Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 52

¿Jas kqabʼan chuwach ri bʼis?

¿Jas kqabʼan chuwach ri bʼis?

«Chayaʼ kan ronojel ri abʼis pa uqʼabʼ ri Ajawaxel, katutoqʼej kʼu na» (SAL. 55:22).

BʼIXONEM 33 Chayaʼ ri aweqaʼn chrij Jehová

RI KQETAʼMAJ NA *

1. ¿Jas kʼax kuya ri bʼis chqe?

QONOJEL kqariq kʼax pa ri qakʼaslemal, y ronojel taq qʼij kqakoj qachuqʼabʼ chuwach. We sibʼalaj kojbʼisonik, kqariq más kʼax. Ri bʼis o ri desánimo xaq junam rukʼ jun elaqʼom che krelaqʼaj ri kubʼsal qakʼuʼx, ri ukowil qakʼuʼx y ri kikotemal che kajwataj chqe rech kqachʼij ri e kʼax. Junam che kubʼij Proverbios 24:10: «We kkebʼlaj akʼuʼx are taq at kʼo pa taq latzʼ man e kʼi taj ri achuqʼabʼ e kʼolik».

2. a) ¿Jas jastaq weneʼ kuya bʼis chqe? b) ¿Jas kqil na pa wajun kʼutunem riʼ?

2 E kʼo kʼi jastaq che kuya bʼis chqe. E jujun qas keqʼalajinik e nikʼaj chik xaq xiw oj kojnaʼowik. Jujun chke are che oj ajmakibʼ, ri qadebilidades, ri e yabʼil, ri eqelen che kqaj are kʼu kyaʼ ta chqe o utzijoxik ri utzij ri Dios pa jun lugar che ri e winaq qas ta kkaj kkitatabʼej. Pa wajun kʼutunem riʼ, kqil na ri rajawaxik kqabʼan chuwach ri bʼis.

RI KQABʼANO RUMAL CHE OJ AJMAKIBʼ Y RI QADEBILIDADES

3. ¿Jas kojtowik rech kojchoman ta más chrij ri utz taj kqabʼano?

3 We xaq xiw kojchoman chrij ri qabʼantajik che xa oj ajmakibʼ y chrij ri qadebilidades, kubʼano che kqariq kʼax y kqachomaj che ri Jehová kuya ta bʼe chqe rech kojok pa ri kʼakʼ uwach Ulew. Wajun chomanik sibʼalaj kubʼan kʼax chqe. ¿Jas kojtowik rech kqaya ta uwiʼ ri kqachomaj chbʼil qibʼ? Qastzij che qonojel ri oj winaq oj ajmakibʼ, xaq xiw ri Jesucristo ajmak taj (Rom. 3:23). Are kʼu ri Jehová are ta kchoman chrij ri jastaq che utz taj kqabʼano ni kreyeʼj che oj tzʼaqat. Are jun Tat che kʼo upaciencia y kloqʼoqʼenik. Retaʼm ri chuqʼabʼ kqakoj che ubʼanik ri utzilal y rech kqaya ta uwiʼ ri kqachomaj chbʼil qibʼ, y kʼo che qatoʼik (Rom. 7:18, 19).

Jehová retaʼm ri utz taq jastaq che xqabʼan ojer y ri tajin kqabʼan kimik. (Chawilaʼ ri párrafo 5). *

4, 5. Junam rukʼ ri kubʼij 1 Juan 3:19, 20, ¿jas xetoʼw ri e kebʼ qachalal rech ri bʼis xuqasaj ta kichuqʼabʼ?

4 Chqilaʼ ri kikʼutbʼal Deborah y María. * Are chiʼ Deborah kʼa alaj ali na, qas ta kloqʼoqʼex rumal ri ufamilia y qas ta kbʼix utz taq tzij che are chiʼ kubʼan utz taq jastaq. Rumal laʼ xunaʼo che kʼo ta upatan y amaqʼel are kchoman chrij ri utz taj kubʼano. Are chiʼ kubʼan jun nitzʼ jastaq che utz taj, kunaʼo che kʼo ta jun jastaq kkunik kubʼano. Junam xkʼulmataj rukʼ María. Ri ufamiliares nim ta kkil wi rumal laʼ xunaʼo che kʼo ta upatan. Xuqujeʼ are chiʼ ubʼanom chi ri uqasanjaʼ, xunaʼo che taqal taj kbʼix testigo rech Jehová che.

