1. ¿Wiˈix näägë Dios mëduumbë nyayajtëwëdë extëmë rey David?

NIˈAMUKË njajukyˈatäˈänëm agujk jotkujk. Kyaj njaˈoyjyäˈäwëm ko nwinguwäˈkëmë amay jotmayë mëjwiin kajaabë, per kuanë ko nwinguwäˈkëm. Ets nääk, axtë mbäät nnayjyäˈäwëm extëmë rey David diˈib yajtëëwë Jyobaa: ‘¿Jënäˈä käˈäp nˈëkmoon nˈëktujknëtyëts ets jënäˈä käˈäp ja njot njäˈäwënëts yˈëkˈëyoownëty?’ (Sal. 13:2, TY).

2. ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

² Niˈamukë tijaty njantsy myëmäˈäy njantsy myëdäjëm, per taaˈäjtp tijaty mbäät nduˈunëm parë kyaj nyaˈoˈktëˈëwëm. Mä tyäˈädë artikulo nnijawëyäˈänëm tijaty mbäät xyajmäˈäy xyajtäjëm ets ta net nˈixäˈänëm tëdujk pëkyë käjpxwijën diˈib mbäät xypyudëjkëm.

3. ¿Tijaty mbäät xyajmäˈäy xyajtäjëm, ets nuˈunën nmëdäjtëmë madakënë parë njëjpkuwäˈkëm?

³ Taaˈäjtp kanäk pëky tijaty mbäät xyajmäˈäy xyajtäjëm ets mä kyaj nmëdäjtëmë madakën parë njëjpkudijëm. Extëm nˈokpëjtakëm, kyaj mbäät ti nduˈunëm ko tsyobetyë jeˈxy pëky, wit xox ets mä yajnimeenyë jëën tëjk jëmëjt jëmëjt. Nan kyaj nmëdäjtëmë madakën ko ja diˈib mëët nduˈunëm o nˈeskuelëˈäjtëm xyˈanmäˈäyëm parë mëët nˈijt ntsënäˈäyëm o ko xyaˈˈandäˈägäˈänëm  wanaty. Nan kyaj mbäät njëjpkuwäˈkëm ko axëkjäˈäytyëjk axëëk yˈadëˈëtstë mä ja it lugäär mä ntsënäˈäyëm. Ets nbatëmë tyäˈädë jotmay mët ko nimayë jäˈäy kyaj tmëmëdowdë Biiblyë kyäjpxwijën. Satanás, diˈib diosˈäjtp yä naxwiiny, nyijäˈäwëp ko diˈib yajtuˈuˈadujkëdëp näägë jäˈäy parë kyaj tmëdundëdë Jyobaa, yëˈë ko ‘tmëmay tmëdäjtë’ tijaty jaˈäjtp yä naxwiiny (Mat. 13:22, TY; 1 Fwank 5:19). Ets päätyënë tyäˈädë Naxwinyëdë të tyuktuky mëdë amay jotmay diˈib xyajkëjx xyaˈˈanuˈkxëm.

4. ¿Ti mbäät tyuny jyatyëty ko tijaty njantsy myëmäˈäy njantsy myëdäjëm?

⁴ Ko njantsy myëmäˈäy njantsy myëdäjëmë amay jotmay, mbäädë net nmëjeˈemtsyˈoˈkënë. Extëm nˈokpëjtakëm, waˈan nmëmäˈäy nmëdäjëm ko nganekypyatëmë meeny sentääbë parë njuˈuy ngëbajtëm tijaty nyajtëgoyˈäjtëm, ko nˈyubajt nbäˈämbajtëm o ko kyaj nekymyëdäjtëm ja tuunk mä meeny sentääbë nbatëm. Nan waˈan nmëmäˈäy nmëdäjëm pën nëjkxëp nmëmëdoˈowëmë Diosë yˈanaˈamën ko nwinguwäˈkëm tuˈugë jotmay diˈib xyajtëgoyäˈänëm. Ets nan waˈan nmëmäˈäy nmëdäjëm ti nëjkx nˈoktuˈunëm ko netyë Satanásë jyaˈay tnibëdëˈëgyë Diosë kyäjpn. Mbäädë net nnayajtëˈëwëm: “¿Oyëdaa kotsë tyäˈädë nmëmay nmëdäjët?”.

