch ri kʼakʼakʼ Ruwachʼulew xttel ri mak, ri tyowen chqä ri yabʼil chqij (Rom. 15:4).

10. ¿Achkë xtoʼö rchë Isang rchë ma xchʼakon ta ri bʼis chrij taq xrïl jun accidente?

¹⁰ Taq Isang, jun qachʼalal aj Nigeria, xrïl jun accidente, ri doctor xuʼij che rä chë ma xtkowin ta chik xtbʼiyïn. Ryä nuʼij: «Kan xiqä pa jun nimaläj bʼis». ¿Achkë xtoʼö rchë chë xel chpan ri kʼayewal riʼ? Ryä nuʼij: «Ri wixjayil chqä rïn ronojel mul xqchʼö qʼanäj rkʼë Jehová chqä ma xqayaʼ ta qa qatjoxik chrij ri Ruchʼaʼäl. Y kan xqayaʼ chwäch qan nqtyoxin rma ronojel ri utzil qlon, jun chkë riʼ ya riʼ ri utzil nuʼij Jehová chë xtyaʼ chqë chwäch ri kʼakʼakʼ Ruwachʼulew».

11. ¿Achkë xtoʼö ya Cindy rchë ma xkʼis ta ri kiʼkʼuxlal pa ran tapeʼ kowan yawaʼ?

¹¹ Jun qachʼalal ri kʼo México ri rubʼiniʼan Cindy, xbʼix che rä chë kʼo jun ruyabʼil ri rkʼë jbʼaʼ xtkamsaj äl. ¿Achkë xtoʼö ya Cindy rchë ma xchʼakon ta ri bʼis chrij? Taq xkichäp rilixik, xyaʼ chwäch ran nutzjoj le Biblia ronojel qʼij. Ryä xtzʼibʼaj reʼ: «Reʼ xirutoʼ rchë xinquʼ kij ri nkʼaj chik pa rukʼexel xinquʼ rij ri operación o ri rukïy nuyaʼ wä ri yabʼil chwä. Ya reʼ ri xinbʼän: taq yitzjon wä kikʼë ri doctores o kikʼë ri enfermeros, nkʼutuj wä chkë we ütz kiwäch ri ki-familia. Chrij riʼ nkʼutuj wä chkë achkë rma xkichaʼ jun samaj ri kan kʼayewal rubʼanik. Riʼ xuʼän chë ma kʼayewal ta xuʼän chi nwäch xinwïl achkë ntzjoj kikʼë. Ye kʼïy chkë ryeʼ xkiʼij chwä chë xa qʼalaj winäq yekʼutun chkë achkë wä kibʼanon. Rma riʼ, kʼïy chkë ryeʼ xkityoxij chwä rma xinbʼän ri kʼutunïk riʼ chkë. Jojun chkë ryeʼ kan xkiʼij chwä akuchï kʼo wä kachoch o xkiyaʼ qa ki-número de teléfono chwä. Chkipan ri qʼij riʼ, ri kan janina kʼayewal xinqʼaxaj, kan xel nkʼuʼx rma Jehová xuʼän chë ma xkʼis ta ri kiʼkʼuxlal pa wan» (Prov. 15:15).

12, 13. ¿Achkë rubʼanik nkitzjoj le Biblia jojun qachʼalal ri ye yawaʼ o ri kʼo chik kijunaʼ, y achkë utzil kilon?