5 Paneʼ xkikʼulmaj wariʼ ri e qachalal ixoqibʼ xkiya ta kan upatanexik ri Jehová. ¿Jas xetowik? Sibʼalaj xkitaʼ tobʼanik che ri Jehová (Sal. 55:22). Ri e qachalal riʼ xkichʼobʼo che ri loqʼalaj qaTat kʼo pa ri kaj kuchʼobʼo che ri qakʼulmam ojer kubʼano che utz ta ri qachomanik chbʼil qibʼ. Y areʼ xuqujeʼ kril ri utz taq qabʼantajik, che weneʼ jujun taq mul oj kojkun taj kqilo (chasikʼij uwach 1 Juan 3:19, 20).

6. ¿Jas kunaʼ riʼ ri kqaj chi jumul pa ri uvicio?

6 We jun winaq sibʼalaj tajin kukoj uchuqʼabʼ che uyaʼik kan jun vicio, chiʼ kqaj chi jumul chupam, sibʼalaj kbʼison riʼ. Qastzij, we xqabʼan jun mak, sibʼalaj kʼax kqanaʼo (2 Cor. 7:10). Are kʼu kqaya ta uwiʼ ri kqachomaj y kqabʼij taj: «Kʼo ta nupatan; kkuyutaj ta ri numak rumal ri Jehová». Wajun chomanik utz taj y kubʼano che kqaya kan upatanexik ri Jehová. Xuqujeʼ, chnaʼtaj chqe ri kubʼij Proverbios 24:10: we kojbʼisonik, kʼo ta qachuqʼabʼ. Are utz kqataʼ sachbʼal qamak che ri Jehová (Is. 1:18). Areʼ krilo che qas kqaj kqakʼex ri qakʼaslemal y kukuy ri qamak. Jun chi jastaq kojkunik kqabʼano, chojchʼaw kukʼ ri e kʼamal taq bʼe, y e areʼ rukʼ paciencia kojkitoʼ na rech kojsukʼiʼ pa ri qakojonik (Sant. 5:14, 15).

7. We tajin kqakoj qachuqʼabʼ chuwach jun makaj, ¿jasche rajawaxik kojbʼison taj?

7 Pa ri tinamit re Francia jun qachalal kʼamal bʼe Jean-Luc ubʼiʼ kubʼij chke ri tajin kkikoj kichuqʼabʼ chuwach jun makaj: «Ri sukʼalaj winaq chuwach ri Jehová, are ta ri kʼo ta jumul ksachik, xaneʼ are ri winaq che amaqʼel kuchʼobʼo che utz ta ri xubʼano y kukoj uchuqʼabʼ che ukʼexik ri ukʼaslemal» (Rom. 7:21-25). Rumal laʼ kqachomaj taj che kʼo ta chi kkʼam chqe. Chnaʼtaj chqe che qonojel jujun mul kqabʼan jastaq che utz taj, are kʼu kojqaj chuwach ri Jehová rumal ri nimalaj rutzilal y rumal ri tojbʼal mak xuya ri Jesús (Efes. 1:7; 1 Juan 4:10).

8. Are chiʼ kojbʼisonik, ¿jachin kukʼ kojkunik kojchʼaw wi?

8 Are chiʼ kajwataj qachuqʼabʼ, kojkunik kojqebʼ kukʼ ri e qachalal, ri qafamilia espiritual. E areʼ e kʼo che ukubʼsaxik qakʼuʼx y qatatabʼexik are chiʼ kajwataj chqe (Prov. 12:25; 1 Tes. 5:14). Jun qachalal re Nigeria ubʼiʼ Joy, che kukoj uchuqʼabʼ chuwach ri bʼis, kubʼij: «¿Jas ta nubʼanom riʼ wet mat e kʼo ri e qachalal? Are ri kkʼutuwik che Jehová qas kutatabʼej ri nuchʼawem. Xuqujeʼ kikʼutum chnuwach che rajawaxik kinya kichuqʼabʼ ri kebʼisonik». Qastzij, ri e qachalal amaqʼel taj kkilo che kojbʼisonik. Weneʼ rajawaxik oj kojmajinik y kojchʼaw rukʼ jun qachalal achi o ixoq che ko pa ri ukojonik rech kuya ri tobʼanik chqe.