5. ¿Ti Jesus myaytyäˈägan ko jyënany: “Katë mnaytyukjotmaytyunëdë”?

⁵ Jesus tˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty: “Katë mnaytyukjotmaytyunëdë” (Mat. 6:25). ¿Yëˈëdaa myaytyäˈägan ko ninuˈun mbäät ti ngamëmäˈäy ngamëdäjëm? Kyaj. Nˈokjamyajtsëm ko näägë Dios mëduumbë nan ojts tijaty tjantsy myëmay tjantsy myëdäjtë, per duˈunyëmë Jyobaa kyupëjkëdë (1 Rey. 19:4; Sal. 6:3). * Pääty ko duˈunë Jesus jyënany xyjyotkujkmoˈoyäˈänëmë nety. Yëˈë kyaj nety ttsoky ets njantsy myëmäˈäy njantsy myëdäjëm wiˈix nˈokˈijx nˈokpatëm tijaty xytyëgoyˈäjtxëm mä nmëduˈunëmë Dios, pes yëˈë diˈib kyaj tyim jëjpˈamëty mä jukyˈäjtën. Pääty, ¿ti net mbäät nduˈunëm ko nëgooyë tijaty nmëmäˈäy nmëdäjënë? (Ixë rekuäädrë “ Ti mbäät nduˈunëm”).

6. Extëm jyënaˈanyë Filipʉs 4:6, 7, ¿ti mbäät mbudëkëty parë kyaj nëgoo mmay mdäjët?

⁶ 1) Nuˈkxtäˈäk janääm jatsojk. Ko xyjyantsy myëmay xyjyantsy myëdäjëdë amay jotmay, mmënuˈkxtäˈägë Jyobaa parë mbudëkëdët (1 Peed. 5:7). Ko duˈun xytyunët, ta “mmoˈoyëdët yëˈë yˈagujkˈäjt jyotkujkˈäjtën, diˈibë waanë niˈigyë myëjëty këdiinëm diˈibë jäˈäy mbäät tjaygyukë” (käjpxë Filipʉs 4:6, 7). Jyobaa mmoˈoyanëbë agujkˈäjt jotkujkˈäjtën mët yëˈëgyëjxmë yˈespiritë santë (Gal. 5:22).

7. ¿Ti mbäät nyaˈijtëm winmäˈänyoty ko nmënuˈkxtakëmë Dios?

⁷ Ko xymyënuˈkxtäˈägëdë Jyobaa, yaˈˈawatstäˈäyë mjot mgorasoon. Tukmëtmaytyäˈäk tidën meerë mjotmayˈajtypy ets wiˈixën myajnayjyawëty. Pën mˈijxypy ko mbäät yˈoyë ja mjotmay, amdowë wijyˈäjtën parë xynyijawët ti mbäät xytyuny ets xymyëdatët ja jot mëjääw. Ets pën mˈijxypy ko kyaj mbäät yˈoyë, anëëmë Jyobaa parë mbudëkëdët ets kyaj nëgoo xymyëmay xymyëdäjët. Pën ndukmëtmaytyakëm tidën meerë njotmayˈäjtëm, ko tiempë nyaxët, ta nˈixäˈänëm wiˈix tˈatsoowëmbity. Ets pën nˈijxëm ko kyaj tsojk tˈatsoowëmbity, nˈokmënuˈkxtakˈadëtsëm. Perë Jyobaa kyaj jeˈeyë ttsoky ets ndukmëtmaytyakëm tidën meerë njotmayˈäjtëm, nan tsyojkypyë duˈun ets janääm jatsojk nmënuˈkxtakëm (Luk. 11:8-10).

8. ¿Tijaty mbäät ndukmëtmaytyakëmë Jyobaa ko nmënuˈkxtakëm?