 ¹² Ye kʼo qachʼalal ri rma jun yabʼil o rma ya kʼo chik kijunaʼ, ma kan ta yekowin chik nkiʼän jontir ri nkajoʼ chpan rusamaj Jehová. Riʼ nuʼän chë nkinaʼ jun nimaläj bʼis pa kan. Tapeʼ ke riʼ, ye kʼïy nkikanuj rubʼanik rchë nkitzjoj le Biblia. Pan Estados Unidos, jun qachʼalal ixöq ri rubʼiniʼan Laurel, xqʼaxaj 37 junaʼ chpan jun máquina ri nutoʼ wä rchë nujqʼaj ruxlaʼ yaʼ. Ri qachʼalal riʼ xrïl chqä cáncer, xbʼan kʼïy nmaʼq taq operaciones che rä, y kan kʼïy yabʼil xepë chrij ruchʼakul. Tapeʼ najin wä nuqʼaxaj ri nmaʼq taq kʼayewal riʼ, ryä majun bʼëy xyaʼ qa rutzjoxik le Biblia. Ryä nutzjoj wä ri utziläj taq rutzjol chkë ri enfermeros chqä chkë ri winäq ri xebʼetoʼö rchë chrachoch. Ri qachʼalal Laurel xerutoʼ jun ye 17 winäq rchë xeʼok testigos de Jehová. *

¹³ Jun ukʼwäy bʼey aj Francia ri rubʼiniʼan Richard nuyaʼ jun utziläj naʼoj chkë ri ma ütz ta yeʼel chkachoch o ri ye kʼo chpan jun jay ri akuchï yechajïx wä ri winäq. Ryä nuʼij: «Ryeʼ ütz nkiyaʼ jojun publicaciones pa saqïl, ke riʼ taq ri winäq xkeqʼax äl, rkʼë jbʼaʼ xtkajoʼ xtkitamaj más chkij ri publicaciones. Riʼ xtuʼän chë ri qachʼalal ütz xtkitzjoj le Biblia chkë chqä ya riʼ xtkʼuqbʼaʼ kikʼuʼx ri qachʼalal riʼ». Ri qachʼalal ri ma ütz ta yeʼel chkachoch ütz chqä nkitzjoj le Biblia chkipan cartas o pa teléfono.

14. ¿Achkë utziläj tzʼetbʼäl xyaʼ qa David chqawäch?

¹⁴ Rkʼë jbʼaʼ nqajoʼ nyaʼöx jun qasamaj pa congregación o chpan ri circuito. Ye kʼa kʼo kʼïy rma ri rkʼë jbʼaʼ ma nyaʼöx ta ri samaj riʼ chqë, rkʼë jbʼaʼ kʼo chik qajunaʼ, kʼo jun qayabʼil o xa bʼa achkë na chik jun. Taq nbʼanatäj riʼ, ri xuʼän David, ri qʼatöy tzij, janina xtqrtoʼ. Ryä kan xrayij xyäk rachoch Jehová; ye kʼa ma yë ta ryä xchaʼöx rchë nuʼän riʼ. Tapeʼ ke riʼ, kan rkʼë ronojel ran xtoʼ ri winäq ri xchaʼöx rma Dios. Ryä chqä kan kʼïy oro y plata xyaʼ. ¡Kan jun utziläj tzʼetbʼäl xyaʼ qa chqawäch! (2 Sam. 7:12, 13; 1 Crón. 29:1, 3-5).

15. ¿Achkë xtoʼö rchë jun qachʼalal rchë ma xchʼakon ta ri bʼis chrij?

¹⁵ Rma chaq taqïl wä nyawäj, jun qachʼalal aj Francia ri rubʼiniʼan Hugues ma xkowin ta chik xok ukʼwäy bʼey. Ryä chqä ma nkowin ta wä chik nuʼän nixta ri samaj ri ma kʼayewal ta kibʼanik ri nkʼatzin yebʼan chrachoch. Ryä xtzʼibʼaj reʼ: «Pa naʼäy, kan xpë jun nimaläj bʼis chwä. Riʼ xuʼän chë xinnaʼ chë kan majun chik yikʼatzin wä. Ye kʼa eqal eqal xqʼax chi nwäch chë ma yikowin ta wä chik nbʼän jontir ri nwajoʼ. Riʼ xirutoʼ rchë kan kiʼ nkʼuʼx xinbʼän rkʼë ri yikowin wä nbʼän chpan ri rusamaj  Jehová. Rïn yïn achiʼel Gedeón chqä ri ye 300 ru-soldados: tapeʼ yïn kosnäq, nyaʼon chwäch wan chë majun bʼëy xkikanaj qa» (Juec. 8:4).