RI E YABʼIL

9. ¿Jas kubʼsal kʼuʼx kuya chqe Salmo 41:3 y 94:19?

9 Chqatzukuj ri utobʼanik ri Jehová. Are chiʼ oj yawabʼ kʼax ukʼutik kikotemal, más na we are jun yabʼil che kkunataj taj. Qastzij, kimik ri Jehová kubʼan ta jun milagro rech kojukunaj, are kʼu kukubʼsaj qakʼuʼx y kuya qachuqʼabʼ rech kqachʼij ri kʼax (chasikʼij uwach Salmo 41:3; 94:19). ¿Jas kubʼan che qatoʼik? Weneʼ keʼukoj qachalal che kojkitoʼ che uloqʼik kan jujun jastaq qech o kojkitoʼ che ri jastaq qe pa ri qachoch. Xuqujeʼ kkunik keʼukoj ri e qachalal rech kkibʼan kichʼawem qukʼ. Xuqujeʼ kkunik kubʼano che knaʼtaj ri e tzij chqe che kukubʼsaj qakʼuʼx che kʼo pa ri uTzij, junam rukʼ ri utzalaj kʼaslemal che kqariq na cho ri uwach ulew che kʼo ta chi yabʼil ni kʼaxkʼolil (Rom. 15:4).

10. ¿Jas xyoʼw uchuqʼabʼ ri qachalal Isang are chiʼ uriqom chi ri accidente?

10 Jun qachalal achi Isang ubʼiʼ re ri tinamit Nigeria, kkun ta chik ksilabʼik rumal che xuriq jun accidente, y jun doctor xubʼij che, che kkun ta chik kbʼinik. Areʼ kubʼij: «Sibʼalaj kinbʼisonik y kʼo ta chi nuchuqʼabʼ». ¿Jas xtoʼw chuwach ri bʼis? Kubʼij: «Oj kebʼ rukʼ ri wixoqil xqaya ta kan ubʼanik qachʼawem che ri Jehová y unikʼoxik ri Biblia. Xuqujeʼ, qas kqamaltyoxij ri utz taq jastaq kʼo qukʼ, jun chke ri jastaq are ri qeyebʼal che kuya na jun kʼakʼ uwach Ulew ri Dios chqe».

Ri e qachalal che kʼo jun kʼax pa ri kicuerpo xuqujeʼ kekunik kkitzijoj ri utzij ri Dios y utz kel chkiwach. (Chawilaʼ ri párrafos 11 kopan 13).

11. ¿Jas xtoʼw ri Cindy rech xkikotik paneʼ sibʼalaj yawabʼ?

11 Ri qachalal Cindy che kel México, xbʼix che, che kʼo jun kʼaxalaj yabʼil che. ¿Jas xubʼan chuwach ri kʼax riʼ? Are chiʼ tajin kkunaxik, xumaj utzijoxik utzij ri Dios ronojel taq qʼij. Areʼ xutzʼibʼaj: «Wariʼ xinutoʼo rech are kinchoman chrij ri kajwataj chke ri e nikʼaj chik, chrij ta ri operación, ri qʼoxom o ri e kʼax kinnaʼo. Are waʼ ri xinbʼano: are chiʼ kinchʼaw kukʼ ri doctores y ri enfermeros, kinta chke we utz uwach ri kifamilia. Tekʼuriʼ kintaʼ chke jasche xkichaʼ ri chak e kʼo wi che sibʼalaj kosbʼal. Jeriʼ wetaʼm jas kintzijoj chke che utz kkito. E kʼi xebʼin chwe che konojel ta ri e yawabʼ kkitaʼ rutzil kiwach, y xkimaltyoxij che kel nukʼuʼx chke. E jujun xkiya ri kinúmero de teléfono chwe. Pa ri tiempo che sibʼalaj xinriq kʼax pa ri nukʼaslemal, sibʼalaj xinmayo che Jehová xubʼano che sibʼalaj xinkikotik» (Prov. 15:15).