⁸ Ko xytyukmëtmaytyäˈägëdë Jyobaa ja mˈamay mjotmay, mmoˈoy nenduˈunë dyoskujuyëm. Nan jëjpˈam xypyawinmayët tëgokyë ja  kunuˈkxën diˈib mˈaxäjëp oy nuˈun xypyaatyë amay jotmay. Näˈäty, kyaj xypyäädäˈänyë ääw ayuk parë xynyimaytyäˈägët wiˈixën meerë mnayjyawëty. Per jamyats ko Jyobaa mbäät tˈatsoowëmbityë mnuˈkxtakën oy jeˈeyë xyˈanëëmët: “¡Tunë mayˈäjtën pudëjkëgëts!” (2 Crón. 18:31; Rom. 8:26).

9. ¿Ti mbäät nduˈunëm parë nnayjyäˈäwëm seguurë?

⁹ 2) Këdii këˈëm mnaytyukˈijxpetyëty, tukˈijxpatë Jyobaa. Ja tiempë mä jyukyˈajtyë kugajpxy Isaías, ja jäˈäyëty diˈib Judá nëgooyë ojts tsyëˈkëndë ko nyiminëdët ja Asiria jäˈäy ets yajnëjkxëdët extëmë tuumbë mosë. ¿Ti net tyuundë? Ta tˈamdoowdë naybyudëkë jam Egipto (Is. 30:1, 2). Perë Jyobaa, ta yˈanmääyëdë ko pën yëˈë tyukˈijxpajttëp, pyäädandëbë netyë ayoˈon (Is. 30:7, 12, 13). Jyobaa yˈanmääy ja kyäjpn mët yëˈëgyëjxm ja kugajpxy Isaías ti nety mbäät ttundë parë nyayjyawëdët seguurë: “Ja mjot mëjääw xypyëkäˈändë pën kyaj ti xymyëmay xymyëdäjtë ets kots xytyukˈijxpattët” (Is. 30:15b).

10. Oknigäjpx mäjaty tsyokyëty nyajnigëxëˈkëm ko ndukˈijxpajtëmë Jyobaa.

¹⁰ ¿Wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm ko ndukˈijxpajtëmë Jyobaa? Min nˈokˈijxëm tuˈuk majtskë ijxpajtën. Okpawinmay ko myaˈˈawanë tuˈugë tuunk mä tsooxë myajmëjuyaˈany, per myënëjkxaampy kajaa mxëëw mdiempë ets kyaj mbäät xynyekymyëdunyë Jyobaa extëm tyam xytyuny. O waˈan tuˈugë jäˈäy diˈib mëët mduny mwinˈity mwinxonyëty, per kyaj Tyestiigëty. Nan mbäät tuˈugë mjiiky mëguˈuk diˈib mëk mtsojkypy, mˈanëˈëmxëty ko kyaj mnekytsyokäˈänyëty pën mmëduunˈadëtsypyë Jyobaa. Tsip nnijäˈäwëm ti mbäät nduˈunëm, perë Jyobaa yëˈë xynyëˈëmoˈoyäˈän xytyuˈumoˈoyäˈänëm parë nnijäˈäwëm ti mbäät nduˈunëm mä tuˈuk tuˈugë tyäˈädë jotmay (Mat. 6:33; 10:37; 1 Kor. 7:39). Per ¿ndukˈijxpatäˈänëmë Jyobaa ets nbanëjkxäˈänëm extëm xytyuˈumoˈoyëm?

11. ¿Pënatyë yˈijxpajtën diˈib miimp mä Biiblyë mbäät nˈëxpëjkëm parë kyaj nëgoo ntsëˈëk njäˈäwëm ko nyajnibëdëˈkëm?