16. ¿Achkë nqatamaj qa chrij ri tzʼetbʼäl nkiyaʼ qa ri ángeles chqawäch?

¹⁶ Ri ángeles chqä nkiyaʼ qa jun utziläj tzʼetbʼäl chqawäch. Kʼo jmul, Jehová xkʼutuj chkë achkë ta komä rubʼanik nkiqʼöl Acab, ri itzel qʼatöy tzij. Ye kʼïy chkë ryeʼ xkiyaʼ jojun naʼoj, ye kʼa Jehová xchaʼ jun chkë ryeʼ chqä xuʼij che rä chë kan ütz xttel apü chwäch ri naʼoj xyaʼ (1 Rey. 22:19-22). ¿Xkiʼij komä ri nkʼaj chik rma xpë bʼis pa kan: «Majun xkʼatzin ta ri xinbʼij»? Manä, ma ke riʼ ta xkiquʼ. Ri ángeles kan ma nkinaʼ ta kiʼ chqä nkajoʼ chë yë Jehová nyaʼöx ruqʼij (Juec. 13:16-18; Apoc. 19:10).

17. ¿Achkë ütz nqaʼän we xa najin nqbʼison rma ma yaʼon ta jun qasamaj chpan rutinamit Jehová?

¹⁷ Tqayaʼ chwäch qan chë ri más nüm utzil ri nqkowin nqïl ya riʼ nq-ok testigos de Jehová chqä nqatzjoj ri Ruqʼatbʼäl Tzij chkë ri winäq. Röj rkʼë jbʼaʼ nyaʼöx o nesäx jun qasamaj pa rutinamit Jehová. Ye kʼa ri nbʼanö chë kan kʼo qaqʼij chwäch Jehová chqä chkiwäch ri qachʼalal ma yë ta ri samaj yaʼon chqë chpan rutinamit Dios. Röj xtjeʼ qaqʼij chkiwäch ryeʼ we ma xtqanaʼ ta qiʼ. Rma riʼ, kan tqakʼutuj qatoʼik che rä Jehová rchë nqakʼüt ri naʼoj riʼ. Tqaquʼ kij ri utziläj taq tzʼetbʼäl ye kʼo chpan le Biblia chkij rusamajelaʼ Dios ri ma xkinaʼ ta kiʼ. Chqä kan rkʼë kiʼkʼuxlal tqabʼanaʼ jontir ri kʼo pa qaqʼaʼ rchë yeqatoʼ ri qachʼalal (Sal. 138:6; 1 Ped. 5:5).

18, 19. ¿Achkë xtqtoʼö rchë ma xtkʼis ta ri kiʼkʼuxlal qkʼë we ri akuchï nqatzjoj wä le Biblia ma kan ta nkiyaʼ kixkïn ri winäq chqë?

¹⁸ Rkʼë jbʼaʼ taq nqatzjoj le Biblia chpan qa-territorio, ma kan ta yeqïl ri winäq chkachoch o ri winäq ma kan ta nkiyaʼ kixkïn chqë. We ya riʼ nuʼän chqë chë nqbʼison, ¿achkë ütz nqaʼän rchë ma nkʼis ta ri kiʼkʼuxlal qkʼë o rchë nqanaʼ más kiʼkʼuxlal? Chpan ri recuadro « ¿Achkë ütz nqaʼän rchë nqanaʼ más kiʼkʼuxlal taq nqatzjoj le Biblia?» xkeqïl jojun utziläj taq naʼoj. Chqä janina rejqalen chë kan pa rubʼeyal nqatzʼët ri samaj chrij rutzjoxik le Biblia. ¿Achkë ntel chë tzij riʼ?

