1. Ki lika mañi zekona kuezahala ku luna haiba luzwafa?

ZAZI ni zazi lukopananga ni miinelo yetaata mi luezanga molukonela kaufela kuitiyela. Kono kutaata kutiyela miinelo yetaata haiba luzwafile. Kacwalo, luswanela kuhupula kuli haiba luzwafa, lukona kuikutwa kuli halu ba butokwa, mi haluna kuba ni tabo. Liñolo la Liproverbia 24:10 ni litaluso ze kwatasi, libulela kuli: “Haiba uzwafa mwa linako za butata, maata ahao akaba amanyinyani.” Kacwalo, haiba luzwafa, haluna kuba ni maata a kutiyela miinelo yetaata yelukopana ni yona mwa bupilo.

2. Ki lika mañi zekona kutahisa kuli luzwafe, mi lukanyakisisañi mwa taba ye?

² Kunani lika zeñata zekona kuluzwafisa, zecwale ka mafosisa aluezanga, mifokolo yaluna, ni makulanu. Hape lukona kuzwafa kabakala kusafiwa buikalabelo bobuñwi bolutabela mwa kopana ya Jehova kamba kabakala kukutaleza mwa sibaka ili mo batu babañata habaamuheli lushango lwaluna. Mwa taba ye, lukanyakisisa lika zeñwi zelukona kueza kuli lutiyele miinelo yezwafisa.

3. Ki lika mañi zekona kulutusa kuba ni mubonelo oswanela ka za mafosisa aluna?

³ Kukona kulubela bunolo kuikutwa hahulu bumaswe kabakala mafosisa aluezanga kamba mifokolo yaluna. Kabakaleo, lukona kuikutwa kuli bakeñisa mafosisa aluna, Jehova haana kubata kuli lupile mwa lifasi lahae lelinca. Kuba ni mubonelo ocwalo kukona kulukenya mwa butata. Luswanela kuunga cwañi mafosisa aluna? Bibele ibonisa kuli kwandaa Jesu Kreste, batu kaufela “baezize sibi.” (Maro. 3:23) Mi Jehova, yena Musimululi wa Bibele, halandalalangi fa mafosisa aluna kamba kulibelela kuli lueze zelukile ka nako kaufela. Kono ka kuba Ndate yalilato, ubata kulutusa. Hape unani pilu-telele. Waziba kuli lutokwa kueza  ka taata kuli lueze zelukile ni kuba ni mubonelo oswanela, mi utabela kulutusa.—Maro. 7:18, 19.

4-5. Ki taba mañi yebulezwi kwa liñolo la 1 Joani 3:19, 20, yenetusize likaizeli baluna bababeli kutiyela miinelo yezwafisa?

⁴ Halunyakisiseñi mutala wa likaizeli bababeli, bo Deborah ni bo Maria. * Bo Deborah hane basali banana, lubasi lwabona nelu bashubulanga. Hañata, nebasa babaziwangi. Kacwalo, bakala kuikutwa kuli nebasina tuso. Mane niha nebaezanga mafosisa amanyinyani, nebaikutwanga kuli nebasa koni feela kueza zelukile. Bo Maria ni bona nebaipumani mwa muinelo oswana. Bahabo bona neba bashubulanga. Kabakaleo, bakala kuikutwa kuli nebasi ba butokwa. Mane niha sebakolobelizwe, nebaikutwa kuli nebasa swaneli feela kuba yomuñwi wa Lipaki za Jehova.

⁵ Nihakulicwalo, likaizeli bababeli bao nebasika tuhela kusebeleza Jehova. Ki lika mañi zenee batusize? Nebanepezi mushimbo wabona ku Jehova ka kulapela ku yena kuzwelela kwatasaa pilu. (Samu 55:22) Nebalemuhile kuli Ndataa luna ya kwa lihalimu waziba kuli lika zemaswe zeezahalile ku luna mwa bupilo, likona kutahisa kuli luikutwe kuli halu ba butokwa. Kono hape wabonanga tulemeno totunde tolunani tona, niha lukona kuikutwa kuli haluna tona.—Mubale 1 Joani 3:19, 20.

