1. Nti bilendi tu turila tala ti tunôkene?

BILUMBU biabiansoni mbo tubwabanaka na misamu, mpe mbo tusaka miamiansoni mi tulenda mu korela mio. Kâ, wulendi bâ musamu wa mpasi mu telamana misamu mieto tala ti ba nôka twena. Buna, tufweti bongela bunôkena ntiana mwivi wuta zolo tu laba lukwikulu lweto, butindi bweto na nsayi’eto. Bingana 24:10 mbo yitâka ti: “Tala ti nôkene mu ntangu za mpasi, kubâ na ngolo zazingi ko.” Buna, bunôkena bulendi sa ti ka tubândi na ngolo zifwanakane mu lenda mu telamana misamu mieto.

2. Nti bilendi sa ti tanôka, mpe nti tutaluzula mu timoko ti?

² Bima biabingi bilendi sa ti tanôka​—biakaka kwe beto beni bitûkaka, kâ biakaka ka kwe beto beni’â ko bitûkaka. Bima biango biakaka ni masumu, misamu mi tulembolo na mio lenda mu yirika, peleko timbevo. Bima biakaka bilendi tu nôkesa ni madema ma tulembo bakaka mu tisalu tia Yehova, peleko mu teritware’eto bantu ka bazololo’â ko mu wâka nsangu zi tusamunaka. Mu timoko ti, mbo tutaluzula bima biakaka bi tulendi sa mu telamana bunôkena.

3. Nti bilendi tu bakisa mu bâ na mabanza ma delakana mu bungu dia masumu meto?

³ Ka mpasi’â ko mu bâ na mabanza ma mbi mu beto beni na mu bungu dia masumu ma tayirika. Mabanza mo malendi sa ti takwikila ti kani kabwe Yehova ka tu tambula ko mu bâ mu nza ya môna. Mabanza ma mpila yo malendi bâ ma nkatika ma mbi. Bwe tufweti bongelaka masumu meto? Bibila mbo ditâka ti bu tukatula Yezu, bantu bansoni ‘basumuka.’ (Rom. 3:23) Kâ, Yehova ka saka lutangu lwa masumu meto ko, mpe kadingaka ko ti tabâ ba lunga. Yandi Tata diena die na luzolo mpe  dizololo katubakisaka. Luvivululu mpe lwe nandi. Zebi ti ngolo zazingi tusarilaka mu yirika misamu mia mbote, mu bâ na mabanza ma mbote, mpe wa kubama wena mu tu bakisa.​—Rom. 7:18, 19.

4-5. Ntia musamu we mu 1 Za 3:19, 20, wabakisa mpangi zole mu telemana bunôkena?

⁴ Tataluzuleno bifwani bia Deborah na Maria. * Bu keri mwana fioti, kanda dia Deborah mbo dieri vulu mu fwisaka nsoni. Ka beri’â vulu mu sîkaka ko. mpe bu kayizi kula, wayizi bâ na mabanza ma mbi mu yandi beni. Bu keri yirikaka musamu wa mbi wa fioti, mbo keri monaka ti ka lendi’â kayirika na kani musamu wumosi wa mbote ko. Maria mpe musamu ni wo weri nandi. Bantu ba kanda diandi nsoni beri mu fwisaka. Buna, wafweti telamana mbanzulu zi keri timwinaka ti kena na kani salu ko. Ha manima ma bateme’andi, mbo keri banzaka ti keri’â wa lunga ko mu bâ Mbangi ya Yehova!

⁵ Kâ, mpangi zo za zole ka zabika ko mu sarila Yehova. Mu bungu dia nti? Basambila Yehova mpe bamutêla mio mi beri monaka ku mutima. (Mik. 55:22) Balongoka ti Tata’eto dia ku mazulu mpe die na luzolo dizebi ti misamu mia mbi miatuturila milendi sa ti tatimwinaka mu mpila ya mbi. Kâ, mbo kamonaka mpe bifu bieto bia mbote ni bu sa ti beto beni ka tumonaka bio ko.​—Tanga 1 Za 3:19, 20.

