VBỌ khian gha ye ruẹ hẹ vbe ekhọe, vbe u gha miẹn elẹta nọ ke obọ ọse nọ hoẹmwẹ ruẹ rre? Elẹta vberriọ ẹre ukọ e Pọl gbẹn gie Timoti, elẹta na ẹre a ghi rẹn ye ebe 2 Timoti. Ẹi mwẹ elẹta na ma gha gbe Timoti otiti sẹrriọ wẹẹ, ọ ghi gha hoo nọ tie ẹre vbobọvbobọ, nọ mieke na rẹn emwi nọ rre uwu ẹre. Ọ gha kẹ, e Timoti ghaa nọ egbe ẹre wẹẹ, ‘Vbe emwi a vbe ye Pọl hẹ? Te ọ khian rhie ibude mẹ ne I mieke na gha mwẹ alaghodaro vbe iwinna ugamwẹ ọghomwẹ ra, ra ibude ọghe vbene I khian ya gha ru iyobọ ne emwa ọvbehe nọ?’ Vbe Timoti ghi suẹn gha tie elẹta na, ẹi mwẹ ọ ma miẹn ewanniẹn ọghe avbe inọta na kevbe inọta nibun ọvbehe nọ te gha mwẹ vbe ekhọe. Nia, gi ima ziro yan ẹmwẹ igiọdu eso ni rre uwu elẹta na.

Ẹmwẹ ne Pọl loo ro vbe omuso ọghe elẹta na keghi ya e Timoti rẹn wẹẹ, e Pọl wa kakabọ hoẹmwẹ irẹn. E Pọl keghi tie ẹre “ovbi mwẹ nọ ghaan.” (2 Tim 1:2) Odẹ ukpo 65 C.E. ẹre Pọl gbẹn elẹta na; vbe ẹghẹ na kha na, e Timoti gha gberra ukpo 30 nẹ, ọ vbe suẹn gha ga nẹ zẹvbe ọdiọn vbuwe iko. Ọ vbe gberra odẹ ukpo igbe nẹ, ne irẹn vbe Pọl ke gha winna kugbe, ẹi re avbiẹ emwi ẹre ọ he ruẹ vbuwe ẹghẹ na.

Vbe Timoti ghi bẹghe ẹre wẹẹ, e Pọl ye da imudiase ọghẹe yi, agharhemiẹn wẹẹ ọ rri oya, ẹi mwẹ ọ ma rhie igiọdu nẹẹn. Vbe ẹghẹ na kha na, e Pọl rre eghan vbe Rom, ekherhe ẹre ọ ghi vbe kẹ na gbe ẹre rua. (2 Tim 1:15, 16; 4:6-8) Ọrheyerriọ, e Pọl keghi kha wẹẹ, te irẹn wa “ya egbe miẹn emwi hia.” Ọna keghi ya e Timoti rẹn wẹẹ, ọmwa nọ gele mwẹ udinmwẹ ẹre Pọl khin. (2 Tim 2:8-13) Igiemwi ọghe Pọl gha sẹtin ru iyobọ ne ima, vbene ọ vbe ru iyobọ ne Timoti.

E Pọl keghi rhie igiọdu ne Timoti nọ gha ya aro nọ ghaan ghee iwinna na waa re vbe ugamwẹ e Jehova. E Pọl keghi tama e Timoti wẹẹ, “Daeyi gbain ighẹ ọhẹ ne Osanobua ya wuẹ.” (2 Tim 1:6) Ẹmwẹ e Grik na ke zedu ẹmwẹ na ladian ighẹ “ọhẹ” ọre khaʹri·sma. Emwi na yae kha ọre, emwi nọ ma te khẹke ọmwa, na ya we ọmwa. Ọhẹ na keghi re ukpamuyọmọ ne Timoti ghaa mwẹ vbuwe iko.—1 Tim 4:14.

De emwi ne Pọl wẹẹ ne Timoti ya ọhẹ na ru? Evba yae kha ighẹ ẹmwẹ e Grik ne Pọl loo ro vbe ọ tama e Timoti wẹẹ, “daeyi gbain ighẹ ọhẹ ne Osanobua ya wuẹ,” ọre ne Timoti gi ọhẹ ne Osanobua  ya we ẹre gha giẹn vbe na ghee erhẹn. Vbe Timoti ghi họn ẹmwẹ na, ẹi mwẹ ọ ma gha roro kaẹn erhẹn na koko nọ gha sẹtin dọyọ deghẹ a ma si yọ. Vbe dictionary ọkpa ghi rhan otọ ẹmwẹ e Grik ne Pọl loo ro mwa nọ re “a·na·zo·py·reʹo,” ọ na wẹẹ emwi nọ rhiema ọre “na si ye erhẹn,” ọni nọ wẹẹ, “na gha ya izọghae winna.” Rhunmwuda ọni, ma gha sẹtin kha wẹẹ, emwi ne Pọl ghaa tama e Timoti ọre: ‘Ya ekhọe hia rhiegba ye iwinna na waa ruẹ re!’ Ọ vbe khẹke ne ima gha lele ibude na vbe ẹdẹnẹrẹ.