6. Ki lika mañi zaswanela kueza mutu yakutela kueza mafosisa aswana?

⁶ Mutu yalika ka taata kutuhela kueza nto yeñwi yemaswe yanaaezanga ukona kuzwafa hahulu haiba akutela kueza mafosisa aswana. Ki niti kuli lukona kuikutwa bumaswe haiba lueza sibi. (2 Makor. 7:10) Nihakulicwalo, haluswaneli kuikutwa hahulu bumaswe kuli mane lukala kuikutwa kuli halu ba butokwa, mi Jehova haana kuluswalela. Kuba ni mubonelo ocwalo kufosahalile, mi kukona kutahisa kuli lutuhele kusebeleza Jehova. Muhupule zelibulela liñolo la Liproverbia 24:10, kuli haiba luzwafa, maata aluna akaba amanyinyani. Kono mane luswanela ‘kulukisa litaba’ ni Jehova ka kulapela ku yena ni kukupa kuli aluswalele. (Isa. 1:18) Mi Jehova uka luswalela haiba lubaka habuniti. Hape, lukupe tuso kwa baana-bahulu. Baka lubonisa pilu-telele mi baka lutusa kutiisa silikani saluna ni Jehova hape.—Jak. 5:14, 15.

7. Ki kabakalañi halusa swaneli kuzwafa haiba kulubela taata kueza zelukile?

⁷ Muzwale Jean-Luc yasebeza sina muuna-muhulu mwa puteho kwa France, naabulezi cwana hanaaambola kwa batu babalika ka taata kutuhela mukwa omuñwi: “Ku Jehova, mutu yalukile haki yasaezangi mafosisa kono ki yalika ka taata kutuhela kueza mafosisa ao, mi kamita ubonisanga kuli ubakile.” (Maro. 7:21-25) Kacwalo, haiba munani mukwa omuñwi omaswe omulika kutuhela, musike mwaikutwa kuli  hamu ba butokwa. Muhupule kuli ka ili luna feela, hakuna yakona kuba ni mayemo alukile fapilaa Mulimu. Bakeñisa kuli kaufelaa luna lu baezalibi, lutokwa kuli Mulimu alubonise sishemo sahae sesituna, ka tiululo ya Mwanaa hae.—Maef. 1:7; 1 Joa. 4:10.

8. Lukona kufumana kai tuso haluzwafile?

⁸ Mizwale ni likaizeli baluna mwa puteho bakona kulutiisa. Bakona kuteeleza ku luna halubata kuambola, mi bakona kuluomba-omba. (Liprov. 12:25; 1 Mates. 5:14) Kaizeli yabizwa Joy, wa kwa Nigeria, yanaazwafile ka nako yeñwi, ubulela kuli: “Kaniti, nenisike nakona kutiyela butata bone nikopana ni bona kambe mizwale ni likaizeli nebasika nitusa. Susuezo yeba nifanga mizwale ni likaizeli initusa kulemuha kuli Jehova waalabanga litapelo zaka. Mane banitusize kuziba monikona kutiiseza babañwi babazwafile.” Kono luswanela kuhupula kuli fokuñwi mizwale ni likaizeli baluna habazibangi kuli luzwafile. Kacwalo, lukatokwa kuatumela muzwale kamba kaizeli yomuñwi yahulile kwa moya ni kumutaluseza muinelo olukopana ni ona.

9. Ki susuezo mañi yelufumana kwa liñolo la Samu 41:3 ni Samu 94:19?

⁹ Mukupe Jehova kuli amituse. Haiba haluikutwi hande mi mwendi selukulile ka nako yetelele, kukona kulubela taata kuba ni mubonelo oswanela ka nako kaufela. Nihaike kuli Jehova haana kulufolisa ka makazo ka nako ya cwale, uka luomba-omba ni kulutusa kuba ni maata ilikuli lukone kuitiisa. (Mubale Samu 41:3; 94:19.) Ka mutala, ukona kuitusisa Bakreste babañwi kuli balutuse kufumana lika zelutokwa kamba kuluezeza lika zeñwi. Mi ukona kuitusisa bona kuli balapele ni luna. Kamba ukona kuluhupulisa litaba zeñwi zeomba-omba zefumaneha mwa Linzwi lahae, zecwale ka sepo yelunani yona ya kupila bupilo bobunde mwa lifasi lelinca inze lupetahalile, kusina kukula kamba kuutwa butuku.—Maro. 15:4.