6. Ngano muntu nti wufweti sa tala ti wukâriri musamu wa mbi wu keri yirikaka mu ntama?

⁶ Muntu wulendi sarila ngolo mu bika mu yirika musamu wa mbi. Kâ, lendi vulu kârilaka mu yirikaka musamu wango ntangu zazansoni, mpe wulendi mu nôkesa. Wa matieleka mbo wuvulu tusaka mpasi bu tuyirikaka masumu. (2 Kor. 7:10) Kâ, ka tufweti’â tayôkesaka ndilu ko mu kwe tisembe mu banzaka ti: ‘Ka ndiena na kani salu ko. Kani kabwe, Yehova ka lendi’â kakundemvokela ko.’ Mabanza ma mbi ma mpila yo ma bungungu mena, mpe malendi sa ti tabika mu sarila Yehova. Bambukeno misamu mi tutangaka mu Bingana 24:10​—bu tubâka ba nôka ka tubâka na ngolo zazingi ko. Kâ, “tadelakaseno misamu” na Yehova mu nzila ya lusambulu mpe tamulomba mulemvo. (Iza. 1:18) Yehova bu kamona ti sobele mabanza na bunsungu bwabwansoni, mbo kakulemvokela. Mpe, yenda monekena bakuluntu, bakubakisa na luvivululu lwalwansoni mu vutu kwizi tomo bâ na timpeve tia ngolo.​—Zaki 5:14, 15.

7. Mu bungu dia nti tufweti lembo nôkenaka tala ti mpasi tumonaka mu yirika misamu mia sungama?

⁷ Jean-Luc, we mukuluntu ku France, mbo katâka kwe bô batelamanaka bunôkena:  “Muntu wa sungama ha meso ma Yehova, ka ni yandi’â ko lembo saka masumu, kâ ni wo wuniongaka mpe wusobaka mabanza mu bungu dia masumu ma kayirikiri.” (Rom. 7:21-25) Buna kumonakandi ti ka wena salu ko tala ti bunôkena telamanaka. Bambukaka ti ka kwena muntu ko wulendi bâ wa lunga ha meso ma Nzambi. Beto bansoni bweso bwa lembo tudelakana bwe neto nsatu, bu katuhanaka mu nzila ya nkûlulu.​—Efz. 1:7; 1 Za 4:10.

8. Bu tubâka ba nôka, kwe banani tulendi bakila lubakusu?

⁸ Mpangi zeto mu timvuka mbo zitutindisa! Balendi tuwirikila bu tubâ na nsatu ya zonza mpe balendi tu tindisa. (Bin. 12:25; 1 Tes. 5:14) Joy, mpangi mosi ya yikento ye ku Nigéria weri telamanaka bunôkena têle ti: “Ngano bwe naketi bwana tala ti mpangi zani ka zeri’â nani ko? Lutindusu lu kunganaka mpangi zani mbo lusongelaka ti Yehova tusambulu twani twa kahaninaka mvutu. Nayizi longoka mpe kwe bawu ka ntia mpila ndendi tindisila bantu bakaka bê na mitima mia pasuka.” Tufweti zabaka ti, mpangi zeto ka zilendi’â zazaba ntangu zazansoni ko zi tubâka ba nôka. Buna tulendi kwe monekena mpangi ya yela mu timpeve mu mu lomba lubakusu.

