1. Hu nga itea mini arali ra kulea nungo?

RI SEDZANA na dzithaidzo ḓuvha na ḓuvha nahone ri ita zwoṱhe zwine ra nga kona uri ri dzi konḓelele. Fhedzi zwi a konḓa u konḓelela thaidzo ngeno ro kulea nungo. Nga zwenezwo, ri tea u humbula uri arali ra kulea nungo, ri nga ḓipfa ri si tshithu nahone ri songo takala. Mirero 24:10 i ri: “Arali wa kulea nungo nga ḓuvha ḽa khombo, nungo dzau dzi ḓo fhungudzea.” Ngauralo, musi ro kulea nungo, ri pfa ri si na maanḓa a u konḓelela thaidzo dzashu.

2. Ndi mini zwine zwa nga ita uri ri kulee nungo nahone ri ḓo amba nga ha mini kha ino thero?

² Hu na zwithu zwinzhi zwine zwa nga ri kula nungo. Zwiṅwe zwa zwenezwo zwithu zwi nga vha vhukhakhi he ra vhu ita, vhushayanungo hashu kana mutakalo u si wavhuḓi. Ri nga dovha ra kulea nungo nga nṱhani ha uri a ro ngo wana ndugelo ye ra vha ro lavhelela u i wana, kana nga nṱhani ha uri ri huwelela fhethu hune vhathu vhanzhi vha si ṱoḓe u thetshelesa mulaedza washu. Kha ino thero, ri ḓo amba nga ha zwine zwa nga ri thusa musi ro kulea nungo.

3. Ri nga thuswa nga mini musi ri tshi ḓivhona ri si tshithu nga nṱhani ha vhukhakhi he ra vhu ita kana vhushayanungo hashu?

³ Zwi a ri lelutshela u ḓivhona ri si tshithu nga nṱhani ha vhukhakhi vhune ra vhu ita na nga vhushayanungo hashu. Nga zwenezwo, ri nga vhona u nga Yehova ha ṱoḓi ri tshi tshila Pharadisoni nga nṱhani ha vhukhakhi he ra vhu ita. Zwi nga vha khombo u humbula nga yeneyo nḓila. Ri tea u ḓipfa hani nga vhukhakhi hashu? Bivhili i ri “vhoṱhe vho tshinya” nga nnḓa ha Yesu. (Vharoma 3:23) Fhedzi Yehova ha livhisi ṱhogomelo kha vhukhakhi hashu nahone ha lavheleli uri ri dzule  ri tshi ita zwithu nga nḓila yo fhelelaho. Nṱhani hazwo, Yehova ndi Khotsi a re na lufuno nahone u ṱoḓa u ri thusa. Ha fheli mbilu. U a zwi ḓivha uri vhunzhi hashu zwi a ri konḓela u ita zwithu zwo teaho na uri zwo leluwa uri ri ḓivhone ri si tshithu nahone u ṱoḓa u ri thusa.—Vharoma 7:18, 19.

4-5. U tendelana na 1 Yohane 3:19, 20, ndi mini tsho thusaho vhahashu vhavhili vha tshifumakadzini uri vha si tsha kulea nungo?

⁴ Kha ri ambe nga ha Deborah na Maria. * Musi Deborah a tshi kha ḓi vha ṅwana, muṱa wa hawe wo vha u tshi mu fara nga nḓila i si yavhuḓi na u ita uri a pfe o shona. Vho vha vha sa anzeli u mu khoḓa. Zwenezwo zwo ita uri a ḓivhone e si tshithu. Musi o ita vhukhakhi vhuṱuku, zwo vha zwi tshi ita uri a vhone u nga a hu na tshithu tshine a nga kona u tshi ita. Na Maria o vha e na thaidzo i fanaho na yeneyo. Mashaka awe o vha a tshi ita uri a pfe e na ṱhoni. Zwenezwo zwo ita uri a ḓipfe e si tshithu. Na musi o no lovhedzwa, o vha a tshi vhona u nga ha fanelei u vha Ṱhanzi ya Yehova.