12, 13. ¿Jas kkibʼan e jujun qachalal ri e yawabʼ o ri nimaʼq chi kijunabʼ che utzijoxik utzij ri Dios, y jas kiriqom rukʼ wariʼ?

12 E kʼo qachalal che, weneʼ rumal jun yabʼil o rumal che nim chi kijunabʼ, kekun ta chik kkibʼan más che upatanixik ri Dios, y wariʼ kubʼano che sibʼalaj kebʼisonik. Paneʼ jeriʼ, e kʼi kkitzukuj ri kkibʼan che utzijoxik utzij ri Dios. Pa Estados Unidos, jun qachalal Laurel ubʼiʼ xkʼojiʼ 37 junabʼ pa jun máquina kbʼix pulmón de acero che. Xuqujeʼ, xuriq cáncer y xbʼan chi nikʼaj operaciones che, y xel lo nikʼaj chi yabʼil che ri utzʼumal che kekunataj taj. Paneʼ sibʼalaj kʼax xriqitaj wi, xuya ta kan utzijoxik utzij ri Dios. Xutzijoj utzij ri Dios chke ri enfermeros y ri ketobʼan kukʼ are chiʼ keʼopan cho rachoch. Xeʼutoʼ 17 winaq rech xeʼux testigos rech Jehová. *

13 Pa ri tinamit Francia jun qachalal kʼamal bʼe Richard ubʼiʼ kuya jun utz pixabʼ chke ri kuya taj keʼel bʼi pa kachoch o ri e kʼo pa jun lugar ri keʼilix wi ri nimaʼq taq winaq y ri kʼo kajwataj chke: «Kinbʼij chke che utz kkʼojiʼ ri e wuj kukʼ rech kkitzijoj ri utzij ri Dios. Rumal che, are chiʼ keqʼax bʼi ri winaq weneʼ kekunik kkilo y kkitaʼ jas kʼo pa ri wuj. Wariʼ kubʼano che ri e qachalal kekunik ketzijon chrij ri Dios kukʼ ri e winaq y kuya kichuqʼabʼ, paneʼ kekun ta chik kebʼe chuchiʼ taq ja». Ri kekun taj keʼel bʼi pa kachoch xuqujeʼ kekunik kkitzijoj utzij ri Dios pa teléfono o carta.

RI EQELEN CHE KQAJ ARE KʼU KYAʼ TA CHQE

14. ¿Jas jun utzalaj kʼutbʼal xuya ri qʼatal tzij David chqawach?

14 Weneʼ kqaj che kyaʼ jun eqelen chqe pa ri congregación o pa ri circuito. Are kʼu kʼo kʼi rumal che weneʼ kyaʼ ta chqe, weneʼ rumal ri qajunabʼ, jun yabʼil o nikʼaj chi jastaq. Pa jastaq junam rukʼ wariʼ, ri ukʼutbʼal ri David sibʼalaj kojutoʼo. Ri uchomam are che kuyak ri rachoch ri Dios; are kʼu chiʼ xretaʼmaj che are ta areʼ chaʼom che wajun chak, xuya ronojel ri utobʼanik che ri winaq chaʼom rumal ri Dios. Xuqujeʼ xuya kʼi oro y plata. ¡Are jun utzalaj kʼutbʼal xuya chqawach! (2 Sam. 7:12, 13; 1 Crón. 29:1, 3-5).

15. ¿Jas xubʼan jun qachalal chuwach ri bʼis?