9. Bwe Mikunga 41:3 na 94:19 zitutindisilaka?

⁹ Dinga lubakusu lwa Yehova. Mu ntangu yi tubêlaka, mpe nsungula tala ti timbevo tie neto tilembo wasaka, wulendi bâ musamu wa mpasi kwe beto mu bâ na mabanza ma mbote. Ni bu sa ti Yehova kata sa timangu ko mu katula timbevo tieto bwawu bu, mbo katutindisaka mpe lendi tuhana ngolo ze neto nsatu mu korela. (Tanga Mikunga 41:3; 94:19.) Mu tifwani, lendi sa ti Bakristo bakaka bizi batubakisa mu bungu dia bisalu bia ku nzo peleko mu sumba bima. Lendi tuma mpe mpangi zeto zasambila mu bungu dia beto. Peleko lendi tu bambula mabanza ma mbote ma tawâ mu Zu diandi, ntiana vuvu tieto tia toma tia luzingu lwa lunga lulembo bâ na bimbevo, mpe lulembo bâ na mpasi mu nza ya môna yita kwiza.​—Rom. 15:4.

10. Nti biabakisa Isang mu lembo tatamana mu bâ wa nôka ha manima ma accident’andi?

¹⁰ Isang, bâka ku Nigéria, accident kasa yasa ti kabâ paralize. Doktere diandi diamutêla ti kani kabwe ka vutu’â lenda mu kwe yende ko. Isang têle ti: “Mutima’ani wayizi pasuka mpe nayizi nôka.” Kâ ngano wa nôka kwa watiri? Kâni! Ngano nti biamubakisa? Banguri ti: “Meno na mukento’ani ka tabika ko mu sambila Yehova na mu longoka Zu diandi. Tabonga nzengolo ya tondaka mu bima bia mbote bie neto na mu vuvu tie neto tia bâ mu nza ya môna.”

11. Bwe Cindy kabakila nsayi bu keri na timbevo tia ngolo?

¹¹ Cindy, bâka ku Mexique, bamubaka na timbevo tiaketi mu nata ku lufwa. Nti kasa mu lenda mu korela? Mu ntangu yi beri mu bukaka, wabonga nzengolo ya samunaka bilumbu biabiansoni. Watsoneka: “Bu nasila bo, nayizi bâ na lenda dia tûla mabanza mani mu misamu miakaka, kani nabanzaka kwa opération’ani, mpasi zi ndieri monaka peleko timbevo tiani. Misamu mi nayirika ni emi: Bu ndieri zonzaka na badoktere peleko na bantu beri kumbukaka, mbo ndieri yulaka nsangu za makanda mawu. Ha manima mbo ndieri ba yulaka mu bungu dia nti basolela tisalu tia mpasi tia mpila yo. Buna, mbo weri bâka musamu wa fioti mu sola diambu di baketi zolo. Babingi beri tâka ti bantu ba babukaka ka bavulu’â ba yulaka ko: ‘Bwe kwa batêle?’ Mpe bantu babingi beri kuntondaka mu bungu ti bawu ndieri kipaka. Bakaka bakuntêla kuma ku babêlaka mpe bakungana nimero zawu za telefone.  Ntiangu mu ntangu yo ya mpasi ya luzingu lwani, Yehova wakungana nsayi ya mutima, mpe mbo ndieri tomo yitukuku!”​—Bin. 15:15.

12-13. Bwe bantu bakaka bê na timbevo peleko bê na tifuma bayizi bêla na lenda dia samuna, mpe ntia ndandu zamoneka?

¹² Bantu bê na timbevo peleko bê na tifuma balendi bâ ba nôka mu bungu ti ka balendi’â basala bwabwingi ko mu tisalu tia samuna. Kâ, babingi bê na lenda dia tomo sala tisalu tia samuna. Ku États-Unis, mpangi ya yikento ye na nkumbu Laurel, masini meri mu bakisaka mu wumuna tûka mvula 37. Kansere yeri nandi, opérations za ngolo kabaka, mpe timbevo tieri nandi ti batâka nkumbu (maladie de la peau). Kâ ni bu sa ti mpasi za mpila yo zeri nandi zeri mpe za nzitukulu, ka bika ko mu samuna. Mbo keri samunaka kwe bantu beri mu bukaka, mpe beri kwizaka ku nzo’andi. Ntia ndandu yamoneka? Bantu 17 kabakisa mu longoka mu zaba Yehova! *

