1. ¿Tuku nitlan kinkatlawaniyan taxlajwanit?

KIMPUTUMKAN kgalhiyaw taʼakglhuwit, chu chali chali tlawayaw putum tuku matlaniyaw xlakata natayaniyaw. Chu komo taxlajwaninitaw tlakg tuwa kitaxtu uma. Taxlajwanit xtachuna la chatum kgalhana, tlawa pi napekuanaw chu ni nakgalhiyaw tapaxuwan nema maklakaskinaw xlakata natayaniyaw kintaʼakglhuwitkan. Chuna la wan Proverbios 24:10: «Komo nataxlajwaniya akxni titaxtuya tuku tuwa, ni katikgalhi litliwakga».

2. 1) ¿Tuku max tlan nakinkamaxlajwaniyan? 2) ¿Tuku naʼakxilhaw kʼuma artículo?

² Lhuwa tuku max tlan nakinkamaxlajwaniyan. Makgapitsin tuku kinkamaxlajwaniyan max wa xlakata tuku nitlan tlawanitaw, tuku nila tlawayaw o tajatat, xlakata ni kinkalakgayawakanan akgtum taskujut nema kgalhiputunaw kxkachikin Jehová o max xlakata talakaskin nalichuwinanaw Dios niku ni lu kinkakgaxmatnikanan. Kʼuma artículo, nalichuwinanaw tuku tlan natlawayaw xlakata namakgatlajayaw taxlajwanit.

3. ¿Tuku nakinkamakgtayayan ni wa lu nalilakgaputsayaw tuku nitlan tlawayaw?

³ Komo kajwatiya lu nalilakpuwanaw tuku nitlan tlawayaw, max lu nitlan katimakgkatsiw chu asta nalakpuwanaw pi Jehová nikxni kintikamaxkin talakaskin natanuyaw kxasasti kakilhtamaku. Uma talakapastakni lu nitlan tuku nakinkatlawaniyan. ¿Tuku nakinkamakgtayayan ni namalakatsaliyaw chuna la akxilhaw tuku nitlan tlawayaw? Putum latamanin makglakgalhinanin litaxtuyaw chu kajwatiya Jesucristo ni kgalhi talakgalhin (Rom. 3:23). Pero Jehová ni wa kuentajtlawa tuku nitlan tlawayaw chu ni kgalhkgalhi pi putum tlan natlawayaw.  Xla kinTlatkan tiku lu xapaxkina chu ni lakapala sitsi. Katsi la liskujaw xlakata natlawayaw tuku tlan chu tlan namakgkatsiyaw, chu xla ankgalhin kinkatawilan xlakata nakinkamakgtayayan (Rom. 7:18, 19).

4, 5. Chuna la masiya 1 Juan 3:19, 20, ¿tuku kamakgtayalh chatiy natalan lakpuskatin ni namastakgo talakaskin nakamakgatlaja taxlajwanit?

⁴ Kaʼakxilhwi xliʼakxilhtitkan Deborah chu María. * Akxni Deborah aktsujku xwanit, xfamilia ni xlimasiyanikgo tapaxkit chu nikxni xwanikgo tuku tlan xtlawa. Wa xlakata xla lu nitlan xlimakgkatsi chu nitlan tuku xlakpuwan xpalakata. Akxni maski kaj aktsu tuku nitlan xtlawa, xmakgkatsi pi nitu xlitaxtu. Nachuna titaxtulh María. Xtalilakgapasni lu nitlan xlikatsinikgo chu uma tlawalh pi xmakgkatsilh pi nitu xlitaxtu. Asta maski xtamununita, xmakgkatsi pi ni xlakgchan xtatayana Jehová nalitaxtu.

⁵ Maski lu nitlan tuku titaxtukgolh, umakgolh natalan chuntiya skujnanikgolh Jehová. ¿Tuku kamakgtayalh? Makamaxkikgolh Jehová putum xtakukakan akxni xtlawanikgo oración (Sal. 55:22). Liwana katsikgolh pi xapaxkina kinTlatkan xalak akgapun katsi pi tuku titaxtunitaw makgasa natlawa pi nitlan tuku nalakpuwanaw kimpalakatakan. Chu xla na akxilha lakwan tayat nema kgalhiyaw, maski min kilhtamaku akinin nila akxilhaw (kalikgalhtawakga 1 Juan 3:19, 20).

