Tuʼn qxiʼ toj xnaqʼtzbʼil

Tuʼn qikʼx atz jatumel ta tajlal xnaqʼtzbʼil

XNAQʼTZBʼIL 52

¿Tzeʼn jaku kubʼ tiʼj bʼis quʼn?

¿Tzeʼn jaku kubʼ tiʼj bʼis quʼn?

«Qʼonkja qe tbʼisa tuj tqʼabʼ Qman, ate ktzajel qʼonte tipuna tuʼn tikʼx tuʼna» (SAL. 55:22).

BʼITZ 33 Qʼonkja qe tbʼisa toj tqʼabʼ Jehová

AJU KʼELEL QNIKʼ TIʼJ *

1. ¿Tiʼ in tzaj qiʼj tuʼn bʼis?

QKYAQILX in qo ok weʼ twitz nya bʼaʼn ex in nok tilil quʼn tuʼn qex twitz. Ex qa in qo bʼisun, mas kwest jaku qo ex kywitz. In nok bʼis ik tzeʼn jun eleqʼ tuʼnju in nel tiʼn qipumal, tzalajbʼil ex qʼuqbʼil qkʼuʼj tuʼn qex kywitz nya bʼaʼn. Ex ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Proverbios 24:10: «Qa ma tzaj bʼaj tkʼuʼja ok ttzaj yajbʼil tiʼja, myatzun nim tipuna at ikju».

2. a) ¿Tiquʼn in tzaj qbʼis? b) ¿Tiʼ kʼelel qnikʼ tiʼj toj xnaqʼtzbʼil lu?

2 At nim tiʼchaq jaku tzaj qbʼis tuʼn. Ateʼ junjun qʼanchaʼl ex ateʼ junjuntl mintiʼ qʼanchaʼl. Bʼalo jaku tzaj qbʼis tuʼnju aj il qoʼ, tuʼnju in qo el txalpaj, tuʼnju at yabʼil qiʼj, tuʼnju mintiʼ in tzaj qʼoʼn jun qoklen toj ttnam Jehová moqa tuʼnju mintiʼ in qo ok bʼiʼn kyuʼn xjal jatumel in qo pakbʼan. Toj xnaqʼtzbʼil lu, kʼelel qnikʼ tiʼj tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼn miʼn qkubʼ numj tuʼn bʼis.

TUʼNJU AJ IL QOʼ EX TUʼNJU IN QO EL TXALPAJ

3. ¿Tiʼ jaku tzʼonin qiʼj tuʼn miʼn qximen oʼkx kyiʼj qpaltil?

3 Qa oʼkx in qo ximen tiʼj qa aj il qoʼ ex qa in qo el txalpaj, jaku kubʼ qnaʼn nim bʼis ex jaku kubʼ qximen qa mlayx tzaj tqʼoʼn Jehová ambʼil qe tuʼn qokx toj akʼaj twitz Txʼotxʼ. Jaku tzaj tiʼn jlu nim nya bʼaʼn qiʼj. ¿Tiʼ jaku tzʼonin qiʼj tuʼn tten qximbʼetz toj tumel? Bʼiʼn quʼn qa qkyaqilx aj il qoʼ, oʼkx te Jesús ten tzʼaqli twitz Txʼotxʼ (Rom. 3:23). Pero nya oʼkx tok twiʼ Jehová kyiʼj qpaltil ex mintiʼ in nayon tuʼn qok te tzʼaqli. In nok Jehová te jun tbʼanel mambʼaj tuʼnju at tkʼujlabʼil ex tpasens qiʼj. Ojtzqiʼn tuʼn qa in nok tilil quʼn tuʼn tkubʼ qbʼinchaʼn aju bʼaʼn ex qa qaj tuʼn tten qximbʼetz toj tumel qiʼjx, ax ikx taj tuʼn tonin qiʼj (Rom. 7:18, 19).