¹¹ 3) Naytyukpudëkëdë ijxpajtën diˈib tëëyëp. Mä Biiblyë yajmaytyakp mayë ijxpajtën duˈun diˈib oy ets diˈib kyaj yˈoyëty. Tapë ijxpajtën diˈib xytyukˈijxëm ko jëjpˈam parë kyaj nëgoo ti nmëmäˈäy nmëdäjëm ets parë ndukˈijxpajtëmë Jyobaa. Ko xyˈëxpëkëdë oybyë ijxpajtën, ix ti pudëjkëdë ja Dios mëduumbëty parë kyaj nëgoo ojts tmëmay tmëdäjtë ko mëktaˈaky yajnibëdëˈktë. Extëm nˈokpëjtakëm, ja apostëlëtëjk kyaj tsyëˈkëdë ko ja yajkutujkpëty ojts tniˈanaˈamëdë parë kyaj nyekyˈëwäˈkx nyekykyäjpxwäˈkxtët. Niˈigyë jyënandë amëk jotmëk: “Tsojkëp nmëmëdoˈowëmë Dios extëmë anaˈambë ets kyaj dyuˈunëtyë naxwinyëdë jäˈäy” (Hech. 5:29, TNM). Ets ni jaa kyatsëˈkëdë ko nety të yajwojptäˈäy të yajkäˈtstäˈäytyë. ¿Tiko? Yëˈko nyijäˈäwëdëbë nety ko Jyobaa yëˈë pudëjkëdëp ets tukjotkëdakëdëp. Pääty, duˈunyëm ojts tˈëwäˈkx tkäjpxwäˈkxtë ja oybyë ayuk (Apos. 5:40-42). Duˈun extëmë Esteban, ko netyë jäˈäy yaˈooganënë, kyaj tyuktëjkë moˈon tujkën, niˈigyë kyëxëˈky ja “wyiin jyëjp extëm tuˈugë anklës” (Apos. 6:12-15). ¿Tiko? Yëˈko ijtpë nety seguurë ko Jyobaa tukjotkëdakëp.

12. Extëm jyënaˈanyë 1 Peedrʉ 3:14 etsë 4:14, ¿tiko mbäät nnayjyäˈäwëm jotkujk ko nyajnibëdëˈkëm?

¹² Ja apostëlëtëjk të nety ttimˈixtë ko Jyobaa yajpääty mëët yëˈëjëty, pes të nety myoˈoyëdë mëkˈäjtën parë ttundëdë miläägrë (Apos. 5:12-16; 6:8). Jyobaa kyaj tyam xymyoˈoyëmë mëkˈäjtën parë nduˈunëmë miläägrë, per xyˈanmäˈäyëm mët yëˈëgyëjxmë Biiblyë ko xykyupëkäˈänëm ets xytyuknigaxäˈänëmë myëjääw pën nguˈayoˈowëm ja tëyˈäjtën (käjpxë 1 Peedrʉ 3:14; 4:14). Pääty, kyaj tiko nëgoo nmëmäˈäy nmëdäjëm ti nëjkx nduˈunëm ko nety nyajnibëdëˈkëm, nik oy ko nwinmäˈäyëm ti tyam mbäät nduˈunëm parë mas niˈigyë ndukˈijxpajtëmë Jyobaa ko yëˈë xypyudëkëyäˈänëm  ets xyajnitsoˈogäˈänëm. Duˈun extëm ttuundë ja Jesusë yˈëxpëjkpëty, nˈokjamyajtsëm ti nety të tyukwandäˈägëdë: “Ëjts nyakëp ja ayuk es ja winmäˈäny diˈibë nipën ja mmëtsip kyamadäˈägët es mjëjpkugäjxëdët”. Nan ojts xytyukwandakëm: “Amëk jotmëk mnaybyëjtäˈägëdët es xypyäädët ja nitsokën” (Luk. 21:12-19). Ets nˈokjamyajtsëm ko yˈooky tuˈugë jäˈäy diˈib xëmë të tmëdunyë Jyobaa, yëˈë wäˈäts tjamyajtstäˈäyë tyäˈädë jäˈäy ets yajjukypyëkaampy.

13. ¿Wiˈix xypyudëkëyäˈänëmë yˈijxpajtën pënaty myëmääy myëdäjtë tijaty ets kyaj ttukˈijxpajttë Jyobaa?