15 Pa ri tinamit re Francia jun qachalal Hugues ubʼiʼ xkun ta chik xux kʼamal bʼe rumal che xyawajik. Paneʼ xa jastaq kʼax ta ubʼanik pa ri rachoch kkun ta chik kubʼano. Areʼ xutzʼibʼaj: «Nabʼe sibʼalaj xinbʼisonik y xinnaʼo che kʼo ta chi nupatan. Are chiʼ xqʼax ri tiempo xinchʼobʼo che kʼo jastaq kinkun taj kinbʼano y xinkikot rukʼ ri kinkunik kinbʼan che upatanexik ri Jehová. Kwaj kinux junam rukʼ ri Gedeón y ri 300 achijabʼ che xekos taj: paneʼ in kosinaq, kinkoj na nuchuqʼabʼ» (Juec. 8:4).  

16. ¿Jas kqetaʼmaj chrij ri kikʼutbʼal ri ángeles?

16 Ri sukʼ taq ángeles xuqujeʼ e jun utz kʼutbʼal. Jumul, Jehová xubʼij chke ri ángeles che kkibʼij ri kkichomaj chrij ri kbʼan che usubʼik ri itzelalaj qʼatal tzij Acab. E kʼi xkibʼij ri xkichomaj, are kʼu xa jun utz xuta ri Jehová y xubʼij che ri ángel che utz kel ri xubʼij (1 Rey. 22:19-22). ¿La xebʼison ri e nikʼaj chi ángeles? ¿La xkichomaj: «Mat neʼ xinbʼij ri xinchomaj»? Kʼo ta kkʼutuwik che jeʼ xkibʼij. Ri ángeles qas kemachʼachʼik y kkaj che are ri Jehová kyaʼ uqʼij (Juec. 13:16-18; Apoc. 19:10).

17. ¿Jas rajawaxik kqabʼano we kojbʼisonik rumal che kyaʼ ta jun eqelen o jun chak chqe pa ri utinamit ri Jehová?

17 Chqachʼobʼoʼ che ri nimalaj eqelen yaʼom chqe are che oj testigos rech Jehová y kqatzijoj ri utzalaj tzij re ri uQʼatbʼal tzij ri Dios. Ri eqelen y ri e chak kyaʼ chqe pa ri utinamit ri Dios xaq keqʼaxik. Ri kbʼanowik che nim qabʼanik chuwach ri Jehová y chkiwach ri e qachalal are ukʼutik machʼachʼem y uchʼobʼik ri kojkun ta che ubʼanik. Rumal laʼ chqataʼ che ri Jehová che kojutoʼ rech amaqʼel kqakʼut ri e bʼantajik riʼ. Chojchoman chrij konojel ri utzalaj taq kʼutbʼal ke ri upatanelabʼ ri Dios che kubʼij ri Biblia che xemachʼachʼik y xkichʼobʼo che kʼo kekun ta che ubʼanik, y rukʼ ronojel qanimaʼ chqayaʼ tobʼanik chke ri e qachalal (Sal. 138:6; 1 Ped. 5:5).

UTZIJOXIK UTZIJ RI DIOS PA JUN LUGAR CHE RI E WINAQ QAS TA KKAJ KKITATABʼEJ

18, 19. ¿Jas kojtowik rech kqaya ta kan utzijoxik utzij ri Dios pa jun lugar che ri e winaq qas ta kkaj kkitatabʼej?

18 ¿La kqatzijoj ri utz ri Dios pa jun lugar che e kʼi chke ri e winaq keriqitaj ta cho kachoch o kkaj taj kojkitatabʼej? We wariʼ kubʼano che kojbʼisonik, ¿jas kqabʼano rech amaqʼel kojkikotik o knimar ri qakikotemal? Ri recuadro « ¿Jas kqabʼano rech más kojkikotik are chiʼ kqatzijoj ri utzij ri Dios?» chupam kqariq utz taq pixabʼ. Xuqujeʼ nim ubʼanik che kkʼojiʼ jun utz qachomanik chrij ri utzijoxik utzij ri Dios. ¿Jas kraj kubʼij wariʼ?