10. Ki lika mañi zenetusize bo Isang kuitiisa hane baipumani mwa kozi yeñwi?

¹⁰ Muzwale yomuñwi yabizwa Isang, yapila kwa Nigeria, naaipumani mwa kozi yeñwi mi naaholofezi hahulu. Dokota yanaa mualafa naamubulelezi kuli naasike akona kuzamaya hape. Bo Isang batalusa kuli: “Nenilobehile pilu mi nenizwafile hahulu hane niutwile cwalo.” Kono kana nebazwezipili kuikutwa cwalo? Batili! Ki lika mañi zenee batusize? Bo Isang batalusa kuli: “Na ni bakuluna nelusika tuhela kulapela ku Jehova ni kuituta Linzwi lahae. Hape neluikatulezi kuitebuha lika zende zene lunani zona, kukopanyeleza cwalo ni sepo ya kuikola bupilo mwa lifasi lelinca la Mulimu.”

11. Ki lika mañi zenetusize kaizeli yabizwa Cindy kuba ni tabo ka nako yanaakula hahulu?

¹¹ Kaizeli yabizwa Cindy, yapila kwa Mexico, naafumanwi kuli ukula butuku bobuñwi bobutuna. Naatiyezi cwañi muinelo wo? Hanaasweli kufiwa likalafo, naakutazanga zazi ni zazi ku bane bamualafa. Naañozi kuli: “Kueza cwalo neku nitusize kuisa pilu ku babañwi, mwa sibaka sa kunahana hahulu za likalafo zene nifiwa hamulaho wa kupazulwa, kamba butuku bone niutwa. Neniezanga cwana: Hane niambolanga ni madokota kamba manasi, neni babuzanga za mone azuhela mabasi abona. Hasamulaho, neni babuzanga libaka hane baketile kueza musebezi otaata wo. Hase niezize cwalo, neku nibelanga bunolo kufumana litaba zene bakatabela. Babañata ku bona nebatalusize kuli hañata bakuli nebasa babuzangi mone bazuhela. Mi baalafi babañata nebaitumezi ku na kabakala kubaisa pilu. Babañwi ku bona mane neba nitaluselize kone bapila ni kunifa linombolo za mawaile abona. Kacwalo, ka nako yene nikopani ni butata bo mwa bupilo bwaka, Jehova naanitusize kuba ni tabo yetuna yene nisika libelela!”—Liprov. 15:15.

12-13. Batu babakula kamba babanani mapongo bakonile cwañi kukutaza, mi ki lika mañi zezwile mwateñi?

 ¹² Batu babakula kamba babanani mapongo bakona kuzwafa bakeñisa kuli habakoni kueza zeñata mwa bukombwa. Niteñi, Bakreste babañata babasina hande buikangulo bakonile kufa bupaki bobunde. Kaizeli yabizwa Laurel, yapila kwa America, naabeilwe mwa mushini one umutusa kubuyela, mi naabile mwa mushini wo ka lilimo ze 37! Naakula butuku bwa kansa, naapazuzwi hañata, mi naanani butuku bwa litalo. Nihaike kuli naatalimani ni miinelo yetaata yecwalo, naasika tuhela kukutaza. Naakutalize kwa manasi ni babeleki babañwi ba sipatela bane bayo mupotelanga. Ki lika mañi zenezwile mwateñi? Naatusize batu ba 17 kuba Lipaki za Jehova! *

¹³ Bo Richard, babasebeza sina muuna-muhulu mwa puteho yeñwi kwa France, nebafile liakalezo zeñwi zekona kutusa mizwale ni likaizeli babasa koni kuzwa fa malapa abona kamba babapila mwa mandu a bakuli. Batalusa kuli: “Niakaleza kuli babeye zeñwi za libuka ni limagazini zaluna fa sibaka folikona kuboniwa ki batu. Batu babafita habaka bona lihatiso zeo, bakabuza lipuzo ka za teñi. Lipuisano zebakaba ni zona likasusueza hahulu mizwale ni likaizeli baluna babalatwa babasa koni kukutaza fa ndu ni ndu.” Babasa koni kuzwa fa malapa abona bakona kukutaza ka kuñola mañolo kamba kuitusisa luwaile.