⁵ Vhenevha vhahashu vhavhili a vho ngo litsha u shumela Yehova. Vho thuswa nga mini? Tshiṅwe tshithu tshe tsha vha thusa ndi u vhudza Yehova nḓila ine vha ḓipfa ngayo. (Ps. 55:22) Vho guda uri Khotsi ashu wa ṱaḓulu ane a ri funa, u a ḓivha uri zwithu zwi si zwavhuḓi zwe zwa itea kha riṋe zwi nga ita uri ri ḓipfe ri si tshithu. Fhedzi u dovha a vhona na zwithu zwavhuḓi kha riṋe naho riṋe ri sa zwi vhoni.—Vhalani 1 Yohane 3:19, 20.

6. Ndi mini zwine na nga zwi ita arali na dovha na ita vhukhakhi he na vhu ita tshifhingani tsho fhiraho?

⁶ Ni nga vha ni tshi khou lingedza u litsha dzema ḽi si ḽavhuḓi. Ni nga ḓipfa no kulea nungo arali na dovha na ita honoho vhukhakhi. Zwo ḓowelea uri ri ḓivhone mulandu arali ro khakha. (2 Vhakor. 7:10) Fhedzi ri songo ḓivhona mulandu nga ho kalulaho lune ra humbula uri: ‘A thi tshithu. Yehova a nga si vhuye a vuwa o nkhangwela.’ Eneo mavhonele o khakhea nahone a nga ita uri ri litshe u shumela Yehova. Ni songo hangwa uri Mirero 24:10 i ri nungo dzashu dzi ḓo fhela arali ra kulea nungo. Nṱhani hazwo, ‘dzudzanyani mafhungo’ na Yehova nga u rabela khae na u humbela uri a ni farele. (Yes. 1:18) Musi Yehova a tshi vhona uri no rembuluwa, u ḓo ni hangwela. Zwiṅwe hafhu, ni ambe na vhahulwane. Vha ḓo ni thusa uri ni dovhe ni vhe na vhushaka havhuḓi na Yehova vha sa ni fheleli mbilu.—Yak. 5:14, 15.

7. Ndi ngani ri songo tea u kulea nungo arali u ita zwo lugaho zwi tshi ri konḓela?

⁷ Muṅwe muhulwane wa ngei Fura ane a pfi Jean-Luc o amba zwi tevhelaho nga ha vhane  vha khou lwa na vhushayanungo, o ri: “Muthu o lugaho phanḓa ha Yehova a si muthu a sa khakhi, fhedzi ndi muthu ane a ḓisola nga zwe a ita, a rembuluwa.” (Vharoma 7:21-25) Arali ni tshi khou lwisana na vhushayanungo, ni songo ḓidzhia ni muvhi nga ho kalulaho. Sa izwi roṱhe ri tshi khakha, ri ṱoḓa uri Yehova a ri sumbedze vhuthu vhuhulu nahone zwenezwo u zwi ita nga tshirengululi.—Vhaef. 1:7; 1 Yoh. 4:10.

8. Musi ro kulea nungo, ri nga ṱoḓa thuso kha vhonnyi?

⁸ Vhahashu tshivhidzoni vha nga ri khuthadza. Vha nga ri thetshelesa musi ri tshi amba navho na u ri ṱuṱuwedza nga maipfi avho. (Mir. 12:25; 1 Vhathes. 5:14) Muṅwe wahashu wa tshifumakadzini wa ngei Nigeria ane a pfi Joy we a vha o kulea nungo o ri: “Ndo vha ndi sa ḓo kona u konḓelela arali ndi si ṱuṱuwedzwe nga vhahashu. Nḓila ye vha nṱuṱuwedza ngayo yo nṋea vhuṱanzi ha uri Yehova u a fhindula thabelo dzanga. Ndo ita na u guda khavho uri ndi nga khuthadza hani vhaṅwe vho kuleaho nungo.” Naho zwo ralo, ri fanela u zwi ḓivha uri nga zwiṅwe zwifhinga, vhahashu vha nga si zwi ḓivhe uri ri ṱoḓa u khuthadzwa. Nga zwenezwo, ri nga tea u tou ya kha wahashu ra mu humbela thuso.