¹³ Richard, we mukuluntu ku France, wabaka mabanza ma mbote mu bungu dia bantu bakota nzo peleko kwe bantu bô bê mu nzo zi bakipilaka bibunda. “Nalomba ti babâ na prezentware ya fioti yi balendi tûlaka mabuku. Prezentware mbo zisaka ti bantu bata yôka batalaka mabuku, mpe mbo badingaka mu sa bimoko. Bimoko bio bilendi tindisa mpangi zeto zilendi lembo vutu sala tisalu tia nzo na nzo.” Bô bakota nzo balendi sala mpe tisalu tia samuna mu nzila ya mikanda na ya telefone.

14. Davide ntia tifwani tia nzitukulu katusisila?

¹⁴ Mu bungu dia mvula zeto, tikolela tieto (santé), peleko mu bungu dia misamu miakaka, tulendi lembo baka madema mu timvuka peleko mu tizunga tieto. Tala ti misamu mio beto mita tarila, tulendi baka ndongosolo mu tifwani tia mutinu Davide. Bu bamutêla ti ka yandi’â ko tunga tempelo ya Nzambi, tieri tima ti keri silaka vuvu mu tunga, Davide wayizi hana lubakusu lwandi lwalwansoni kwe muntu wa sola Nzambi mu sala tisalu tio. Davide wahana makabu mamingi mu bungu dia tisalu tio. Diangana Davide nkatika tifwani tia nzitukulu tiena mu bungu dia beto!​—2 Sam. 7:12, 13; 1 Nta. 29:1, 3-5.

15. Bwe Hugues katelamana bunôkena?

¹⁵ Mu bungu dia bimbevo, mpangi Hugues wa ku France, wabika mu vutu bâ mukuluntu, keri’â mpe lendaka mu sala bisalu bia fioti ko ku nzo’andi. watsoneka: “Ku mbatukulu, nayizi mona ti ka ndiena na kani salu ko, mpe nayizi tomo nôka. Kâ ha manima, nayizi mona ti mfunu weri kwe meno mu bika mu kwe bê  mu tiari mu bungu dia bima bi ndieri lembo vutu lendaka mu sa. Buna nayizi lenda mu bâ na nsayi mu bungu dia bima bi ndieri na lenda mu sala mu tisalu tia Yehova. Nzengolo mbongele ya lembo bika. Ntiana Zedeyo na bantu bandi ba 300​—babansoni ba fwatika beri—​Mbo nitatamana mu nwana!”​—Mfu. 8:4.

16. Nti tulendi longoka mu tifwani tia bambazi?

¹⁶ Mbazi za kwikama bifwani bia mbote biena. Mu ntangu mutinu Ahabe yi keri yâlaka, Yehova walomba kwe bambazi bahana mabanza mu mpila yi baketi hunina Ahabe weri mutinu wa mbi. Mbazi zazingi zahana mabanza mawu. Kâ, Nzambi wasola mbazi yimosi mpe wamutêla ti mabanza ma kahana mbo maketi simba. (1 Mit. 22:19-22) Ngano mbazi zo zakaka za kwikama zanôka? Ngano kampe batiyula: ‘Mu bungu dia nti ndiyôkese ntangu’ani mu hana mabanza mani?’ Mbo tutâ ti kâni. Bambazi ba nkatika ba kuluka bena mpe bazololo ti mukembo wawansoni wendaka kwe Yehova.​—Mfu. 13:16-18; Nza. 19:10.

17. Nti tufweti sa tala ti ba nôka twena mu bungu ti ka twena na madema makaka ko mu tisalu tia Yehova?

¹⁷ Bambukaka ti bweso bwena mu bâ Mbangi ya Yehova na mu samuna Timfumu tiandi. Madema malendi kwiza mpe malendi kwenda, mpe ka masaka ko ti tabâ ntalu ha meso ma Nzambi. Kâ, tala ti ba kuluka twena mbo tubâ ntalu ha meso ma Yehova na ma mpangi zeto. Buna, sambila Yehova ngatu kakubakisa mu tatamana mu bâ wa kuluka. Dimbitilaka mu bifwani biabingi bia mbote bie mu Bibila bia bisari bia kuluka bia Yehova. Sa miamiansoni mi lenda mu sarila mpangi zaku na luzolo lwalwansoni.​—Mik. 138:6; 1 Pi. 5:5.