14. Mulena Davida ulutomezi mutala mañi omunde?

¹⁴ Fokuñwi, bakeñisa lilimo zaluna za buhulu, buikangulo bwaluna, kamba miinelo yemiñwi, lwakona kusafiwa misebezi yemiñwi kamba buikalabelo bobuñwi mwa puteho kamba mwa mupotoloho waluna. Haiba luipumana mwa muinelo ocwalo, lwakona kuituta kwa mutala wa Mulena Davida. Hanaataluselizwe kuli Mulimu naasika muketa kuyaha tempele, ili nto yanaatabela hahulu kueza, naasika zwafa, kono naatusize mutu yanaaketile Mulimu kuli aeze musebezi wo. Davida mane naafile linubu zeñata kuli lituse mwa musebezi wo. Kaniti, Davida ulutomezi mutala omunde hahulu!—2 Sam. 7:12, 13; 1 Makol. 29:1, 3-5.

15. Ki lika mañi zenetusize Muzwale Hugues kutiyela muinelo ozwafisa?

¹⁵ Muzwale yabizwa Hugues, yapila kwa France, naatuhezi kusebeza sina muuna-muhulu mwa puteho bakeñisa mapongo, mi naasakoni kueza nihaiba misebezi yeminyinyani fa lapa. Naañozi kuli: “Nenizwafile hahulu mi neniikutwile kuli hani wa butokwa. Kono hamulaho wa nako, nalemuha kuli nenisa swaneli kuikutwa hahulu bumaswe bakeñisa kupalelwa kueza misebezi yemiñwi yene niezanga kwamulaho. Mi kuba ni mubonelo wo neku nitusize kusebeleza  Jehova ka tabo kulikana ni miinelo yaka. Niikatulezi kuli hanina kuzwafa. Sina Gidioni ni baana ba 300 bane bali ni yena hane bazwezipili kundongwama lila zabona niha nebakatezi kaufelaa bona, ni na nikazwelapili kuitiisa!”—Baat. 8:4.

16. Luitutañi kwa mutala wa mangeloi?

¹⁶ Mangeloi asepahala alutomezi mutala omunde. Ka nako ya puso ya Mulena Akabe, Jehova naakupile mangeloi kuakaleza za mwakupumela mulena yamaswe yo. Mangeloi amañata naafile liakalezo zeshutana-shutana. Kono Mulimu aketa lingeloi lililiñwi mi atalusa kuli akalezo yalona neika tusa. (1 Mal. 22:19-22) Kana mangeloi asepahala amañwi naazwafile hanaasika ketiwa, ni kuikutwa kuli naasinyize feela nako yaona kufa liakalezo? Kutokwa nihanyinyani! Mangeloi aikokobeza luli mi abata kuli tumbo kaufela ifiwe ku Jehova.—Baat. 13:16-18; Sin. 19:10.

17. Ki lika mañi zeluswanela kueza haiba luzwafile bakeñisa kuli halusika fiwa buikalabelo bobuñwi mwa kopano?

¹⁷ Muhupule kuli tohonolo yetuna ka kufitisisa yelunani yona ki ya kubizwa ka libizo la Mulimu ni kukutaza za Mubuso wahae. Lwakona kufiwa buikalabelo, kono hape lwakona kuamuhiwa buikalabelo bo; niteñi, kuba ni buikalabelo haki kona kokutahisa kuli lube ba butokwa ku Mulimu. Kono haiba luba ni buishuwo ni kuikokobeza, Jehova ni mizwale ni likaizeli baluna baka lulata hahulu. Kacwalo, mukupe Jehova kuli amituse kuzwelapili kuba ni buishuwo ni buikokobezo. Munahanisise mitala ya batanga ba Jehova bababulezwi mwa Linzwi lahae bane babonisize buishuwo ni buikokobezo. Muitatele kusebeleza mizwale ni likaizeli bamina momukonela kaufela.—Samu 138:6; 1 Pit. 5:5.