6. ¿La makgkatsi tiku tlawapara tuku smanipasanit?

⁶ Komo wi tiku lu liskujma xlakata namakgxtakga tuku smanipasanit chu tlawapara, max uma lu namaxlajwani. Xlikana, komo natlawayaw akgtum talakgalhin, nitlan makgkatsiyaw (2 Cor. 7:10). Pero ni namalakatsaliyaw chu nalakpuwanaw: «Nitu klitaxtu, Jehová nikxni kintitapatilh». Uma talakapastakni ni xlikana chu max natlawa pi namakgxtakgaw Jehová. Nachuna, kalakapastakwi tuku wan Proverbios 24:10: komo nataxlajwaniyaw, ni katikgalhiw litliwakga. Wata «kalakkaxtlawaw taʼakglhuwit» chu katlawaniw oración Jehová xlakata nakinkatapatiyan (Is. 1:18). Xla naʼakxilha pi xliputum kinakujkan nitlan limakgkatsiyaw kintalakgalhinkan chu nakinkatapatiyan. Nachuna, kakatachuwinaw lakgkgolotsin chu xlakan nakinkamakgtayakgoyan namatliwakglhaw kintakanajlakan (Sant. 5:14, 15).

7. Komo lu liskujmaw namakgatlajayaw tuku nitlan tlawayaw, ¿tuku xlakata ni kilitaxlajwanitkan?

⁷ Chatum kgolotsin xalak Francia tiku wanikan Jean-Luc kawani tiku lu liskujmakgolh namakgatlajakgo tuku nitlan tlawakgo: «Tiku xaʼakgstitum liʼakxilha Jehová ni wa tiku nikxni tlawa tuku nitlan, wata wa tiku nitlan limakgkatsi tuku nitlan tlawa chu lu liskuja  xlakata natalakgpali» (Rom. 7:21-25). Wa xlakata, ni kalakpuwaw pi nitu litaxtuyaw. Kalakapastakwi pi kimputumkan tlawayaw tuku nitlan, pero Jehová kinkatapatiyan xlakata kinkakgalhiniyan talakgalhaman nema ni kinkalakgchanan chu xlakata talakgmaxtut tlan kinkatapatiyan (Efes. 1:7; 1 Juan 4:10).

8. Akxni maklakaskinaw pi kakinkamakgpuwantinikan, ¿tiku tlan natachuwinanaw?

⁸ Akxni maklakaskinaw kakinkamakgpuwantinikan, tlan nakaskiniyaw tamakgtay kinatalankan, tiku kifamiliajkan xaʼespiritual litaxtukgo. Xlakan ankgalhin nakinkamakgpuwantinikgoyan chu nakinkakgaxmatnikgoyan akxni namaklakaskinaw (Prov. 12:25; 1 Tes. 5:14). Chatum tala puskat xalak Nigeria tiku wanikan Joy, tiku liskujma xlakata namakgatlaja taxlajwanit, wan: «¿Tuku xaktlawalh komo ni xʼanalh natalan? Wa tuku kilimasiyani pi Jehová kgaxmata kiʼoraciones. Asta kimasiyanikgonit la tlan nakkamakgpuwantini tiku lipuwamakgolh». Xlikana pi natalan ni ankgalhin katikatsikgolh akxni maklakaskimaw pi kankinkamakgpuwantinikan. Wa xlakata max natalakaskin pi akinin pulana natachuwinanaw chatum tala xlakata naskiniyaw pi kakinkamakgtayan.

9. ¿La kinkamakgpuwantiniyan Salmo 41:3 chu 94:19?