9. Phisalema 41:3 na 94:19 dzi ri khuthadza hani?

⁹ Humbelani Yehova uri a ni tikedze. Zwi nga ri konḓela u vha na mavhonele avhuḓi musi ri tshi khou lwala, nga maanḓa musi ri na vhulwadze vhu sa fholi. Naho Yehova a sa ri fhodzi nga lwa vhuṱolo zwino, u a ri khuthadza nahone a nga ri ṋea nungo dzine ra dzi ṱoḓa uri ri kone u konḓelela. (Vhalani Phisalema 41:3; 94:19.) Sa tsumbo, a nga ita uri vhahashu vha ri thuse nga mishumo ya hayani kana uri vha ri thuse nga u ri rengela zwithu zwe ra vha laedza. A nga ita uri vhahashu vha rabele na riṋe. Kana a nga ita uri ri humbule maipfi a khuthadzaho a re Ipfini ḽawe, a ngaho fhulufhelo ḽavhuḓi ḽa u tshila shangoni ḽiswa ri sa lwali kana u pfa vhuṱungu.—Vharoma 15:4.

10. Isang o thuswa nga mini uri a sa dzule o kulea nungo musi o no welwa nga khombo?

¹⁰ Isang a dzulaho ngei Nigeria o huvhala kha khombo, a holefhala. Dokotela wawe a mu vhudza uri ha tsha ḓo kona u tshimbila. Isang o ri: “Ndo vha ndo ṱungufhala vhukuma na u kulea nungo.” Fhedzi naa o ḓi dzula o kulea nungo? Hai! O thuswa nga mini? U ri: “Nṋe na mufumakadzi wanga a ro ngo vhuya ra litsha u rabela Yehova na u guda Ipfi ḽawe. Ro vha ro ḓiimisela u dzula ri tshi livhuwa zwithu zwavhuḓi zwine ra vha nazwo, na fhulufhelo ḽa u tshila shangoni ḽiswa.”

11. Cindy o kona hani u takala musi a tshi khou lwala vhukuma?

¹¹ Musi Cindy ane a dzula Mexico o no ṱolwa nga dokotela, o wanala e na vhulwadze vhune ha vhulaya. O ita mini uri a kone u konḓelela? Musi a tshi khou lafhiwa, o ḓivhetshela tshipikwa tsha u ṱanziela ḓuvha na ḓuvha. U ri: “Zwo nthusa uri ndi livhise ṱhogomelo kha vhaṅwe vhathu, nṱhani ha u i livhisa kha muaro we nda itiwa, vhuṱungu he nda vha ndi tshi khou vhu pfa na nḓila ye nda vha ndi tshi khou lwala ngayo. Ndo vha ndi tshi ita hezwi: Musi ndi tshi khou ambedzana na madokotela na manese, ndo vha ndi tshi vha vhudzisa nga ha miṱa yavho. Ndo vha ndi tshi vha vhudzisa uri ndi ngani vho ṋanga mushumo u konḓaho nga u rali. U bva henefho, zwo vha zwi tshi leluwa u vhona uri vha nga takadzwa nga mafhungo afhio. Vhunzhi havho vho ri a zwo ngo ḓowelea uri vhalwadze vha vha vhudzise u ri: ‘Vho vuwa hani?’ Nahone vhanzhi vho nndivhuwa nge nda vha na ndavha navho. Vhaṅwe vho ita na u mpha ḓiresi dzavho kana nomboro dzavho dza founu. Ndo zwi ḓivha uri Yehova u ḓo  nthusa uri ndi konḓelele nga tshenetsho tshifhinga tshi konḓaho, fhedzi ndo mangadzwa nga dakalo ḽe a nṋea ḽone musi a tshi khou nthusa.”—Mir. 15:15.

12-13. Vhaṅwe vha si na mutakalo wavhuḓi kana vhalala vho huwelela hani nahone ho vha na mvelelo dzifhio?

¹² Vha lwalaho kana vho holefhalaho vha nga kulea nungo sa izwi vha sa tsha kona u huwelela nga he vha vha vha tshi ita. Fhedzi vhanzhi vho wana nḓila dza u huwelela. Ngei Amerika, muṅwe wahashu wa tshifumakadzini ane a pfi Laurel o fhedza miṅwaha ya 37 o eḓela mutshinini u mu thusaho u fema. O konḓelela khentsara, miaro minzhi na malwadze a lukanda. Dzenedzi thaidzo dzi songo ḓoweleaho a dzo ngo mu litshisa u huwelela. O vha a tshi ṱanziela kha manese na kha vhaṅwe vhashumi vha zwa ngalafho vhe vha ḓa hayani hawe. Ha itea mini? O thusa vhathu vha 17 u vha Dziṱhanzi. *