18-19. Ki lika mañi zekona kumitusa kuba ni tabo hamukutaleza mwa sibaka ili mo batu babañata habaamuheli lushango lwaluna?

¹⁸ Kana fokuñwi mwazwafanga bakeñisa kuli batu babañata mwa sibaka semukutaleza ku sona habaamuhelangi lushango lwamina kamba mwendi hamufumanangi hahulu batu fa mandu? Haiba luipumana mwa muinelo ocwalo, lukona kueza cwañi kuli luzwelepili kuba ni tabo? Kunani liakalezo zekona kumitusa, zefumaneha mwa mbokisi yeli, “ Zemukona Kueza Kuli Mukondise Mwa Bukombwa Bwamina.” Hape muswanela kuba ni mubonelo oswanela ka za bukombwa bwamina. Taba yeo iamañi?

¹⁹ Muhupule kuli libaka lelituna halukutaza kikuli luzibahaze libizo la Mulimu ni Mubuso wahae. Jesu naatalusize hande kuli ki batu basikai feela bane bakafumana nzila yelibisa kwa  bupilo. (Mat. 7:13, 14) Halunze lueza musebezi wa kukutaza, lunani tohonolo ya kusebeza hamoho ni Jehova, Jesu, ni mangeloi. (Mat. 28:19, 20; 1 Makor. 3:9; Sin. 14:6, 7) Jehova uhohelanga ku yena batu kaufela babanani lipilu zende. (Joa. 6:44) Kacwalo, haiba mutu haamuheli lushango lwaluna halukutaza ku yena lwapili, mwendi ukateeleza ku luna haluka mupotela nako yeñwi.

20. Liñolo la Jeremia 20:8, 9, lilulutañi ka za mwakutiyela miinelo yezwafisa?

²⁰ Kunani lituto zeñata zelukona kuituta ku mupolofita Jeremia. Naafilwe musebezi wa kukutaleza mwa sibaka ili mo batu babañata nebasa tabeli kuteeleza ku yena. Batu nebanze bamulwahaka ni kumusheununa “lizazi kaufela.” (Mubale Jeremia 20:8, 9.) Nako yeñwi naazwafile hahulu kuli mane naabatile kutuhela kukutaza. Niteñi, naazwezipili kukutaza. Ki nto mañi yenee mutusize? Jeremia naabulezi kuli “linzwi la Jehova” mwa pilu yahae nelibile inge mulilo otuka mi naakatezi kuiswala! Ni luna haiba lutaza minahano yaluna ni lipilu zaluna ka litaba zelubala mwa Linzwi la Mulimu, lukatiiswa luli. Leo ki leliñwi la mabaka haluswanela kubalanga Bibele zazi ni zazi ni kunahanisisa zelubala. Haiba lueza cwalo, tabo yaluna ikaekezeha mi lukakondisa mwa bukombwa bwaluna.—Jer. 15:16.

21. Ki lika mañi zekona kulutusa kutiyela miinelo yezwafisa?

²¹ Bo Deborah bababulezwi kwamulaho, nebaize: “Satani uitusisanga hahulu miinelo yezwafisa kuli alulwanise.” Kono maata a Jehova Mulimu ki amatuna hahulu kufita maata a Satani ni lika zaitusisa kuli alulwanise. Kacwalo, haiba luzwafa, lukupe Jehova kuli alutuse. Uka mitusa kuitiisa hamuzwafile kabakala mafosisa amuezanga kamba mifokolo yamina. Uka mifa maata hamukula. Uka mitusa kuba ni mubonelo oswanela ka za kufiwa buikalabelo bobuñwi mwa kopano. Mi uka mitusa kuba ni tabo mwa bukombwa bwamina. Kacwalo, mulapele ku Ndataa mina wa kwa lihalimu mi mumutaluseze momuikutwela luli. Ka tuso yahae, mwakona kutiyela miinelo yezwafisa.