1. ¿Kʼusi chkʼot ta pasel kʼalal chijchibaje?

JKOTOLTIK oy jvokoltik xchiʼuk jujun kʼakʼal chkakʼtik persa ta stsalel. Pe kʼalal chijchibaje, mas toj vokol chkaʼitik, yuʼun muʼyuk xa ta jpat koʼontontik, muʼyuk stsatsal koʼontontik xchiʼuk muʼyuk xa xijmuyubaj. Vaʼun, vokol xa chkaʼitik ta stsalel li jvokoltike. Xi onoʼox chal Proverbios 24:10: «Mi chachibaj li ta yorail vokolile, ta xkʼunib li avipe».

2. 1) ¿Kʼusitik xuʼ xchibajesutik? 2) ¿Kʼusi ta jkʼeltik li ta xchanobil liʼe?

² Ep ta tos kʼusi xuʼ xijchibaj-o. Te skʼoplal ti maʼuk tukʼil krixchanoutike, ti oy kʼusitik mu spas kuʼuntike, ti iputik noʼoxe, ti oy kʼusi ta jkʼan chkichʼtik akʼbel jbaintik li ta steklumal Jeovae, pe ti muʼyuk akʼbilutike o ti mu skʼan xchikintaik mantal li ta jterritoriotike. Li ta xchanobil liʼe, jaʼ chkalbetik skʼoplal kʼusi xuʼ jpastik sventa jtsaltik li chibajele.

3. ¿Kʼusi xuʼ skoltautik yoʼ mu jaʼuk xbat ta koʼontontik ti maʼuk tukʼil krixchanoutike?

³ Mi jaʼ chbat ta koʼontontik snopel ti maʼuk tukʼil krixchanoutike xchiʼuk ti oy kʼusitik vokol chkaʼitik yiktaele, xuʼ van xi chlik jnoptike: «Li Jeovae muʼyuk chakʼ ti xi-och li ta achʼ balumile». Pe mi jech ta jnoptike, naka noʼox chakʼutik ta vokol. ¿Kʼusi xuʼ skoltautik yoʼ ta smeloluk noʼox jech ta jnoptike? Melel onoʼox ti jkotoltik jpasmulilutike, yuʼun jaʼ noʼox tukʼil krixchano echʼ li Jesukristoe (Rom. 3:23). Li Jeovae snaʼoj ti maʼuk tukʼil krixchanoutike xchiʼuk maʼuk  tstsak ta venta li jpaltailtike, yuʼun li stuke jaʼ jun jkʼanvanej Totil ti oy smalael yuʼune. Jech xtok, snaʼoj ti chkakʼtik persa spasel li kʼusi leke xchiʼuk ti ta smelolaluk noʼox xkiltik li kʼusi spas kuʼuntike. Li Jeovae oy ta yoʼonton tskoltautik (Rom. 7:18, 19).

4, 5. Jech kʼuchaʼal chal 1 Juan 3:19 xchiʼuk 20, ¿kʼusi koltaat-o chaʼvoʼ ermanaetik yoʼ mu stsalatik li chibajele?

⁴ Kalbetik skʼoplal Deborah xchiuk María. * Kʼalal kʼox toʼox li Deborahe, muʼyuk mas laj yichʼ kʼanel yuʼun li yutsʼ yalale xchiʼuk jutuk tajek kʼupil kʼoptaat. Pʼajbil tajek laj yaʼi sba xchiʼuk chopol tajek kʼusi tsnop ta stojolal stuk. Jaʼ yuʼun, akʼo mi juteb tajek kʼusi chopol chbat ta pasel yuʼun, muʼyuk xa kʼusi xtun-o chaʼi sba. Jaʼ jech kʼot ta stojolal ek li Mariae, yuʼun chopol tajek kʼusi pasbat yuʼun yutsʼ yalal ti muʼyuk xa sbalil laj yaʼi sbae. Maʼuk noʼox, yuʼun kʼalal yichʼoj xa ox voʼe, la snop ti mu sta-o ti jaʼ stestigo Jeovae.

⁵ Akʼo mi jech la snuptanik, tunik-o ta stojolal Jeova. ¿Kʼusi koltaatik-o? Jtose, jaʼ ti la skʼoponik tajek Jeova yoʼ xakʼbeik sbain li svokolike (Sal. 55:22). Laj yaʼibeik smelolal ti snaʼoj Jeova ti xuʼ chopol kʼusi xlik jnoptik ta jtojolal jtuktik kʼalal chopol kʼusi echʼem ta jkuxlejaltike. Li Jeovae jaʼ tskʼel li jlekil talelaltike akʼo mi jaʼ chbat ta koʼontontik li kʼusi chopol ta jpastike (kʼelo 1 Juan 3:19, 20).