¹³ Muṅwe muhulwane ane a pfi Richard wa ngei Fura, o ḓa na nḓila dzavhuḓi dzine vhathu vha sa koni u bva mahayani nga nṱhani ha vhulwadze kana vhane vha dzula fhethu hune ha ṱhogomelwa vhalwadze vha nga zwi ita u itela u huwelela. O ri: “Vha nga ṱana dziṅwe khandiso dzashu u itela uri vhathu vha kone u dzi vhona. Musi vhathu vha tshi dzi vhona, vha nga ṱoḓa u ḓivha zwo engedzeaho. Vhenevha vhahashu vha sa koni u huwelela nnḓu nga nnḓu vha nga ṱuṱuwedzea nga u huwelela nga yeneyi nḓila.” Vhahashu vha sa koni u bva hayani vha nga huwelela vha tshi shumisa marifhi kana founu.

14. Davida o ri vhetshela tsumbo ifhio yavhuḓi?

¹⁴ Hu na zwithu zwinzhi zwine zwa nga ita uri ri si wane ndugelo ine ra i tama. Sa tsumbo, ri nga kha ḓi vha ro no vha vhaaluwa, ri na mutakalo u si wavhuḓi kana zwiṅwe-vho. Arali ri kha honovhu vhuimo, ri nga guda kha tsumbo ya Khosi Davida. Davida o vha a tshi khou ṱoḓa u fhaṱa thembele nga mbilu yawe yoṱhe, fhedzi Yehova a khetha uri i fhaṱwe nga muṅwe. Davida o tikedza muthu we a vha o khethiwa uri a i fhaṱe nahone o ṋeela nga siḽiva na musuku. O ri vhetshela tsumbo yavhuḓi.—2 Sam. 7:12, 13; 1 Koron. 29:1, 3-5.

15. Hugues o thuswa hani uri a si tsha kulea nungo?

¹⁵ Muṅwe wahashu wa ngei Fura ane a pfi Hugues o litsha u shuma sa muhulwane nga nṱhani ha mutakalo u si wavhuḓi. O vha a si tsha kona na u ita mishumo miṱuku ya hayani. O ri: “U thomani ndo vha ndi tshi pfa ndi si tshithu nahone ndo kulea nungo. Fhedzi nga u ya ha tshifhinga, ndo zwi vhona uri a tho ngo tea u ṱungufhadzwa nga zwithu zwine ndi si tsha kona u zwi ita. Zwenezwo zwo ita uri ndi  fushee nga zwine nda kha ḓi kona u zwi ita. A thi nga fhulufhuwi. U fana na Gidioni na vhanna vha 300 vhe vha bvela phanḓa naho vho neta, na nṋe ndi ḓo ita zwi fanaho.”—Vhahaṱ. 8:4.

16. Ri nga guda mini kha tsumbo ya vharuṅwa?

¹⁶ Hu na zwine ra nga zwi guda kha vharuṅwa. Sa tsumbo, Yehova o humbela vharuṅwa uri vha ambe uri vha nga fhura hani Khosi Ahaba we a vha e muvhi. Vharuṅwa vho ḓa na mihumbulo i sa fani. Fhedzi Yehova o shumisa zwe zwa ambiwa nga muruṅwa muthihi. (1 Dzikh. 22:19-22) Naa vhaṅwe vharuṅwa vho kulea nungo khamusi vha ri: ‘Ro ḓidinelani nga u amba mavhonele ashu?’ Zwi tou pfala uri a vho ngo ḓipfa nga yeneyo nḓila. Vharuṅwa vha a ḓiṱukufhadza nahone vha ṱoḓa hu tshi huliswa Yehova fhedzi.—Vhahaṱ. 13:16-18; Nzumb. 19:10.

17. Ri nga ita mini arali ri tshi kulea nungo nga nṱhani ha u sa wana dziṅwe ndugelo?

¹⁷ Ni songo hangwa uri ndugelo ya ndemesa ine ra vha nayo ndi ya u vha Ṱhanzi ya Yehova na u huwelela nga ha Muvhuso wawe. Mishumo ine ra vha nayo ndanguloni ya Yehova a si yone ine ya ita uri a ri dzhie ri vha ndeme. Yehova na vhahashu vha ḓo ri dzhia ri vha ndeme arali ri tshi ḓiṱukufhadza. Nga zwenezwo, humbelani Yehova uri a ni thuse uri ni dzule ni tshi ḓiṱukufhadza. Ni humbulisise nga ha tsumbo dzi re Bivhilini dza vhashumeli vha Yehova vhe vha vha vha tshi ḓiṱukufhadza. Ni shumele vhahaṋu nga hune na nga kona ngaho.—Ps. 138:6; 1 Pet. 5:5.