¹³ Nan mbäät xypyudëjkëmë yˈijxpajtën pënaty myëmääy myëdäjtë tijaty ets kyaj ttukˈijxpajttë Jyobaa. Ko nnijäˈäwëm tijaty kyaj oy ttuundë, yëˈë xypyudëkëyäˈänëm parë kyaj nenduˈun nˈadëtsëm. Min nˈokˈijxëmë yˈijxpajtënë rey Asá diˈib Judá. Ko tyëjkë anaˈambë, ta nyimiinë may syoldäädëtëjk parë tsyiptunäˈändë, per tyukˈijxpajtë Jyobaa ets yëˈë yajmadakë (2 Crón. 14:9-12). Per ¿ti net tuun jäjtë ko nyimiinë rey Baasá diˈib Israel, diˈib jantsy niwaanë ja syoldäädëtëjk? Kyaj tnekytyukˈijxpejtyë Jyobaa, yëˈë myëjuuy ja jäˈäyëty diˈib Siria parë pyudëkëdët (2 Crón. 16:1-3). Ets ko ojts mëjtaˈaky pyäˈämbajnë ets yˈooganë, kyaj tnekyˈëxtääyë Jyobaa (2 Crón. 16:12).

14. ¿Ti xytyukniˈˈijxëmë rey Asá yˈijxpajtën ko tkatukˈijxpejtyë Jyobaa?

¹⁴ Ko Asá tyuundëjkë rey, yëˈë yˈëxtääyë Jyobaa ko tpatyë amay jotmay. Per ko tiempë nyajxy, kyaj tnekyˈëxtääyë nyaybyudëkë, këˈëm winmäˈäny tijaty ojts ttuunë. Waˈan wyinmääy ko nik oy yëˈë tˈamdowëdë naybyudëkë ja jäˈäyëty diˈib Siria parë tsyiptundët mët ja rey Baasá diˈib Israel, per kyaj yˈoybyëtsëëmy. Jyobaa ta yˈanmääyë mët yëˈëgyëjxm tuˈugë kyugajpxy: “Mët ko të mnaygyubëkyëty mä rey diˈib Siria ets kyaj të mnaygyubëkyëty mä Jyobaa diˈib mDiosˈäjtypy, yëˈë rey diˈib Siria mëdë syoldäädëtëjk të mgëwäˈätsyëty” (2 Crón. 16:7). Ëtsäjtëm, nan tsojkëp nnaygyuentˈäjtëm parë kyaj nwinmäˈäyëm ko mbäät këˈëm nyaˈoˈoyëm ja amay jotmay ets kyaj nˈëxtäˈäyëmë Jyobaa nyaybyudëkë mä ja yˈAyuk. Näˈäty, nbatëmë amay jotmay mä tsyokyëty pojˈam nwinˈijxëm ti ndunäˈänëm. Per oybyëtsëmäämp ko ndukˈijxpajtëmë Jyobaa ets kyaj nëgoo nmëmäˈäy nmëdäjëm.

15. ¿Ti mbäät nduˈunëm ko ngäjpxëmë Biiblyë?

¹⁵ 4) Jat agëbajkyë tekstë. Ko xypyäädët mä Biiblyë tuˈugë tekstë diˈib mdukˈijxëp parë kyaj nëgoo ti xymyëmay xymyëdäjët ets parë xytyukˈijxpatëdë Jyobaa, tunë mëjääw parë xyjatët agëbajky. Ko xykyäjpxët mëk, xykyujayët ets xyˈagäjpxët, yëˈë mbudëkëyanëp parë mguwëˈëmëdët. Jyobaa tyukˈanaˈamë Josué parë tkäjpxët ja liibrë diˈib myëmiimbyë Ley ets tpawinmayët xëëny koots parë mbäät ttuny tijaty mëdë wijyˈäjtën. Ko tkäjpxët ja Ley, yëˈë nety pudëkëyanëp parë kyaj tsyëˈëgët ets yˈitët amëk jotmëk mä twoowˈyoˈoy twijtsˈyoˈoy ja Diosë kyäjpn (Jos. 1:8, 9). Mä Biiblyë, nbäädäˈänëm kanäägë tekstë diˈib mbäät xypyudëjkëm ko nbatëmë amay jotmay diˈib mbäät xyˈatsëˈk xyˈajäˈäwëm o xyajmäˈäy xyajtäjëm (Sal. 27:1-3; Prov. 3:25, 26).

16. ¿Wiˈix xypyudëjkëmë nmëguˈukˈäjtëm parë xyjyotkujkmoˈoyëm ets parë ndukˈijxpajtëmë Jyobaa?