6. ¿Kʼu van yelan chaʼi sba li buchʼu oy kʼusi vokol chaʼi yiktaele?

⁶ Li buchʼu yakʼoj talel persa yiktael li kʼusi chopol nopem xaʼi spasele, pe ti chchaʼpas yan veltae, xuʼ van xchibaj-o. Kʼalaluk ta jsaʼ jmultike, stalel onoʼox ti chopol chkaʼi jbatike (2 Kor. 7:10). Pe skʼan mu xiuk xlik jnoptike: «Solel mu kʼusi xitun-o, muʼyuk chchʼaybun jmul li Jeovae». Mu lekuk ti jech jnoptike, yuʼun xuʼ xkiktatik-o li Jeovae. Jech xtok, jvules ta joltik li kʼusi chal Proverbios 24:10, ti chkʼunib kiptik mi lijchibaj ta yorail vokolile. Jaʼ lek jkʼopontik Jeova sventa xchʼay li jmultike (Is. 1:18). Vaʼun, chakʼ venta ti jsutesoj koʼontontik ta melele xchiʼuk chchʼay li jmultike. Jech xtok, jkʼanbetik koltael li moletik ta tsobobbaile, yuʼun ta sjunul yoʼontonik tskoltautik ta mantal (Sant. 5:14, 15).

7. ¿Kʼu yuʼun skʼan mu xijchibaj mi oy kʼusi yakal chkakʼtik persa stsalele?

⁷ Jun mol ta tsobobbail ta Francia ti Jean-Luc sbie xi chalbe li buchʼutik yakʼojik persa stsalel li kʼusi chopol nopem xaʼiik spasele: «Li Jeovae jaʼ tukʼil krixchano  chil li buchʼu chopol chaʼi sba mi la saʼ smule xchiʼuk ti chakʼ persa sventa mu xa jechuk spase, maʼuk skʼoplal li buchʼu muʼyuk xa tsaʼ jutebuk smule» (Rom. 7:21-25). Jaʼ yuʼun, mu jnoptik ti mu xa xijelutik-oe. Jvules ta joltik ti chijchʼayutik jkotoltike, pe xuʼ me lek xilutik Jeova ta skoj li slekil yutsil slekil yoʼonton xchiʼuk ti laj yakʼ xkuxlejal Jesus sventa spojutik (Efes. 1:7; 1 Juan 4:10).

8. ¿Buchʼu xuʼ spat koʼontontik kʼalal chtun kuʼuntike?

⁸ Li kermanotaktik ti jaʼ kutsʼ kalaltik ta mantale xuʼ spat koʼontontik kʼalal chtun kuʼuntike. Li stukike xuʼ spat koʼontontik xchiʼuk chchikintabutik (Prov. 12:25; 1 Tes. 5:14). Li Joy ti jaʼ jun ermana ti yakʼoj persa stsalel li chibajele xi chale: «Skoltaojikun tajek li ermanoetike. Jaʼ svinajeb ti chchikinta j-orasion li Jeovae. Skoltaojikun sventa jpatbe yoʼonton li buchʼutik chat yoʼontonike». Veno, mu skotoluk velta chilik ermanoetik ti ta jkʼantik patbel koʼontontike. Jaʼ yuʼun, skʼan xlokʼ ta koʼontontik skʼanbel koltael junuk ermano o ermana ti yij ta mantale.

9. ¿Kʼuxi tspat koʼontontik li Salmo 41:3 xchiʼuk 94:19?

⁹ Jkʼanbetik koltael Jeova. Mu kʼunuk sventa xijmuyubaj kʼalaluk tsots iputike, mas to mi jaʼ jun chamel ti muʼyuk xa xpoxile. Akʼo mi muʼyuk xa chpoxtautik Jeova ta skʼelobil juʼelal, pe xuʼ spat koʼontontik xchiʼuk chakʼ kipaltik sventa xkuch batel kuʼuntik (kʼelo Salmo 41:3; 94:19). Sventa spas taje, xuʼ van tstunes ermanoetik yoʼ skoltautik smanel li kʼusi jtunel kuʼuntike o li kʼusi skʼan pasel ta jnatike. Jech xtok, xuʼ stijbe yoʼonton ermanoetik sventa spasik orasion ta jtojolaltik. Maʼuk noʼox, yuʼun xuʼ svules ta joltik li kʼusitik tspat koʼontontik ti te oy ta Skʼope, jech kʼuchaʼal ti ta jkʼupintik jun kuxlejal ti bu chʼabal xa kʼusi kʼuxe xchiʼuk ti chʼabal xa chameletike (Rom. 15:4).