18-19. Ndi mini zwine zwa nga ni thusa uri ni dzule no takala naho vhathu vha tsimuni ya haṋu vha sa thetshelesi mulaedza washu?

¹⁸ Naa ni a kulea nungo nga nṱhani ha uri vhathu vha tsimuni ya haṋu a vha thetshelesi mulaedza washu kana a vha wanali mahayani? Ndi mini zwine zwa nga ni thusa uri ni dzule no takala? Zwiṅwe zwithu zwine zwa nga ni thusa zwi wanala kha bogisi “ Ndi Mini Zwine Zwa Nga Ita Uri Ni Takalele Vhuḓinḓa?” Ni tea u dovha na vha na mavhonele avhuḓi nga ha vhathu vha tsimuni ya haṋu. Zwenezwo zwi amba mini?

¹⁹ Tshiitisi tsha ndeme tsha u huwelela ndi uri vhathu vha ḓivhe dzina ḽa Mudzimu na Muvhuso wawe. Yesu o ri a si vhathu vhanzhi vhane vha ḓo mu tevhela. (Mat. 7:13, 14) Musi ri tshi khou huwelela, ri vha ri na ndugelo ya u shuma na Yehova, Yesu na vharuṅwa. (Mat. 28:19, 20; 1 Vhakor. 3:9; Nzumb. 14:6, 7)  Yehova u kokodza vhathu vhane vha ṱoḓa u mu shumela. (Yoh. 6:44) Ngauralo, arali muthu a sa thetshelesa zwino, a nga kha ḓi thetshelesa tshifhingani tshi ḓaho.

20. Yeremia 20:8, 9 i nga ri thusa hani uri ri si tsha kulea nungo?

²⁰ Hu na zwinzhi zwine ra nga zwi guda kha Yeremia. Vhathu vhe a vha a tshi tea u huwelela khavho vho vha sa thetshelesi. Vhathu vho vha vha tshi mu sema “na u ṱwa” vha tshi mu kolela. (Vhalani Yeremia 20:8, 9.) Nga tshiṅwe tshifhinga, o pfa o kulea nungo lwe a vha a tshi ṱoḓa na u litsha u huwelela. Fhedzi ho ngo litsha. Ndi ngani? “Ipfi ḽa Yehova” ḽo vha ḽi tshi nga mulilo nga ngomu hawe nahone a si tsha kona u ḓifara. Na riṋe ri nga fana na Yeremia arali ra guda Bivhili ḓuvha na ḓuvha na u elekanya nga ha zwine ra zwi guda. Zwenezwo zwi ḓo ita uri ri dzule ro takala nahone vhathu vhanzhi vha nga fhedzisela vha tshi khou ri thetshelesa.—Yer. 15:16.

21. Ni nga thuswa nga mini uri ni si tsha kulea nungo hu sa londwi uri zwo vhangwa nga mini?

²¹ Deborah we ra amba nga hae u thomani o ri: “Saṱhane u ṱoḓa ri tshi kulea nungo uri ri si tsha shumela Yehova.” Fhedzi Yehova u na maanḓa u fhira Saṱhane. Nga zwenezwo, hu sa londwi uri ndi mini tsho itaho uri ni kulee nungo, humbelani Yehova uri a ni tikedze. U ḓo ni thusa musi no kulea nungo nga nṱhani ha vhukhakhi kana vhushayanungo haṋu. U ḓo ni tikedza musi ni tshi khou lwala. U ḓo ni thusa u vhona uri ni nga mu shumela naho ni si na dziṅwe ndugelo. U ḓo dovha a ni thusa uri ni vhe na mavhonele avhuḓi nga ha vhathu vha tsimuni ya haṋu. Rabelani kha Yehova, ni mu vhudze nḓila ine na khou ḓipfa ngayo. Yehova ndi khotsi aṋu ane a ni funa, a nga ni thusa uri ni si tsha kulea nungo.