Ojtzqiʼn tuʼn Jehová alkyeqe tbʼanel tiʼchaq bʼant quʼn toj ambʼil ojtxe ex alkyeqe in che bʼant quʼn toj ambʼil jaʼlo. (Qʼonka twitza tiʼj taqikʼ 5). *

4, 5. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn 1 Juan 3:19 ex 20, ¿tiʼ onin kyiʼj kabʼe ermana tuʼn miʼn kykubʼ numj tuʼn bʼis?

4 Qo xnaqʼtzan tiʼjju bʼaj tiʼj Deborah ex María. * Tej tzmatoq tal txin Deborah, mintiʼ ok kʼujlaʼn kyuʼn toj tja ex chʼixme tkyaqil maj mintiʼ xi kyqʼamaʼn tbʼanel yol te. Tuʼn jlu tzaj nim tbʼis ex kubʼ t-ximen qa mintiʼtoq toklen. Tej tel txalpaj junjun maj kyiʼj junjun tiʼchaq nya nim kyoklen, kubʼ t-ximen qa mlayx bʼant jun tbʼanel tiʼ tuʼn. Chʼixme ax jlu bʼaj tiʼj María. Mintiʼ ok qʼoʼn toklen kyuʼn toj tja ex tuʼntzunju kubʼ t-ximen qa mintiʼ tajbʼen. Axpe ikx tej tjaw aʼ twiʼ, kubʼ t-ximen qa mintiʼ toklen tuʼn tok qʼoʼn tbʼi te testigo de Jehová.

5 Maske e ikʼ ermana toj tkyaqil jlu, kukx e ajbʼen te Jehová. ¿Tiʼ onin kyiʼj? Onin kyiʼj tej tkyaj kyqʼoʼn kybʼis toj tqʼabʼ Jehová ex tej kynaʼn Dios te (Sal. 55:22). El kynikʼ tiʼj qa ojtzqiʼntoq tuʼn Jehová qa jaku ten qximbʼetz nya toj tumel qiʼjx kyuʼn tiʼchaq bʼaj qiʼj toj ambʼil ojtxe. Ex in nok tqʼoʼn twitz kyiʼj tbʼanel qmod, maske mintiʼ in nel qnikʼ kyiʼj (kjawil uʼjit 1 Juan 3:19, 20).

6. ¿Tiʼ jaku kubʼ tnaʼn jun xjal qa ma kubʼ tzʼaq juntl maj toj jun nya bʼaʼn?

6 Qa at jun xjal in nok tilil tuʼn tuʼn tkubʼ tiʼj jun nya bʼaʼn tuʼn, pero in kubʼ tzʼaq juntl maj toj, jaku tzaj nim tbʼis. Ax tok, jaku kubʼ qnaʼn nya bʼaʼn aj tkubʼ qbʼinchaʼn jun il (2 Cor. 7:10). Pero miʼn kubʼ qximen jlu: «Mintiʼx wajbʼene ex mlayx kubʼ tnajsaʼn Jehová wile». Nya ax tok ximbʼetz lu ex jaku qo el tpaʼn tiʼj Jehová. Ax ikx, bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn aju in tzaj tqʼamaʼn Proverbios 24:10: «Qa ma tzaj bʼaj tkʼuʼja [...], myatzun nim tipuna at ikju». Mas bʼaʼn tuʼn t-xi qbʼinchaʼn kyiʼj tiʼchaq lu tukʼil Jehová aj qnaʼn Dios te tuʼntzun tkubʼ tnajsaʼn qil (Is. 1:18). Kʼokel tqʼoʼn twitz tiʼj qa otoq tzʼajtz tiʼj qanmi ex kbʼel tnajsaʼn qil. Ax ikx, bʼaʼn tuʼn qyolin kyukʼil ansyan ex che onil qiʼj tukʼil pasens tuʼntzun tten juntl maj qamiwbʼil tukʼil Jehová (Sant. 5:14, 15).