⁹ Kaputsaw xtamakgtay Jehová. Tuwa tamakgkatsi nakgalhiyaw tlan talakapastakni akxni tatatlayaw, liwaka komo lhuwata kilhtamaku la kgalhiyaw akgtum tajatat. Xlikana, Jehová ni kintikamakglhtin kintajatatkan la uku, pero xla kinkamakgoxamixiyan chu kinkamaxkiyan litliwakga xlakata natayaniyaw (kalikgalhtawakga Salmo 41:3; 94:19). ¿La tlawa? Max namaklakaskin chatum tala xlakata nakinkamakgtayayan natamawa tuku maklakaskinaw o natlawa makgapitsi taskujut tuku xlitatlawat kchiki. Nachuna max nakamaklakaskin kinatalankan xlakata akxtum nakinkatatlawakgoyan oración. Asta max natlawa pi tlan nalakapastakaw tuku tlan nakinkamamakgkatsiniyan nema min kxTachuwin, chuna la takgalhkgalhin xlakata nakgalhiyaw akgtum tlan latamat niku nialh katiʼanalh takatsanajwat chu tajatat kxasasti kakilhtamaku (Rom. 15:4).

10. ¿Tuku makgtayalh Isang chuntiya natayani maski akgspulalh tuku nitlan?

¹⁰ Isang, tiku lama kNigeria, akgspulalh tuku nitlan chu uma tlawalh pi nialhla natatsuwi, chu chatum makuchina wanilh pi nialhla xʼama tlawan. Xla wan: «Lu nitlan xakmakgkatsi chu lu xaktaxlajwaninit». ¿Tuku makgtayalh nialh chuna namakgkatsi? Xla lichuwinan: «Kimpuskat chu akit ankgalhin xaktlawaniyaw oración Jehová chu xaklikgalhtawakgayaw xTachuwin. Nachuna, liwana xaklakkaxwilinitaw naklimasiyayaw pi kpaxtikatsininanaw xlakata tuku kkgalhiyaw, chuna la takgalhkgalhin xlakata naklatamayaw kxasasti xkakilhtamaku Dios».

11. ¿Tuku tlawalh pi Cindy xpaxuwalh maski lu xtatatla?

¹¹ Cindy, tiku lama kMéxico, wanika pi xkgalhi akgtum tajatat nema katuwa xwili xlatamat. ¿La tayanilh uma? Akxni xmakuchimaka, lakkaxwililh chali chali nalichuwinan Dios. Xla wan: «Uma kimakgtayalh wa nakkalilakgaputsa amakgapitsin chu ni naklilakgaputsa la xʼamaka kinchukukan, takatsanajwat nema xakkgalhi chu chuna la nitlan xakmakgkatsi. Wa uma tuku xaktlawa: akxni xakkatachuwinan makuchinanin o enfermeros xakkakgalhskin la xwilakgolh xfamiliajkan. Alistalh xakkakgalhskin tuku xlakata xlaksakkgonit uma taskujut. Wa xlakata ni tuwa xakmakgkatsi nakkalitachuwinan tuku xlakan xlakgatikgolh. Makgapitsi kiwanikgolh pi tiku kamakuchikamaka ni kgalhskininankgo la tatekgsa chatum  makuchina, chu lhuwa tiku kimpaxtikatsinikgolh xlakata xakkalilakgaputsa. Asta makgapitsin kimaxkikgolh xteléfonojkan. Akxni xaktitaxtuma uma tuku lu tuwa kkilatamat, Jehová tlawalh pi lu xakpaxuwalh chu asta akit kaks xaklilakawan» (Prov. 15:15).

12, 13. ¿Tuku tlawakgo makgapitsin natalan tiku kgalhikgo akgtum tajatat o tiku linkgoya kata xlakata chuntiya nalichuwinankgo Dios, chu tuku tlan kakitaxtuninit?

¹² Wilakgolh natalan tiku, xlakata kgalhikgo akgtum tajatat o xlakata linkgoya kata, nila lichuwinankgo Dios chuna la lakaskinkgo, chu uma kamaxlajwani. Maski chuna, lakputsakgo la nalichuwinankgo Dios. Anta kʼEstados Unidos, chatum tala tiku wanikan Laurel maklakaskilh 37 kata akgtum máquina xlakata tlan xjaxanalh. Nachuna, xkgalhi cáncer chu makglhuwa chukuka, chu nachuna xkgalhi tajatat kxtiyatliwa. Maski lu nitlan tuku xtitaxtuma, chuntiya xlichuwinan Dios. Xkalitachuwinan Dios enfermeros chu xmakgtayananin makuchinanin tiku xʼankgo makgtayakgo kxchik. Kamakgtayalh 17 latamanin xtatayananin Jehová nawankgo. *