10. ¿Kʼusi koltaat Isang kʼalal tsots la snuptan svokole?

¹⁰ Tsots kʼusi la snuptan li Isang ti te nakal ta Nigeriae xchiʼuk li doktore laj yal ti muʼyuk xa chanav-oe. Xi laj yal li Isang: «Solel toj lajel likʼot yuʼun, lichibaj ta jyalel». ¿Kʼusi koltaat-o? Xi to laj yale: «Li voʼon xchiʼuk kajnile muʼyuk laj kiktakutik skʼoponel li Jeovae xchiʼuk ta xchanel li Vivliae. Jech xtok, laj kakʼ ta koʼontonkutik stojel ta vokol li kʼusitik lekik oy kuʼunkutike, ti te skʼoplal ti xuʼ xikuxikutik ta sbatel osil li ta Paraisoe».

11. ¿Kʼusi koltaat-o Cindy sventa xmuyubaj noʼox akʼo mi tsots ipe?

¹¹ Li Cindy ti te nakal ta Mexicoe la stabeik jtos chamel ti xuʼ xmilat-oe. ¿Kʼusi la spas? Jaʼ ti laj yakʼ ta yoʼonton xcholel mantal skotol kʼakʼal kʼalal jaʼo chichʼ poxtaele. Xi laj yale: «Taje la skoltaun sventa jaʼuk xkakʼ ta koʼonton li yantike, maʼuk ti chkichʼ operasione, li kʼusi kʼux chkaʼie o ti chopol tajek chkaʼi jbae. Ta jchiʼinan ta loʼil li doktoretike xchiʼuk ta jakʼbeik kʼu yelan oy li yutsʼ yalalike. Jech xtok, ta jakʼbeik kʼu yuʼun la stʼujik jun abtel ti chakʼ tajek lubele. Taje, tskoltaun yoʼ jnaʼ kʼusi ta jloʼiltabeik. Junantik doktoretike laj yalik ti mu staleluk ti chjakʼbatik kʼu yelan oyik o ti tstsakatik ta ventae. Jaʼ yuʼun, la stojik ta vokol. Junantike laj yalbeikun kʼuxi xuʼ jtaik ta saʼel yoʼ jchiʼinan ta loʼile. Kʼalal jaʼo tsots tajek kʼusi yakal ta jnuptane, li Jeovae la skoltaun sventa ximuyubajuk noʼox. Taje, labal sba tajek laj kaʼi» (Prov. 15:15).

12, 13. Li ermanoetik ti ipik o ti oy xa sjabilalike, ¿kʼusi tspasik sventa xcholik-o mantal, xchiʼuk kʼuxi staojbeik sbalil?

 ¹² Junantik ermanoetik ti ipik o ti oy xa sjabilalike chchibajik ta skoj ti mu xuʼ xcholik mantal jech kʼuchaʼal oy ta yoʼontonike. Akʼo mi jech, ep buchʼutik tsabeik smelolal ti kʼuxi xuʼ xcholik mantale. Jun ermana ta Estados Unidos ti Laurel sbie, 37 jabil laj yichʼ tsakanel ta jun makina sventa xichʼ ikʼ. Jech xtok, tabat kanser, ep ta velta laj yichʼ operasion xchiʼuk ipaj ta jaytos chameletik ta snukulil ti chʼabal xpoxile. Akʼo mi tsots tajek kʼusi la snuptan, muʼyuk paj ta xcholel mantal. La xcholbe mantal doktoretik xchiʼuk li buchʼutik chkʼotik li ta snae. Te van 17 ta voʼ krixchanoetik la skolta sventa xk’otik ta stestigo Jeova. *

¹³ Jun mol ta tsobobbail ta Francia ti Richard sbie xi chalbe li buchʼutik mu xuʼ xlokʼik ta snaike: «Toj lek mi chavakʼik jaylikuk vun ti bu tstaik ta kʼelel li yantike, vaʼun mi oy buchʼu jelave, xuʼ van tsjakʼ kʼusi sventa». Kʼalal jech chichʼ pasele, chpatbat yoʼontonik li ermanoetik ti mu xa xuʼ xcholik mantal ta jujupʼej nae. Li buchʼutik albilik ti akʼo mu xlokʼik li ta snaike xuʼ onoʼox xcholik mantal ta karta xchiʼuk ta telefono.