Vbe Timoti ghi zẹ tie elẹta nii, ọ na vbe miẹn ifiẹmwẹ ọvbehe nọ gha ru iyobọ nẹẹn ya musọe vbe iwinna ugamwẹ ọghẹe. E Pọl tama rẹn wẹẹ: “Viọ iran mwẹ ighẹ avbe emwi esi ne a ka yuẹ obọ, vbekpa ẹtin ọghe orhiọn nọhuanrẹn nọ rre uwu ima.” (2 Tim 1:14) De emwi esi na ka ye Timoti obọ ne Pọl ghaa guan kaẹn? Vbe uviẹn iweha, e Pọl keghi guan kaẹn “ẹmwẹ ẹmwata” ni rre uwu Evbagbẹn Nọhuanrẹn. (2 Tim 1:13) Ọna rhiema wẹẹ, te Timoti khian gha maa etẹn ne iran gba ga kevbe emwa ọvbehe vbekpae nene ẹmwata. (2 Tim 4:1-5) Deba ọni, ọkpa vbe ediọn vbuwe iko ni ghaa gbaroghe ohuan ọghe Osanobua ẹre Timoti ghaa khin. (1 Pit 5:2) Odẹ ne Timoti khian ya viọ iran mwẹ ighẹ avbe emwi esi na, ra odẹ nọ khian ya gbogba ga ẹre, ọre nọ gha hẹnhẹn egbe yan orhiọn nọhuanrẹn ọghe Jehova kevbe Evbagbẹn Nọhuanrẹn, vbe ọ ghaa maa emwa ẹmwata.—2 Tim 3:14-17.

Vbe ẹdẹnẹrẹ, ma vbe mwẹ emwi esi ra emwi ewe na mu ye ima obọ, ọni ọre ẹmwata ne ima kporhu ẹre. (Mat 28:19, 20, NW) Ma ghaa kpẹkpẹ vbe erhunmwu, ma na vbe gha tie Baibol ne egbe ima vbe ẹghẹ hia, te ima rhiẹre ma wẹẹ ima gbọyẹmwẹ ye emwi ewe na. (Rom 12:11, 12; 1 Tim 4:13, 15, 16) Ma sẹtin gha ga zẹvbe ọdiọn vbuwe iko, ma sẹtin vbe gha rre iwinna ugamwẹ ọghe ẹghẹ hia. Ma ghaa mwẹ emwi ewe vbenian, ọ khẹke ne ima gha mu egbe rriotọ, ma ghi vbe gha gualọ adia vbe obọ e Jehova vbe ẹghẹ hia. Ma gha sẹtin gbogba ga emwi ewe na, deghẹ ima na gha ya aro nọ ghaan ghee ẹre kevbe deghẹ ima na gha hẹnhẹn egbe yan e Jehova nọ ru iyobọ ne ima.

Ọkpa vbe iwinna na waa e Timoti re, ọre nọ ru iyobọ ne emwa ọvbehe ya gbegba ne iran vbe gha ru iwinna ne irẹn ru. Ọna ẹre ọ ya e Pọl tama rẹn wẹẹ: “U ghi viọ avbe ẹmwẹ nii ne u họẹn vbe I kporhu ẹre . . . ne emwa ne u gha sẹtin mu ẹtin yan viọ mwẹ, emwa ni gha vbe sẹtin maa emwa ọvbehe re.” (2 Tim 2:2) E Pọl keghi gi e Timoti rẹn wẹẹ, te ọ khẹke nọ vbe maa etẹn ọvbehe emwi nibun nọ he ruẹ. Ọ khẹke ne ediọn hia ni rrọọ vbe ẹdẹnẹrẹ, vbe gha hia ne iran ru vberriọ. Ọ ma khẹke ne ọdiọn gha ya irẹnmwi ọghẹe mwẹ akhaẹn. Nọghayayerriọ, ọ khẹke nọ gha maa emwa ọvbehe emwi nọ rẹnrẹn. Ọ ghaa maa emwa iwinna eso vbuwe iko, te ọ khẹke nọ ya ekhọe hia ru vberriọ, ne iran mieke na rẹn emwi hia nọ khẹke ne iran rẹn vbekpae iwinna nii. Ọ ma vbe khẹke nọ gha fian afianma wẹẹ, iran gha do miẹn irẹn iwinna ra iran gha do guẹ sẹ irẹn. Ọ khẹke nọ gha ru iyobọ ne emwa nọ maa re emwi ne iran kakabọ fuẹro kevbe ne iran vbe deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn. Ẹghẹ nii, emwa nọ maa re emwi ghi do gbegba, iran ghi vbe sẹtin gha ru iyobọ ne etẹn ni rre uwu iko ya deziẹn vbe odẹ ọghe orhiọn.

Ẹi mwẹ e Timoti ma gbọyẹmwẹ ye elẹta na ne Pọl gbẹn gie ẹre. Ẹi mwẹ ọ ma vbe gha tie ẹmwẹ igiọdu na yangbe yangbe, nọ vbe gha muẹn roro, vbene ọ khian ya ru iyobọ ne irẹn hẹ vbe iwinna ugamwẹ ọghe irẹn.

Vbe ima khian ya lele ibude ne Pọl rhie ne Timoti hẹ? Ọ khẹke ne ima gha zọghae vbe iwinna ugamwẹ, ma ghi gha gbogba ga emwi ewe na mu ye ima obọ, ma ghi vbe gha maa emwa ọvbehe emwi ne ima rẹnrẹn. Ma ghaa ru vberriọ, ma ghi sẹtin musọe vbe iwinna ugamwẹ ọghomwa.—2 Tim 4:5.