¹³ Chatum kgolotsin xalak Francia tiku wanikan Richard kamaxki uma tastakyaw tiku nila taxtukgo kxchikkan o tiku wilakgolh niku kakuentajtlawakan tiku linkgoya kata: «Lu tlan nakakitaxtuni komo nawilikgo likgalhtawakga niku tasiya. Akxni latamanin titaxtukgo, akxilhkgo chu kgalhskininankgo. Uma kamakgtaya kinatalankan wi tiku nakatachuwinankgo maski nila ankgo lichuwinankgo Dios kʼakgatunu chiki». Nachuna tiku nila taxtukgo kxchikkan tlan nalichuwinankgo Dios kcarta o kteléfono.

14. ¿Tuku lu tlan liʼakxilhtit kinkawilinin mapakgsina David?

¹⁴ Max lu lakaskinaw pi kakinkalakgayawakan akgtum taskujut kcongregación o kcircuito. Pero max pulaklhuwa tuku xlakata ni kinkamaxkikanan, max xpalakata kinkatakan, kintajatatkan o atanu. Akxni chuna titaxtumaw, xliʼakxilhtit mapakgsina David lu nakinkamakgtayayan. Xla lu xtlawaputun xtemplo Dios; pero akxni katsilh pi ni wa xlaksakkanit xlakata natlawa uma taskujut, makgtayalh tiku Dios xlaksaknit xlakata natlawa uma taskujut. Asta mastalh lhuwa oro chu plata. ¡Lu tlan liʼakxilhtit kinkawilinin! (2 Sam. 7:12, 13; 1 Crón. 29:1, 3-5).

15. ¿Tuku tlawalh chatum tala xlakata namakgatlaja taxlajwanit?

¹⁵ Chatum tala xalak Francia tiku wanikan Hugues nialh kgolotsin litaxtulh xlakata lu xtatatla. Nipara tlan xtlawa kxchik nixatuwa  taskujut. Xla wan: «Xapulana, lu ktaxlajwanilh chu kmakgkatsilh pi nitu xaklitaxtu. Pero titaxtulh kilhtamaku kkatsinilh nakpaxuwa maski lhuwa tuku nila xaktlawa chu naklipaxuwa tuku tlan xaktlawa chuna la kskujnani Jehová. Liwana klakkaxwilinit ni naktaxlajwani. Akit chuna la Gedeón chu 300 ksoldados: maski lu ktlakgwanit, ni ktitaxlajwanilh» (Juec. 8:4).

16. ¿Tuku kinkamasiyaniyan xliʼakxilhtitkan ángeles?

¹⁶ Ángeles tiku ni makgxtakgnankgo na kinkawilinikgoyan lu tlan liʼakxilhtit. Akgtum kilhtamaku, Jehová kaskinilh ángeles pi xwankgolh la tlan xʼakgskgawika nixatlan mapakgsina Acab. Lhuwa wankgolh tuku xlakpuwankgo, pero Jehová kaj chatum laksakli chu wanilh pi tuku wa tlan xʼama kitaxtu (1 Rey. 22:19-22). ¿Taxlajwanikgolh amakgapitsin chu lakpuwankgolh: «¿Nitu litaxtulh tuku kwa?»? Ni anan tuku masiya komo chuna lakpuwankgolh. Ángeles lu taktujukgo chu lakaskinkgo pi wa Jehová tiku kamalankika (Juec. 13:16-18; Apoc. 19:10).

17. ¿Tuku kilitlawatkan komo taxlajwaninitaw xlakata ni kgalhiyaw akgtum talakgatay?

¹⁷ Liwana katsiyaw pi tlakg xalanka talakgalhaman nema kgalhiyaw wa pi xtatayananin Jehová litaxtuyaw chu lichuwinanaw Tamapakgsin. Ni putum kilhtamaku katikgalhiw akgtum talakgatay. Pero komo taktujuyaw chu limasiyayaw pi ni putum matlaniyaw, wa tuku tlawa pi lanka xtapalh nalitaxtuyaw kxlakatin Jehová chu kxlakatinkan kinatalankan. Wa xlakata katasaskiniw Jehová pi kakinkamakgtayan chuntiya nakgalhiyaw umakgolh tayat. Kakalilakpuwaw putum xatlan liʼakxilhtit nema kalichuwinan Biblia xlakata tiku xtaktujukgo chu limasiyakgolh pi ni putum xmatlanikgo, chu xatapaxuwan kakamakgtayaw kinatalankan chuna la matlaniyaw (Sal. 138:6; 1 Ped. 5:5).