¹⁹ Tqayaʼ chwäch qan chë ri más rejqalen ya riʼ nqatzjoj ri rubʼiʼ Dios chqä ri Ruqʼatbʼäl Tzij chkë ri winäq. Jesús chöj xuʼij qa chë xa jbʼaʼ ok winäq xkeʼilö ri bʼey ri xkekʼwan chpan ri kʼaslemal  (Mat. 7:13, 14). Tqayaʼ chwäch qan chë taq nqatzjoj le Biblia, kan najin nqtoʼon rkʼë Jehová, Jesús chqä kikʼë ri ángeles (Mat. 28:19, 20; 1 Cor. 3:9; Apoc. 14:6, 7). Chqä ma tqamestaj ta chë yë Jehová nbʼanö chë jun winäq ntok pä chpan rutinamit (Juan 6:44). Rma riʼ, rkʼë jbʼaʼ pa naʼäy, jun winäq ma xtyaʼ ta ruxkïn chqë, ye kʼa jun chik qʼij taq xtqtzjon rkʼë, rkʼë jbʼaʼ ya riʼ taq xtyaʼ ruxkïn chqë.

20. Rkʼë ri nuʼij Jeremías 20:8 chqä 9, ¿achkë xtqtoʼö rchë ma xtchʼakon ta ri bʼis chqij?

²⁰ Röj kan kʼïy nqatamaj qa chrij ri profeta Jeremías. Ryä kʼo chë xtzjoj ri ruchʼaʼäl Dios chkë winäq ri ma xkiyaʼ ta kixkïn che rä. Y ma xa xuʼ ta riʼ, ri winäq kan xeyoqʼon che rä chqä xetzeʼen chrij (taskʼij ruwäch Jeremías 20:8, 9). Jeremías kan janina xbʼison, rma riʼ xa jbʼaʼ chik xrajoʼ rchë xyaʼ qa rubʼanik rusamaj Jehová. Ye kʼa ma xbʼanatäj ta riʼ. ¿Achkë rma manä? Ryä xuʼij chë «ri ruchʼaʼäl Jehová» xok achiʼel ta jun qʼaqʼ pa ran ri ma nkowin ta wä nuqʼät. Y ya riʼ chqä xtbʼanatäj qkʼë röj we ronojel qʼij xtqanukʼuj ruwäch qa-Biblia chqä xtqaquʼ rij ri xtqaskʼij chpan. We xtqaʼän riʼ, más jaʼäl xtqanaʼ xtqatzjoj le Biblia chkë ri winäq y rkʼë jbʼaʼ más winäq xtkiyaʼ kixkïn chqë (Jer. 15:16).

21. ¿Achkë xtqtoʼö rchë chë ri bʼis ma xtchʼakon ta chqij?

²¹ Ya Deborah, ri xqatzjoj qa chpan ri peraj 4, nuʼij: «Satanás nuksaj ri nimaläj bʼis nqanaʼ rchë nchʼakon chqij». Ye kʼa Jehová más ruchqʼaʼ chwäch Satanás. Rma riʼ, xa bʼa achkë na kʼa nbʼanö chqë chë nqbʼison, tqaʼij che rä Jehová achkë qäs nqanaʼ chqä tqakʼutuj qatoʼik che rä. Ryä xtqrtoʼ rchë ma xtchʼakon ta ri bʼis chqij taq kʼo akuchï xtqsach wä chqä taq xtqïl jun yabʼil. Ryä chqä xtqrtoʼ rchë kan pa rubʼeyal xtqatzʼët ri samaj ye kʼo chpan rutinamit, chqä xtqrtoʼ rchë kan rkʼë kiʼkʼuxlal xtqatzjoj le Biblia chkë ri winäq. Rkʼë rutoʼik ryä, kantzij na wä chë ri bʼis ma xtchʼakon ta chqij.