7. Qa in nok tilil quʼn tuʼn tkubʼ tiʼj jun nya bʼaʼn, ¿tiquʼn mintiʼ tuʼn ttzaj bʼaj qkʼuʼj?

7 In xi tqʼamaʼn jun ansyan te Francia Jean-Luc tbʼi jlu kye qeju in nok tilil kyuʼn tuʼn tkubʼ tiʼj jun nya bʼaʼn kyuʼn: «Aju xjal tzʼaqli toj twitz Jehová, nya aju mintiʼ in nel txalpaj, sino aju in tzaj tbʼis aj tel txalpaj ex in nok tilil tuʼn tuʼn tchʼexpaj tmod» (Rom. 7:21-25). Tuʼntzunju, miʼn kubʼ qximen qa mintiʼx qajbʼen. Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa qkyaqilx in qo el txalpaj, pero in qox tkʼamoʼn Jehová noq tuʼn t-xtalbʼil ex noq tuʼn chojbʼil bʼant tuʼn Jesús (Efes. 1:7; 1 Juan 4:10).

8. Qa qaj onbʼil, ¿alqukʼil jaku qo yolin?

8 Qa qaj tuʼn ttzaj qʼuqbʼaʼn qkʼuʼj, bʼaʼn tuʼn qjyoʼn onbʼil kyukʼil erman. Jaku chewix qkʼuʼj kyuʼn ex jaku tzʼok kyqʼoʼn kywiʼ qiʼj (Prov. 12:25; 1 Tes. 5:14). In nok tilil tuʼn jun ermana te Nigeria aju Joy tbʼi tuʼn tkubʼ tiʼj bʼis tuʼn. Tqʼama jlu: «¿Tiʼwtlo o tzaj wiʼje noqwit mintiʼ o che onin erman wiʼje? Atzun jun yekʼbʼil tiʼj qa in tzaj tbʼiʼn Jehová qe nnaʼj Diose. Axpe ikx, o tzaj kyyekʼin erman weye tzeʼn jaku txi nqʼuqbʼaʼne kykʼuʼj qeju in che bʼisun». Pero nya tkyaqil maj kʼelel kynikʼ erman tiʼj qa in qo bʼisun. Tuʼntzunju, il-lo tiʼj tuʼn t-xi qqanin onbʼil te jun ermano moqa jun ermana ya o chʼiy toj tokslabʼil tuʼntzun tonin qiʼj.

AJ TTZAJ YABʼIL QIʼJ

9. ¿Tzeʼn in tzaj qʼuqbʼaʼn qkʼuʼj tuʼn Salmo 41:3 ex 94:19?

9 Qo jyon onbʼil tukʼil Jehová. Kwest tuʼn tten qximbʼetz toj tumel aj ttzaj jun yabʼil qiʼj ex mas qa mintiʼ qʼanbʼil tiʼj. Ax tok, mlay bʼant jun milagr tuʼn Jehová tuʼn tel tiʼn yabʼil qiʼj, pero in tzaj tqʼuqbʼaʼn qkʼuʼj ex in tzaj tqʼoʼn qipumal tuʼn tikʼx quʼn (kjawil uʼjit Salmo 41:3; 94:19). ¿Tzeʼn in bʼant tuʼn? Bʼalo jaku che ajbʼen erman tuʼn aj ttzaj kyqʼamaʼn qe tuʼn kyonin qiʼj kyukʼil junjuntl tiʼchaq, ik tzeʼn tuʼn kyxiʼ loqʼel junjun tiʼchaq qe moqa tuʼn t-xi kybʼinchaʼn junjun qaqʼun. Ax ikx jaku che ajbʼen erman tuʼn tuʼntzun kynaʼn Dios qukʼil. Ex jaku tzʼonin qiʼj tuʼn kytzaj qnaʼn qe tbʼanel yol tkuʼx toj Xjan Uʼj, ik tzeʼn aju qʼuqbʼil qkʼuʼj at tiʼj ambʼil tzul jatumel ya mlay ten bʼis nix oqʼel (Rom. 15:4).