18, 19. ¿Tuku nakinkamakgtayayan chuntiya xatapaxuwan nalichuwinanaw Dios niku ni lu kinkakgaxmatniputunkanan?

¹⁸ ¿Lichuwinanaw Dios niku ni lu katekgsaw latamanin kxchikkan o ni lu kinkakgaxmatnikanan? Komo uma kinkamaxlajwaniyan, ¿tuku tlan natlawayaw xlakata chuntiya napaxuwayaw? Recuadro «Tlan nalipaxuwayaw la lichuwinanaw Dios» limin makgapitsi tastakyaw nema nakinkamakgtayayan. Na lu xlakaskinka naliʼakxilhaw la lichuwinanaw Dios chuna la xlilat. ¿Tuku wamputun uma?

¹⁹ Kalakapastakwi pi tuku tlakg xlakaskinka  wa nalichuwinanaw xtukuwani Dios chu Tamapakgsin. Jesús lichuwinalh pi ni lhuwa latamanin xʼamakgolh tekgskgo tiji nema linan klatamat (Mat. 7:13, 14). Akxni lichuwinanaw Dios kgalhiyaw talakgalhaman akxtum nakataskujaw Jehová, Jesús chu ángeles (Mat. 28:19, 20; 1 Cor. 3:9; Apoc. 14:6, 7). Nachuna, wa Jehová tiku kalimin kxkachikin tiku xlikana skujnaniputunkgo (Juan 6:44). Wa xlakata max akxni xapulana natachuwinanaw chatum lataman ni katikgaxmatputulh, pero alistalh akxni natachuwinamparayaw nakinkakgaxmatniyan.

20. Chuna la wan Jeremías 20:8, 9, ¿tuku nakinkamakgtayayan namakgatlajayaw taxlajwanit?

²⁰ Lhuwa tuku tlan nakatsiniyaw xpalakata palakachuwina Jeremías. Xla xlichuwinan Dios niku ni lu xkgaxmatniputunkan. Asta latamanin nitlan xlichuwinankgo chu xlikgalhkgamanankgo putum kilhtamaku (kalikgalhtawakga Jeremías 20:8, 9). Lu taxlajwanilh chu asta nialh xtlawaputun uma taskujut. Pero chuntiya tlawalh. ¿Tuku xlakata? Xla lichuwinalh pi xtachuwin Jehová litaxtulh kxnaku xtachuna la lhkuyat nema nila lakgmixa. Chu akinin nachuna nakinkaʼakgspulayan komo nalimatsamayaw kintalakapastaknikan chu kinakujkan xTachuwin Dios. Uma atanu tuku kinkamakgpuwantiniyan chali chali nalikgalhtawakgayaw chu nalilakpuwanaw. Chu uma natlawa pi tlakg nalipaxuwayaw la lichuwinanaw Dios chu max tlakg tlan nakinkakitaxtuniyan (Jer. 15:16).

21. ¿La tlan namakgatlajayaw taxlajwanit?

²¹ Deborah, tiku lichuwinaw kpárrafo 4, lichuwinan: «Satanás limaklakaskin taxlajwanit xlakata nakinkatlawaniyan tuku nitlan». Pero Satanás chu tuku limaklakaskin nila makgatlajakgo Jehová. Wa xlakata, kaxatukawa tiku kinkamaxlajwaniyan, kawaniw Jehová tuku makgkatsiyaw chu kaskiniw xtamakgtay. Xla nakinkamakgtayayan ni nalitaxlajwaniyaw tuku nitlan tlawayaw, nakinkamakgtayayan akxni tatatlayaw, nakinkamakgtayayan naʼakxilhaw chuna la xlilat akgtum talakgatay nema kgalhiyaw, chu nakinkamakgtayayan nakgalhiyaw tlan talakapastakni akxni nalichuwinanaw xtachuwin. Jehová nakinkamakgtayayan namakgatlajayaw taxlajwanit.