18-19. Bwe lendi bêla na nsayi ni bu sa ti teritware’aku mbo yimonekenaka ntiana ka yibutaka mbutu ko?

¹⁸ Ngano ntangu zakaka mbo nôkaka mu bungu ti teritware’aku ka yita buta mbutu ko, peleko kuvulu’â bwanaka bantu ku nzo zawu ko? Mu musamu wa mpila yo, nti tulendi sa mu tatamana mu bâ mu nsayi? Mabanza ma mbote me mu kaku tie na mutu-diambu: “ Mpila za tomesena tisalu tiaku tia samuna.” Musamu wa mfunu wena mpe mu bâ na mabanza ma mabote mu bungu dia tisalu tieto tia samuna. Ngano nti bilendi tu bakisa mu bâ na mabanza ma mabote?

¹⁹ Bambukaka ka mu bungu dia nti tusamuninaka nkumbu ya Nzambi na Timfumu tiandi kwe bantu. Yezu watomo tâ ti bantu ka babingi’â  ko baketi mu landa. (Mat. 7:13, 14) Bu tubâka mu tisalu tia samuna, bweso bu bâka neto bwa sala tintwari na Yehova, na Yezu mpe na bambazi. (Mat. 28:19, 20; 1 Kor. 3:9; Nza. 14:6, 7) Yehova bantu bê na nsatu ya mu sarila kadingaka. (Za 6:44) Buna tala ti muntu ka wuta tambula mu wirikila nsangu zeto bwawu bu ko, lendi kwizi za wirikila lumbu tiakaka.

20. Nti Yeremi 20:8, 9 zitulongesaka mu musamu wutariri telamana kwa bunôkena?

²⁰ Misamu miamingi tulendi longoka mu tifwani tia mbikuri Yeremi. Ku teritware yeri nguria mpasi bamutambika. Bantu mbo beri mu fingaka mpe mbo beri mu seheselaka “tilumbu tia mukaka.” (Tanga Yeremi 20:8, 9.) Lumbu timosi wa nkatika wa nôka weri, mpe wadinga kabika mu vutu samuna. Kâ kasa bo ko. Mu bungu dia nti? Mu bungu ti “Zu dia Yehova” dieri ntiana tiya mu mutima wa Yeremi, mpe keri’â lendaka ko mu honda to! Beto mpe tulendi bâ ntiana Yeremi, tala ti Bibila tulongokaka mpe tudimbitilaka bilumbu biabiansoni. Buna, nsayi’eto mbo yikwizi bâ yayingi, mpe bantu babîngi balendi kwizi tu wirikila mu tisalu tia samuna.​—Yer. 15:16.

21. Bwe tulendi nungina bunôkena mu musamu ni musamu?

²¹ Deborah wu tutokolo zonzela, têle ti: “Bunôkena bulendi bâ buta bu sarilaka Satana.” Kâ, mata ma Satana ka mena na kani buma ko kwe Yehova Nzambi’eto. Ntiangu bu bâka wa nôka mu musamu ni musamu, lombaka Yehova kakubakisa. Mbo kakubakisa mu nwana na masumu maku mpe na misamu mi lembolo na mio lenda. Mbo kakubakisa mu bâ na mabanza ma delakana mu madema matariri tisalu tiandi. Mbo kakubakisa mu bâ na mabanza ma mbote mu tisalu tia samuna. Kâ mpe, sambila Tata’aku dia ku mazulu die na luzolo, mpe mu têla bwe monaka ku mutima na bunsungu bwabwansoni. Na lubakusu lwandi, lendi lenda mu nunga bunôkena.