WE WĨW’AA ata yĩla wakwata valũa mũseo kuma kwa mũnyanyau? Mũmanyĩw’a Timotheo nĩwakwatie valũa ta ũsu kuma kwa mũtũmwa Vaulo, na valũa ũsu nĩw’o watw’ĩkie ĩvuku ya Mbivilia yĩtawa 2 Timotheo. Vate nzika, no nginya Timotheo ethĩwe amanthie vandũ vauĩtye nĩ kana asome valũa ũsu, na aimanya kĩla mũnyanyae wendaa kũmũtavya. No kwĩthĩwa kĩlĩkonĩ kyake eekũlasya-ĩ, ‘We Vaulo aendeee ata? Nũtonya kwĩthĩwa andavĩtye kaũndũ katonya kũndetheesya iandanĩ syakwa? W’o valũa ũũ no ũndetheesye ũthũkũminĩ wakwa, na ũkambony’a ũndũ ndonya kũtetheesya angĩ?’ Kĩlungu kĩĩ nĩkyonanĩtye kana Timotheo nĩwakwatie mosũngĩo ma makũlyo make, na eemanyĩsya maũndũ angĩ ma vata. Ĩndĩ ekai tũneenee o motao manini Vaulo wawetie valũanĩ ũsu.

Yĩla Timotheo wasomie ndeto sya mbee sya valũa ũsu, nĩwamanyie kana Vaulo nĩwamwendete na nĩwamũthĩnĩkĩaa mũno. Twĩasya ũu nũndũ Vaulo amwĩtie “mwana wakwa mwendwa.” (2 Tim. 1:⁠2) Timotheo akwatie valũa ũsu ta mwaka wa 65. Na o na kau ĩvinda yĩu nũtonya kwĩthĩwa aĩ na myaka 30 na kĩndũ, aĩ mũtumĩa wa kĩkundi wĩ na ũtũĩka. O na nĩwathũkũmĩte vamwe na Vaulo wĩanĩ wa kũtavany’a kwa myaka mbee wa ĩkũmi, na akemanyĩsya maũndũ maingĩ kũma kũla ũĩ.

No nginya wĩthĩe Timotheo nĩweekĩiwe vinya mũno amanya kana Vaulo no waendeee kũmĩĩsya mathĩna e mũĩkĩĩku. Ĩvindanĩ yĩu Vaulo aĩ mwove Lomi, na atw’ĩĩwe kũawa. (2 Tim. 1:​15, 16; 4:​6-8) Timotheo nĩwoonie ũkũmbaũ wa Vaulo ndetonĩ ii syake: “Nĩendeee kũmĩĩsya maũndũ onthe.” (2 Tim. 2:​8-​13) O ta Timotheo, ngelekany’o nzeo ya Vaulo ya ũkũmbaũ no ĩtwĩkĩe vinya mũno.

Vaulo athangaaisye Timotheo onae kĩanda kyake ũthũkũminĩ wa Ngai kĩ kya vata mũno. Endaa Timotheo “[avuvĩĩe] ta mwaki mũthĩnzĩo wa Ngai” ũla waĩ nthĩnĩ wake. (2 Tim. 1:⁠6) Vaulo atũmĩie ndeto ya Kĩkiliki khaʹri·sma, ĩla ũalyũlo wayo nĩ “mũthĩnzĩo.” Ndeto ĩsu ya Kĩkiliki yonanasya mũthĩnzĩo mũndũ ũtaĩle kũũnengwa na ũtaũthũkũmĩĩte. Timotheo akwatie mũthĩnzĩo ũsu yĩla wanengiwe  kĩanda kĩna kya mwanya kĩkundinĩ.​—1 Tim. 4:​14.

We Vaulo endaa Timotheo ekane ata na mũthĩnzĩo ũsu? Amwĩie: “Ũũvuvĩĩe ta mwaki mũthĩnzĩo wa Ngai ũla wĩ nthĩnĩ waku.” No kwĩthĩwa Timotheo asoma ndeto isu alilikanile ũndũ mwaki ũvoaa ũkatw’ĩka makaa. Na makaa asu no nginya mavuvĩĩwe ĩngĩ nĩ kana mwaki wakane. Ĩvuku yĩmwe yaĩtye kana ndeto ya Kĩkiliki (a·na·zo·py·reʹo) ĩla Vaulo watũmĩie yonanasya “kũsinganĩĩsya, kũkitany’a, kana kũvuvĩĩa.” Na kwoou no ĩtũmĩwe kwonany’a “kũthangaaĩa mũno wĩa mũna.” Nũndũ wa ũu, no twasye kana Vaulo eeaa Timotheo atĩĩ: “Ĩthĩwa na kĩthito kingĩ ũthũkũminĩ waku!” O ta ũu, o naitũ ũmũnthĩ nĩtwaĩle kwĩkĩa kĩthito kingĩ ũthũkũminĩ witũ.