10. ¿Tiʼ onin tiʼj Isang tuʼn tex twitz bʼis tej ttzaj jun aksident tiʼj?

10 Tzaj jun aksident tiʼj Isang, aju in nanqʼin atz Nigeria ex tzaj qʼamaʼn te tuʼn doctor qa ya mlay bʼet juntl maj. Tqʼama Isang jlu: «Kubʼ nnaʼne nim bʼis ex tzaj bʼaj nkʼuʼje». ¿Tiʼ onin tiʼj tuʼn ya miʼn tbʼisin? Tqʼamatl jlu: «Kukx o naʼne Dios tukʼil nxuʼjile ex kukx o xnaqʼtzane tiʼj Xjan Uʼj. Otoq kubʼ qximane tuʼn t-xi qqʼoʼne chjonte tiʼj tkyaqilju tbʼanel tiʼchaq at qeye, kyxol jlu at aju qʼuqbʼil qkʼuʼje tuʼn qanqʼine toj jun tbʼanel najbʼil».

Ax ikx qeju erman o che tijen moqa at jun yabʼil kyiʼj, jaku che tzalaj toj pakbʼabʼil ex jaku tzaj tbʼanel kye tuʼn jlu. (Qʼonka twitza kyiʼj taqikʼ 11 a 13).

11. ¿Tiʼ onin tiʼj Cindy tuʼn ttzalaj tej ttzaj yabʼil tiʼj?

11 In nanqʼin Cindy toj tnam México ex tzaj qʼamaʼn te qa at jun yabʼil tiʼj, aju jakutoq kyim tuʼn. ¿Tiʼ onin tiʼj tuʼn tikʼx yabʼil tuʼn? Akux in nok qʼanbʼil tiʼj, kubʼ t-ximen tuʼn tpakbʼan tkyaqil qʼij. Kubʼ ttzʼibʼin jlu: «A jlu onin wiʼje tuʼn nximane kyiʼj txqantl ex nya tiʼj kʼixkʼoj kubʼ nnaʼne tuʼn operación. Atzun jlu bʼant wuʼne, akux in chin yoline kyukʼil doctor ex kyukʼil enfermero, xi nqanine kye tzeʼn ateʼqe toj kyja. Ax ikx, xi nqanine kye tiquʼn otoq jaw kyjyoʼn jun aqʼuntl kwest. Onin jlu wiʼje tuʼn nyoline tiʼj junjun xnaqʼtzbʼil kyaj tuʼn tok kybʼiʼn. Nim kye tzaj kyqʼamaʼn weye qa nya kykyaqil yabʼ in xi kyqanin kye tzeʼn ateʼ ex tzaj kyqʼoʼn chjonte weye tuʼnju in chin ximane kyiʼj. Axpe ikx, ateʼ junjun tzaj kyqʼamaʼn weye jatumel taʼ kyja ex tzaj kyqʼoʼn kynúmero weye. Tej ttzaj yabʼil lu wiʼje, onin Jehová tuʼn qtzalaje, axpe ikx in jaw labʼine wiʼje» (Prov. 15:15).

12, 13. ¿Tiʼ in bʼant kyuʼn erman tuʼn kukx kypakbʼan maske at jun yabʼil kyiʼj moqa ya o che tijen, ex tiʼ o tzaj tuʼn jlu?

12 Ateʼ junjun erman in tzaj kybʼis tuʼnju ya mintiʼ in che pakbʼan ik tzeʼn toj ambʼil ojtxe tuʼn tpaj jun yabʼil moqa tuʼnju ya ma che tijen. Maske ikju, in xi kyjyoʼn tumel tzeʼn tuʼn kypakbʼan. Jun techel, anqʼin ermana Laurel te Estados Unidos 37 abʼqʼi toj jun kʼuxbʼil tuʼntzun miʼn tkyim. Ax ikx, tzaj cáncer tiʼj ex ok toj operación nim maj ex tzaj junjuntl yabʼil tiʼj. Maske ok weʼ twitz nim nya bʼaʼn, kukx ok tilil tuʼn tuʼn tpakbʼan. Pakbʼan kye enfermero ex kye qeju in che onin kyiʼj tej kypon tja. ¿Tiʼ tzaj tuʼn jlu? Onin kyiʼj junlo 17 xjal tuʼn kyok te testigo de Jehová. *