14. ¿Kʼusi slekil kʼelobil laj yakʼbutik ta ilel li ajvalil Davide?

¹⁴ Xuʼ van oy kʼusi ta jkʼan ta jbaintik ta tsobobbail o li ta sirkuitoe, pe ep kʼusi tsakbil ta venta mi muʼyuk akʼbilutike. Xuʼ van li jabilaltike, ti iputik noʼoxe o yan kʼusitik. Mi jech kʼotem ta jtojolaltike, xuʼ skoltautik li skʼelobil laj yakʼ ta ilel li ajvalil Davide. Li stuke oy toʼox tajek ta yoʼonton svaʼanbel stemplo li Jeovae. Pe kʼalal albat ti yan buchʼu stʼujoj Dios sventa svaʼan li temploe, ta sjunul yoʼonton la skolta. Maʼuk noʼox, yuʼun laj yakʼ epal oro xchiʼuk plata sventa li temploe. ¡Toj lek li kʼusi chakʼ jchantike! (2 Sam. 7:12, 13; 1 Kron. 29:1, 3-5).

15. ¿Kʼusi koltaat jun ermano sventa stsal li chibajele?

¹⁵ Jun ermano ta Francia ti Hugues sbie muʼyuk xa tun ta mol ta tsobobbail ta skoj ti ipaje. Mi jaʼuk xa xuʼ yuʼun spasel li kʼusitik kʼunik li ta yut snae. Xi laj yale: «Ta slikebale, lichibaj tajek xchiʼuk muʼyuk jbalil laj kaʼi jba. Pe ta tsʼakale, la jtikʼ ta jnopben ti oy kʼusitik mu xa spas kuʼune, vaʼun jaʼ la skoltaun yoʼ ximuyubaj chitun ta stojolal Jeova akʼo mi mu xa epuk kʼusi spas kuʼune. Muʼyuk chichibaj-o, jaʼ ta jchanbe li Jedeon xchiʼuk li oxib sien sviniktake. Akʼo mi  lubemun, ¡pe jech-o chkakʼ persa!» (Jues. 8:4).

16. ¿Kʼusi chakʼ jchantik li anjeletike?

¹⁶ Lek kʼusi chakʼ jchantik li anjeletik ti tukʼ yakʼoj sbaike. Jun veltae, li Jeovae la sjakʼbe anjeletik kʼuxi xuʼ sloʼlaik li chopol ajvalil Akabe. Oy jayvoʼ ti laj yalik li kʼusi tsnopike xchiʼuk li Jeovae lek laj yaʼi li kʼusi laj yal jun anjele (1 Rey. 22:19-22). ¿Mi chibaj li yantike xchiʼuk mi laj van snopik ti jecheʼ li kʼusi laj yalike? Muʼyuk, li anjeletike bikʼit yakʼoj sbaik xchiʼuk tskʼanik ti jaʼ chichʼ ichʼel ta mukʼ li Jeovae (Jues. 13:16-18; Apok. 19:10).

17. ¿Kʼusi skʼan jpastik mi chibajemutik ta skoj ti muʼyuk kʼusi akʼbil jbaintike?

¹⁷ Teuk ta joltik ti jaʼ mukʼta matanal ti jaʼutik stestigo Jeova xchiʼuk ti xuʼ jcholtik mantale. Bateltike, muʼyuk chjalij li kʼusi chkichʼtik akʼbel jbaintike. Pe li kʼusi mas tsots skʼoplal chil Jeova xchiʼuk li kermanotaktike, jaʼ mi bikʼit chkakʼ jbatike xchiʼuk mi te ta joltik ti oy noʼox spajeb li kʼusi spas kuʼuntike, maʼuk mi oy kʼusi ta jbaintike. Jaʼ yuʼun, jkʼanbetik koltael Jeova sventa jechuk-o jtalelaltik. Jnopbetik skʼoplal li yajtuneltak Jeova ti te chal ta Vivliae, ti bikʼit laj yakʼ sbaike xchiʼuk ti snaʼojik ti oy spajeb li kʼusi spas yuʼunike. Jech xtok, tunkutik ta stojolal kermanotaktik ti bu kʼalal xuʼ kuʼuntike (Sal. 138:6; 1 Ped. 5:5).