Timotheo aendeee kũsoma valũa kuma kwa mũnyanyae, nĩwoonie ndeto ingĩ syaĩ itonya kũmũtetheesya ũthũkũminĩ wake. Vaulo amũandĩkĩie atĩĩ: “Sũvĩa maũndũ ma vata ala wakwatie kwĩsĩla veva mũtheu, ũla wĩ nthĩnĩ witũ.” (2 Tim. 1:​14) Maũndũ asu ma vata Timotheo wakwatie nĩ meva? Mũsoanĩ wa 13, Vaulo awetete ĩũlũ wa “ndeto nzeo,” ila nĩ ũw’o ũla wĩ Maandĩkonĩ. (2 Tim. 1:​13) Kwoou nũndũ Timotheo aĩ mũtavany’a wa ũvoo mũseo, nĩwaaĩle kũtavany’a ũla w’o kĩkundinĩ, o na nza wa kĩkundi. (2 Tim. 4:​1-5) O na ĩngĩ, Timotheo nĩwanyuvĩtwe ta mũtumĩa wa kĩkundi asũvĩe ĩĩthya ya Ngai. (1 Vet. 5:⁠2) Na kwoou aĩ atonya kũsũvĩa maũndũ ma vata ala wakwatie, namo nĩ ũw’o ũla waaĩle kũmanyĩsya angĩ, kwa kwĩkwatya veva mũtheu wa Yeova na Ndeto yake.​—2 Tim. 3:​14-​17.

O naitũ ũmũnthĩ nĩtũnengetwe ũw’o wa vata twaĩle kũmanyĩsya angĩ. (Mt. 28:​19, 20) No twonany’e kana nĩtwonaa kĩanda kĩu kĩ kya vata kwa kũendeea kũvoya na kwĩthĩwa na mũvango mũseo wa kwĩmanyĩasya Ndeto ya Ngai. (Alo. 12:​11, 12; 1 Tim. 4:​13, 15, 16) O na nĩvatonyeka tũkethĩwa twĩ atumĩa ma kĩkundi kana twĩ ũthũkũminĩ wa ĩvinda yonthe. Kĩanda ta kĩu kyaĩle kũtuma twĩthĩwa na wĩnyivyo na kĩituma tũmanya kana tũikĩanĩsya tũtatetheew’e nĩ Ngai. Kwoou, tũsũvĩaa maũndũ ma vata ala tũnengetwe kwa kwonaa me ma mwanya na kũmwĩkwatasya Yeova atũtetheesye kũmeanĩsya.

Kĩndũ kĩmwe Timotheo waaĩle kwĩka nĩ kũmanyĩsya angĩ kĩanda kĩla wakwatĩĩe. Na kĩu nĩkyo kyatumie Vaulo amwĩa atĩĩ: “Maũndũ ala weewie kuma vala nĩĩ . . . , manenge andũ aĩkĩĩku, ala o namo makethĩwa me na ũtonyi wa kũmanyĩsya angĩ nesa.” (2 Tim. 2:⁠2) Kwoou, Timotheo nĩwaaĩle kũmanyĩsya ana-a-asa angĩ maũndũ ala weemanyĩĩtye. Ũndũ ũsu wĩonany’a kana kĩla mwana-a-asa wĩ na ũkũmũ kĩkundinĩ nĩwaĩle kwĩka oou. Ndaĩle kũvitha maũndũ ala wĩsĩ ĩũlũ wa wĩa kana kĩanda kĩna. Vandũ va ũu, nũmanyĩasya angĩ nĩ kana methĩwe matonya kũthũkũma wĩa ũsu. Ndakĩaa ayona nĩmeũmanya maũndũ maingĩ kwĩ ala wĩsĩ, kana nĩmeũthũkũma wĩa ũsu nesa kwĩ we. Na ndamamanyĩasya o tũmaũndũ tũla tũnini. Ĩndĩ nĩwĩthĩawa na wendi wa kũtetheesya ala ũkũmanyĩsya methĩwe na ũmanyi mwingĩ na maimanya kwĩka motwi maseo, kana kwa ndeto ingĩ, methĩwe me aimu kĩ-veva. Eeka ũu, “andũ aĩkĩĩku” ala wamanyĩsya makatethasya kĩkundi mũno.

Vate nzika, Timotheo nĩwatũngie mũvea mũno nũndũ wa valũa ũsu mũseo waandĩkĩwe nĩ Vaulo. No tũvindĩĩsye aiũsyokeleela mavinda kwa mavinda, na kũsũanĩa ĩũlũ wa motao ala waandĩkĩwe, na ũndũ wesaa kũmatũmĩa ũthũkũminĩ wake.

O naitũ nĩtũkwenda kũatĩĩa motao ma Vaulo. Tũtonya kwĩka ũu ata? Kwa kũvuvĩĩa ta mwaki mĩthĩnzĩo yitũ, kũsũvĩa maũndũ ma vata ala tũnengetwe, na kũmanyĩsya andũ angĩ maũndũ ala twĩsĩ. Tweeka ũu, o tondũ Vaulo weeie Timotheo, tũkeethĩwa tũtonya ‘kwĩanĩsya ũthũkũmi witũ.’​—2 Tim. 4:⁠5.