13 In xi tqʼoʼn ermano Richard, jun ansyan te Francia, jun tbʼanel nabʼil kye qeju mintiʼ in che etz kyja moqa in che anqʼin toj jun ja jatumel in che ok xqʼuqin: «In xi nqʼamaʼne kye tuʼn tkubʼ kyqʼoʼn junjun uʼj tuʼn tok kykeʼyin txqantl. Aj tok kykeʼyin xjal uʼj, kyaj tuʼn tel kynikʼ kyiʼj ex in xi kyqanin jun kyuʼj. In nonin jlu kyiʼj erman tuʼn kytzalaj tuʼnju in che yolin kyukʼil xjal tuʼnju mlay bʼant tuʼn kyex pakbʼal ttzi kyja xjal». Ex aʼyeju mintiʼ in bʼant tuʼn kyetz toj kyja, jaku che pakbʼan kyoj carta ex toj teléfono.

QA MINTIʼ IN TZAJ QʼOʼN JUN QOKLEN IN QO AYON TIʼJ

14. ¿Tiʼ tbʼanel techel kyaj tqʼoʼn aj kawil David qwitz?

14 Bʼalo qaj tuʼn ttzaj qʼoʼn jun qoklen toj kʼloj okslal moqa toj circuito. Pero atlo nim tiquʼn mintiʼ in tzaj qʼoʼn qe, ik tzeʼn qa at jun yabʼil qiʼj moqa tuʼnju ya ma qo tijen. Qa a jlu in bʼaj qiʼj, jaku tzʼonin techel kyaj tqʼoʼn aj kawil David qiʼj. Tajtoq tuʼn tjaw tbʼinchaʼn tja Dios, pero tej tok tbʼiʼn qa mintiʼ otoq jaw skʼoʼn tuʼn tbʼant aqʼuntl lu tuʼn, onin tiʼjju xjal otoq jaw tjyoʼn Jehová. Axpe ikx, xi tqʼoʼn qʼan pwaq ex saq pwaq tuʼn tonin tiʼj aqʼuntl. ¡Tbʼanelxix techel kyaj tqʼoʼn qwitz! (2 Sam. 7:12, 13; 1 Crón. 29:1, 3-5).

15. ¿Tiʼ bʼant tuʼn jun ermano tuʼn tkubʼ tiʼj bʼis tuʼn?

15 Tuʼnju tzaj yabʼil tiʼj ermano Hugues te Francia, ya mintiʼ bʼant tuʼn tajbʼen te ansyan. Axpe ikx, kwesttoq tuʼn t-xi tbʼinchaʼn junjun aqʼuntl toj tja. Kubʼ ttzʼibʼin jlu: «Tnejel, tzaj bʼaj nkʼuʼje ex kubʼ nnaʼne qa mintiʼ wajbʼene. Pero tej tikʼ ambʼil, el nnikʼe tiʼj qa mlaytoq bʼant junjun tiʼchaq wuʼne ex in tzalaje tiʼjju jakutoq bʼant wuʼne toj wajbʼebʼile te Jehová. Mlay txi nqʼoʼne ambʼil tuʼn nkubʼ numje. Ik qine ik tzeʼn Gedeón ex qeju 300 xjal e onin tiʼj, maske ma chin sikte, kukx kʼokel tilil wuʼne» (Juec. 8:4).

16. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼj techel in kubʼ kyqʼoʼn anjel?