¹⁶ 5) Yajnaxë tiempë mëdë nmëguˈukˈäjtëm. Jyobaa yëˈë yajtuundëp parë xyjyotkujkmoˈoyëm ets parë ndukˈijxpajtëm. Ko nyajpatëm reunyonk, xypyudëjkëm tijatyë nmëguˈukˈäjtëm yajnäjxtëp, ko kyomentarattë ets ko net mëët ngäjpx nmaytyakëm (Eb. 10:24, 25). Nan mbäät dyajkujkë ääw jot ko ndukmëtmaytyaktäˈäyëmë amay jotmay tuˈugë nmëtnaymyaayëbëˈäjtëm diˈib mëët nˈyoˈoyëm reunyonk. Ko ja nmëtnaymyaayëbëˈäjtëm tkajpxy “tuˈugë oybyë ayuk”, mbäät mëjwiin kajaa xypyudëjkëm ets mbäät xytyukniwijtstutëm ja amay jotmay diˈib nmëjeˈemtsyˈoˈkëm (Prov. 12:25).

17. Extëm jyënaˈanyë Ebreeʉsʉty 6:19, ¿wiˈix xypyudëjkëm ko nˈawijx njëjpˈijxëm ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën oy nuˈun nbatëmë amay jotmay?

 ¹⁷ 6) Yaˈit mwinmäˈänyoty ja kunuˈkxën diˈib mˈawijxy mjëjpˈijxypy. Ko nˈawijx njëjpˈijxëm ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën, yëˈë diˈib täˈtspëky xyaˈitäˈänëm oy ti amay jotmay nbatëm ets oy ti xyajmäˈäy xyajtäjëm, pes duˈun tyuny “extëm ja pujxn diˈibë ja barkë wyoˈonˈijtypy mejynyoty” (käjpxë Ebreeʉsʉty 6:19). Pawinmay ja Diosë wyandakën mä të jyënaˈany ko mä tiempë myiny kyëdaky kyaj pën ti tnekymyëmayaˈany tnekymyëdäjäˈäny (Is. 65:17). Nan pawinmay ja jembyë jukyˈäjtën, mä nyajpäädäˈänënë agujk jotkujk ets mä kyaj nyekytyunäˈäny nyekyjyatäˈänyëty diˈib axëëk (Miq. 4:4). Ja tuk pëky wiˈix mbäät jamyë mwinmäˈäny xyaˈity mä ja jembyë jukyˈäjtën, yëˈë ko xytyukmëtmaytyäˈägëdë wiink jäˈäy. Pääty, tun nuˈun mmadaˈaky mä mˈëwaˈkxy mgäjpxwaˈkxy ets mä xypyudëkë jäˈäy parë tpanëjkxtëdë Jesus. Pën mduumpy duˈun, ta mˈitäˈäny seguurë ko mbäädaampy ja oyˈäjtën diˈib mˈawijxy mjëjpˈijxypy (Eb. 6:11).

18. ¿Ti nguˈixëyäˈän ngubäädëyäˈänëm, ets ti xypyudëkëyäˈänëm parë nwinguwäˈkëm?

¹⁸ Mientrës wyingoonˈadëˈëtsy mä jyëjptëgoyaˈanyë tyäˈädë jukyˈäjtën, mas niˈigyë nguˈixëyäˈän ngubäädëyäˈänëmë amay jotmay ets njantsy myëmayäˈän njantsy myëdäjäˈänëm tijaty. Päätyë tekstë diˈib tuump mä jëmëjt 2021, xytyukjamyajtsëm ko pën ndukˈijxpajtëmë Jyobaa ets kyaj yëˈëjëty ja këˈëm jot këˈëm mëjääw, ta nwinguwäˈägëyäˈänëm ja nˈamayˈäjt njotmayˈäjtëm ets kyaj nëgoo ti nmëmayäˈän nmëdäjäˈänëm. Mä tyäˈädë jëmëjt, nˈokˈyajnigëxëˈkëm niˈamukë mä tijaty nduˈunëm ko nmëbëjkëm diˈibë Jyobaa yä wyandak: “Ja mjot mëjääw xypyëkäˈändë pën kyaj ti xymyëmay xymyëdäjtë ets kots xytyukˈijxpattët” (Is. 30:15).