18, 19. ¿Kʼusi xuʼ skoltautik yoʼ xijmuyubaj noʼox jcholtik mantal akʼo mi mu skʼan xchchikintaike?

¹⁸ ¿Mi jaʼ te jtaojtik xcholel mantal ti bu mu masuk te ta snaik li krixchanoetike o ti mu skʼan xchikintaike? ¿Kʼusi xuʼ jpastik sventa mu xchibajesutik xchiʼuk ti jechuk-o xijmuyubaje? Li rekuadro « Ti kʼuxi xuʼ jkʼupintik mas li cholmantale» oy kʼusitik chal ti jtunel kuʼuntike. Jech xtok, tsots skʼoplal ti teuk ta joltik ti kʼu yuʼun ta jcholtik mantale. ¿Kʼusi skʼan xal taje?

¹⁹ Teuk ta joltik ti jaʼ mas tsots skʼoplal ti jpukbetik li sbi Diose xchiʼuk li Ajvalilal svaʼanoje. Li Jesuse jamal onoʼox laj yal ti juteb noʼox li buchʼutik stamik batel li sbelel kuxlejale (Mat. 7:13, 14). Jech xtok, kʼalaluk ta jcholtik mantale, jmoj chij-abtej xchiʼuk Jeova, Jesus xchiʼuk li anjeletike (Mat. 28:19, 20; 1 Kor. 3:9; Apok. 14:6, 7). Li Jeovae  chikʼ talel ta steklumal li buchʼu oy ta yoʼonton chtun ta stojolale (Juan 6:44). Jaʼ yuʼun, akʼo mi muʼyuk chchʼam mantal ta sba velta li jun krixchanoe, xuʼ xchʼam ta tsʼakal.

20. Jech kʼuchaʼal chal Jeremias 20:8 xchiʼuk 9, ¿kʼusi tskoltautik sventa jtsaltik li chibajele?

²⁰ Ep kʼusi xuʼ jchanbetik li j-alkʼop Jeremiase, yuʼun toj vokol ti bu la xchol mantale. Chchopol kʼoptaat yuʼun li krixchanoetike xchiʼuk chlabanat skotol kʼakʼal (kʼelo Jeremias 20:8, 9). Chibaj tajek li j-alkʼope, yuʼun xuʼ ox van laj yikta li kʼusi sbainoje, pe mu jechuk la spas ¿Kʼu yuʼun? Li stuke laj yal ti xkoʼolaj kʼuchaʼal kʼokʼ ti xtiltun ta yoʼonton li Skʼop Jeovae xchiʼuk ti persa skʼan xalbe li yantike. Taje, xuʼ me jech xkʼot ta jtojolaltik, jaʼ yuʼun skʼan jchantik xchiʼuk jnopbetik skʼoplal skotol kʼakʼal li Skʼop Diose. Mi jech la jpastike, mas me ta jkʼupintik li xcholel mantale xchiʼuk lekik kʼusi chkʼot ta pasel (Jer. 15:16).

21. ¿Kʼuxi xuʼ jtsaltik li chibajele?

²¹ Xi chal Deborah ti laj kalbetik skʼoplal li ta parafo 4: «Li Satanase lek xa tajek chil kʼalal chijchibaj sventa snamajesutik ta stojolal li Diose». Pe li Jeovae muʼyuk vokol chaʼi stsalel li kʼusitik tstunes li Satanase. Jaʼ yuʼun, mu ventauk ti kʼusi chijchibaj-oe, kalbetik Jeova xchiʼuk jkʼanbetik koltael. Li Jeovae xuʼ skoltautik ta stsalel li kʼusitik vokol chkaʼitik ta skoj ti maʼuk tukʼil krixchanoutik xchiʼuk ti oy kʼusi vokol chkaʼitik yiktaele. Tskoltautik kʼalal iputik noʼoxe, ti ta smeloluk noʼox xkiltik li kʼusi jbainojtike xchiʼuk sventa xijmuyubaj noʼox ta xcholel mantal. Ta skoj ti tskoltautike, xuʼ jtsaltik li chibajele.