16 Ax ikx in kubʼ kyqʼoʼn anjel jun tbʼanel techel qwitz tuʼnju kukx in che ajbʼen te Jehová. Jun maj, xi tqanin Jehová kye anjel tiʼ jakutoq bʼant tuʼntzun tkubʼ sbʼuʼn aj kawil Acab. Kykyaqilx xi kyqʼamaʼn aju kubʼ kyximen, pero oʼkx jun kye jaw jyoʼn ex xi tqʼamaʼn Jehová qa tbʼanel kʼelel aju otoq tqʼama (1 Rey. 22:19-22). ¿Tzajpe bʼaj kykʼuʼj txqantl anjel ex kubʼpe kyximen jlu: «Noqx gan ẍin jaw yoline»? Mintiʼ in kanet tqanil quʼn qa at jun kye kubʼ t-ximen jlu. Ax tok, in kubʼ kyin kyibʼ anjel ex kyaj tuʼn tjaw nimsaʼn tbʼi Jehová (Juec. 13:16-18; Apoc. 19:10).

17. ¿Tiʼ jaku bʼant quʼn qa in tzaj bʼaj qkʼuʼj tuʼnju mintiʼ in tzaj qʼoʼn jun qoklen in qo ayon tiʼj?

17 Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa aju mas tbʼanel qoklen jaku ten, aju tuʼn qok te testigo de Jehová ex tuʼn qpakbʼan tiʼj Tkawbʼil Dios. Nya te jumajx in ten jun qoklen. Ex nya tuʼnju at jun qoklen in qo ok kʼujlaʼn tuʼn Jehová ex kyuʼn erman, sino tuʼnju in kubʼ qin qibʼ ex in nel qnikʼ tiʼj qa mlayx bʼant tkyaqil quʼn. Tuʼntzunju, qqaninx te Jehová tuʼn tonin qiʼj tuʼn kukx tten qmod ik tzeʼn jlu. Qo ximen tiʼj tbʼanel techel kyaj kyqʼoʼn tmajen Jehová kubʼ kyin kyibʼ ex el kynikʼ tiʼj qa mlay bʼant tkyaqil kyuʼn, ex qo onin kyiʼj erman tuʼn tkyaqil qkʼuʼj qa jaku bʼant (Sal. 138:6; 1 Ped. 5:5).

QA MINTIʼ IN QO OK BʼIʼN KYUʼN XJAL JATUMEL IN QO PAKBʼAN

18, 19. ¿Tiʼ jaku tzʼonin qiʼj tuʼn kukx qtzalaj aj qpakbʼan jatumel mintiʼ in qo ok bʼiʼn kyuʼn xjal?

18 ¿Atzpe in qo pakbʼan toj jun lugar jatumel mintiʼ in qo ok bʼiʼn kyuʼn xjal moqa mintiʼ in che kanet quʼn toj kyja? Qa in tzaj qbʼis tuʼn jlu, ¿tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼn kukx qtzalaj? In che kanet junjun nabʼil quʼn toj recuadro « ¿Tzeʼn jaku qo tzalaj tiʼj pakbʼabʼil?». Ax ikx, nim toklen tuʼn tten qximbʼetz toj tumel tiʼj pakbʼabʼil. ¿Tiʼ t-xilen jlu?

19 Bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa mas nim toklen tuʼn t-xi qʼamet tbʼi Jehová kye xjal ex tuʼn t-xi pakbʼet tqanil tiʼj Tkawbʼil. Tqʼama Jesús qa nya nim xjal kkanetel bʼe te chwinqlal kyuʼn (Mat. 7:13, 14). Ex aj qpakbʼan, in tzaj qʼoʼn qoklen tuʼn qonin tiʼj Jehová, tiʼj Jesús ex kyiʼj anjel (Mat. 28:19, 20; 1 Cor. 3:9; Apoc. 14:6, 7). Ex bʼaʼn tuʼn ttzaj qnaʼn qa a Jehová in tzaj qʼinte kye xjal toj ttnam (Juan 6:44). Tuʼntzunju, aj qyolin tnejel maj tukʼil jun xjal, bʼalo mlay qo ok tbʼiʼn, pero aj qyolin juntl maj tukʼil jaku qo ok tbʼiʼn.