19 Chnaʼtaj chqe che ri más nim ubʼanik are uqʼalajisaxik ri ubʼiʼ ri Dios y ri uQʼatbʼal tzij. Ri Jesús xukʼutu che e kʼi ta ri e winaq kkiriq ri bʼe che kkʼaman bʼi pa ri kʼaslemal (Mat. 7:13, 14). Jun chi jastaq, are chiʼ kqatzijoj ri utzij ri Dios tajin kojtobʼan rukʼ ri Jehová, ri Jesús y ri ángeles (Mat. 28:19, 20; 1 Cor. 3:9; Apoc. 14:6, 7). Xuqujeʼ are ri Jehová kekʼamow lo ri e winaq pa ri utinamit che kkaj kepatanin che (Juan 6:44). Rumal laʼ weneʼ jun winaq kraj taj kutatabʼej ri utzij ri Dios kimik, are kʼu pa jun qʼij chik kraj.

20. Junam che kubʼij Jeremías 20:8, 9, ¿jas kojtoʼw chuwach ri bʼis?

20 Kojkunik kqetaʼmaj kʼi jastaq chrij ri profeta Jeremías. Areʼ xutzijoj ri utzij ri Dios pa jun lugar che ri e winaq kkaj taj kkitatabʼej. Ri e winaq kkibʼij kʼax taq tzij y «amaqʼel» ketzeʼn chrij (chasikʼij uwach Jeremías 20:8, 9). Sibʼalaj xbʼisonik rumal laʼ xuchomaj kutzijoj ta chi ri utzij ri Dios. Are kʼu xubʼan taj. ¿Jas che xuya ta kan ubʼanik? Areʼ xubʼij che ri utzij ri Dios xux junam rukʼ jun qʼaqʼ che kkun taj kuchʼijo. Y jeʼ kqakʼulmaj oj we kqanojisaj ri qanimaʼ y ri qachomanik che ri uTzij ri Dios. Wariʼ are jun rumal rech kqanikʼoj ri Biblia ronojel taq qʼij y kojchoman chrij. We jeʼ kqabʼano kqariq más kikotemal are chiʼ kqatzijoj ri utzij ri Dios y weneʼ kqariq más winaq che kkaj kketaʼmaj chrij ri Dios (Jer. 15:16).

21. ¿Jas kqabʼano rech kojchʼakan pa uwiʼ ri bʼis?

21 Deborah, che xojchʼaw chrij pa ri párrafo 4, kubʼij: «Ri bʼis are jun chʼayabʼal (arma) che kukoj Satanás che ubʼanik kʼax chqe». Are kʼu Satanás y ri e uchʼayabʼal kʼo ta kichuqʼabʼ chuwach ri uchuqʼabʼ ri Jehová. Rumal laʼ, apastaneʼ ri jastaq che kuya bʼis chqe, chqabʼij che ri Jehová ronojel ri kqanaʼo y chqataʼ tobʼanik che. Areʼ kojutoʼ na chuwach ri qabʼantajik che oj ajmakibʼ y ri qadebilidades, kojutoʼ are chiʼ kojyawajik, kojutoʼ rech kqaya ta uwiʼ ri kqachomaj chrij ri qeqelen y ri qasignaciones, y kojutoʼ rech rukʼ kikotemal kqabʼan ri qachak che ri Dios. Rukʼ ri utobʼanik ri Jehová, kojkunik kojchʼakan pa uwiʼ ri bʼis.

BʼIXONEM 41 Tat, chata ri nuchʼawem

^ párr. 5 ¿La mat qastzij che qonojel jujun taq mul qakojom qachuqʼabʼ chuwach ri bʼis? Pa wajun kʼutunem riʼ kqanikʼoj na ri rajawaxik kqabʼano are chiʼ kojbʼisonik. Kqil na che rukʼ ri utobʼanik ri Jehová kojkunik kojchʼakan pa uwiʼ.

^ párr. 4 Kʼexom jujun bʼiʼaj.

^ párr. 12 Ri xukʼulmaj pa ukʼaslemal ri qachalal Laurel Nisbet xyaʼ ubʼixik pa ri wuj ¡Despertad! 22 re enero 1993.

^ párr. 69 RI KUKʼUT RI E WACHBʼAL: Jun qachalal che kʼo jun tiempo xbʼisonik xuchʼobʼo che knaʼtaj che ri Jehová ri xubʼan ojer y ri tajin kubʼan kimik ¿jas xtoʼwik? Xchoman chrij ri xubʼan ojer y xubʼan uchʼawem che ri Jehová.