Nanchi Kwikalatu na Byubilo Byawama ko Kwafwainwa Kulengela Muntu Kukekala Bulongo Kulutwe Nyi?
Myaka yavula yapitapo, bantu bavula balangulukanga’mba inge uji na byubilo byawama ko kuba’mba ukekala bulongo kulutwe. Bantu ba ku musela baswile byaambile shayuka umo mufunjishi ntemwamaana aye Confucius wajingako kufuma mu 551-479 B.C.E. Waambile’mba: “Bintu byonse byo ubula kukeba bakwenu kukubila ne obewa kange wibobilebyo ne.”
KINTU KYAWAMA KIBENA KUBA BAVULA
Bantu bavula baketekela’mba inge saka ubatu bintu byawama ukekala bulongo kulutwe. Bebikako bingi kunemeka bakwabo, kwikala na byubilo byawama, kukwasha bantu mu mpunzha mo bekala ne kwikala na jiwi ja mu muchima jawama. Ba Linh bekala ku Vietnam baambile’mba: “Nashiinwe kuba’mba inge natwajijila kwikala wakishinka ne kubanga bintu byawama, nkekala bulongo kulutwe.”
Bantu bamo boba bintu byawama na mambo a bintu byo baitabilamo. Mwanamulume wa jizhina ja Hsu-Yun wikala ku Taiwan waambile’mba: “Bamfunjishe kuba’mba inge muntu ke obe bintu byawama ukekala na lusekelo inge wafwa. Pakuba inge muntu ke obe byatama, bakamumanyikanga inge wafwa.”
ÑANYI BINTU BYAWAMA BIFUMAMO?
Inge saka tubila bakwetu bintu byawama, tukamwenamo bintu byavula bingi. Nangwa byonkabyo, bantu bavula bobila bakwabo bintu byawama bemwena kuba’mba abo kechi bebobilapo bintu byawama ku bakwabo ne. Ba Shiu Ping bekala ku Hong Kong baambile’mba: “Nemwenejile kuba’mba aba bobila bakwabo bintu byawama, javula abo kechi bebobilapo bintu byawama ku bakwabo ne. Naingijile papelela bulume bwami kuba bintu byawama mu masongola ami. Nangwa naubilenga bintu byawama, bamwatawami bankaine saka nji na mwanami wamulume umo.”
Bantu bavula bemwena’mba kechi bantu bonse baya ku machechi baji na byubilo byawama ne. Ba Etsuko bekala ku Japan baambile’mba: “Natwelele mu bupopweshi kabiji bambikile pa kifulo kya kunengezha bintu bya kukwasha banyike. Pano bino, nakuminye bingi kumona bantu bamo mu chechi baji na byubilo byatama. Kabiji nemwenejile byo bekatazhanga kukeba kwikala bantangi ne kubula kwingijisha bulongo mali apananga bantu mu chechi.”
“Naingijile papelela bulume bwami kuba bintu byawama mu masongola ami. Nangwa naubilenga bintu byawama, bamwatawami bankaine saka nji na mwanami wamulume umo.”—BA SHIU PING, BEKALA KU HONG KONG
Bantu bamo batemwa bya bupopweshi kabiji bebikako kuba bintu byawama, kibakola bingi ku muchima inge bintu byatama bibamwekela. Abino byo byaumvwine ku muchima mwanamukazhi wa jizhina ja Van wikala ku Vietnam. Waambile’mba: “Kimye kyonse napotanga bipangwa, maluba ne kajo ka kupana pa kitapisho kya bashakulu bami bafwile kala. Naubanga bino mambo nalangulukanga’mba nkekala bulongo kulutwe na lwendo. Nangwa naubilenga bintu byawama pa myaka yavula ne kwivwanga mu bisho bya bupopweshi, bamwatawami bakolelwe bingi. Kabiji mwanami wamukazhi wafwijile mu kyalo kingi mo ayile na kufunjila.”
Inge kya kuba kwikala na byubilo byawama kechi ko kukebewatu pa kuba’mba muntu akekale bulongo kulutwe ne, pano nanchi ñanyi bintu bikwabo bikebewa? Pa kuba’mba tukumbula buno bwipuzho, twafwainwa kuyuka ko twafwainwa kutaana bishinka byaamba pa byo kikekala kulutwe na lwendo. Kwepi ko twafwainwa kutaana bino bishinka?
Mwakonsha Kutemwa
LABAINGA!
Funjishainga Baana Kwikala na Byubilo Byawama
Kufunjisha baana benu byubilo byawama kukebakwasha bingi mu bwikalo bwabo inge bakoma.
KYAMBA KYA USOPA
Mambo ka Bintu Byatama o Bimwekela ku Bantu boba byawama?
Baibolo wamba pa bintu bisatu bilengela bantu kuyanda.