20. Ik tzeʼn in tzaj tqʼamaʼn Jeremías 20:8 ex 9, ¿tiʼ jaku tzʼonin qiʼj tuʼn tkubʼ tiʼj bʼis quʼn?

20 Jaku tzʼel qiʼn nim xnaqʼtzbʼil tiʼjju bʼaj tiʼj profeta Jeremías. Pakbʼan toj jun lugar jatumel mintiʼ ok bʼiʼn kyuʼn xjal. Ex kukx ok ikʼleʼn kyuʼn xjal ex e xmayin tiʼj tkyaqil qʼij (kjawil uʼjit Jeremías 20:8, 9). Tzaj nim tbʼis ex kubʼ t-ximen tuʼn ya miʼn tpakbʼan. Pero mintiʼ bʼant jlu tuʼn. ¿Tiquʼn? Ax tzaj qʼamante tiquʼn tej tqʼama jlu: «Nnoʼk tyola tuj wanmiye ik tzaʼn jun qʼaqʼ in naj nim tuʼn ex in julin max tuj nbʼaqile». Ax jlu kbʼajel qiʼj qa ma qo ximen tiʼj Tyol Jehová ex qa ma qo uʼjin tiʼj tkyaqil qʼij. Iktzun tten, jaku qo tzalaj tiʼj pakbʼabʼil ex jakulo qo ok bʼiʼn kyuʼn xjal (Jer. 15:16).

21. ¿Tzeʼn jaku kubʼ tiʼj bʼis quʼn?

21 In tzaj tqʼamaʼn Deborah jlu, aju ma qo yolin tiʼj toj taqikʼ kyaje: «Jaku tzʼajbʼen bʼis tuʼn Satanás tuʼn tok tbʼinchaʼn nim nya bʼaʼn qiʼj». Pero mas nim tipumal Jehová at twitz Satanás, tuʼntzunju mlay kubʼ qiʼj tuʼn. Noq tiʼxku in tzaj qbʼis tuʼn, qqʼamanx te Jehová tiʼxix in kubʼ qnaʼn ex qqaninx onbʼil te. Aj ttzaj qbʼis tuʼnju in qo el txalpaj moqa tuʼnju tok jun yabʼil qiʼj, kʼonil Jehová qiʼj ex ktzajel tqʼoʼn qipumal. Ax ikx, kʼonil qiʼj tuʼn tten tbʼanel qximbʼetz kyiʼj qoklen ex tuʼn qtzalaj tiʼj pakbʼabʼil. Jaku kubʼ tiʼj bʼis quʼn noq tuʼn tonbʼil Jehová.

BʼITZ 41 Bʼintza nnaʼj Diose Mambʼaj Jehová

^ taqik' 5 ¿Alkye jun qe naʼmx ttzaj bʼis tiʼj? Toj xnaqʼtzbʼil lu, kʼelel qnikʼ tiʼj tiʼ jaku bʼant quʼn aj ttzaj qbʼis. Ex kʼelel qnikʼ tiʼj qa jaku kubʼ tiʼj quʼn tuʼn tonbʼil Jehová.

^ taqik' 4 Ma che kubʼ chʼixpet junjun bʼibʼaj.

^ taqik' 12 Etz aju ikʼ toj tanqʼibʼil ermana Laurel Nisbet toj ¡Despertad! te 22 te enero te 1993.

^ taqik' 69 TQANIL TIʼJ TILBʼILAL: Tej ttzaj tbʼis jun ermana, kubʼ ten ximel kyiʼj tbʼanel tiʼchaq bʼant tuʼn toj ambʼil ojtxe ex in naʼn Dios te Jehová, tuʼn jlu in nok qeʼ tkʼuʼj tiʼj qa in tzaj tnaʼn Jehová qe tbʼanel tiʼchaq bʼant tuʼn ex aju in bʼant tuʼn toj ambʼil jaʼlo.