1. Duwehte Nanmwarki Depit, dahme ekei kitail kakete idek?

KITAIL koaros kin men ahneki mour ehu me meleilei. Sohte emen rehtail men ahneki pwunod. Ahpw ekei pak, kitail kin uhdahn pwunod. Ni mehlel, ekei sapwellimen Siohwa ladu kan kakete idek peidekohte me Nanmwarki Depit patohwan idek rehn Siohwa: “Ia erein ei pahn patopato nan apwal? Ia erein mohngiongi eh pahn wie toutouki nsensuwed nin rahn oh nipwong?”​—Mel. 13:2.

2. Dahme kitail pahn koasoiapene nan iren onop wet?

² Mendahki kitail koaros kin pwunod ekei pak, mie soahng kei me kitail kak wia pwehn dehr nohn pwunod. Nan iren onop wet, keieu kitail pahn koasoiapene soahng kei me kak kahrehda kitail en pwunod. Mwurin mwo, kitail pahn koasoiapene soahng weneu me kak sewese kitail en meleilei ni atail lelohng kahpwal kan.

3. Soahng dah kan me kin kahrehda kapwunod, oh kitail kak kauhdi soahng pwukat?

³ Mie soahng tohto me kak kahrehiong kitail en pwunod. Oh kitail sohte kak kauhdi ekei soahng pwukat en wiawi. Karasepe, kitail sohte kak kauhdi pweilaudlahn mwenge, likou, oh pweinen ihmw sounpar koaros. Kitail pil sohte kak kauhdi uwen tohtohn ahnsou me iengatail tohndoadoahk de tohnsukuhl kan pahn kasonge kitail en likamw de wia tiahk suwed me pid wia nsenen pwopwoud. Oh kitail sohte kak kauhdi tiahk suwed kan me kin wiawi nan atail wasa. Kitail ahneki soangen kahpwal pwukat pwehki kitail mi nan sampah ehu me pali laud en madamadau en aramas akan sohte kin poahsoankihda kaweid kan en Paipel. Pil ehu, kaunen sampah wet, Sehdan, ese me ekei aramas sohte pahn papah Siohwa pwehki “koasoandi en mwehi wet” kin kahrehiong irail en uhdahn pwunod. (Mad.  13:22; 1 Sohn 5:19) Eri e sohte kapwuriamwei me sampah wet kin diren kahpwal oh kin kahrehda kapwunod laud.

4. Dahme kak wiawi ma kitail uhdahn pwunodki atail kahpwal kan?

⁴ Kitail kak uhdahn pwunodkihda kahpwal kan me kahrehiong kitail en sohte kak medewe soahng teikan. Karasepe, ele kitail kin pwunodki me kitail sohte pahn koadoahkihada mwohni me itar pwehn apwalih atail anahn kan, de kitail pahn soumwahuda oh sohte kak doadoahk, de pil sohla atail doadoahk. Ele kitail pil kin pwunodki me kitail sohte pahn lelepek ni atail lelohng kasongosong en sapeikiong sapwellimen Koht kosonned. Ahnsou keren Sehdan pahn kahrehiong irail kan me mi pahn eh manaman en mahweniong sapwellimen Koht aramas akan, eri kitail kakete pwunodki dahme kitail pahn wia ni ahnsowo. Ele kitail kin medewe, ‘E sapwung en pwunodki soahng pwukat?’

5. Ia wehwehn sapwellimen Sises mahsen ko: ‘Uhdihsang pwunod’?

⁵ Kitail ese me Sises mahsanihong sapwellime tohnpadahk ko: ‘Uhdihsang pwunod.’ (Mad. 6:25) Ia duwe, met wehwehki me kitail en dehr pwunodki mehkot? Uhdahn soh! Tamataman me mahso, ekei sapwellimen Siohwa ladu lelepek kan pil kin pwunod. Ahpw Siohwa ketin kupwurperenkihte irail. * (1 Nan. 19:4; Mel. 6:3) Ni mehlel, Sises kin ketin kansenamwahwih kitail. E sohte kupwurki kitail en nohn pwunodki dahme kitail anahne oh sohla wiahki atail papah Siohwa me keieu kesempwal nan atail mour. Dahme kitail kak wia ni ahnsou me kitail kin pwunod?​—Menlau kilang koakono “ Ia Duwen Atail en Wia Met.”

6. Nin duwen me Pilipai 4:6, 7 mahsanih, dahme kak sewese kitail en meleilei?

⁶ (1) Kalapw kapakap. Ni omw kin pwunodki kahpwal ehu, ke kak kapakap ong Siohwa oh peki sawas. (1 Pit. 5:7) Siohwa kak ketin sapengala omw kapakap kan sang ni eh ketikihong uhk ‘sapwellime popohl me inenen siksang madamadau en aramas koaros.’ (Wadek Pilipai 4:6, 7.) Siohwa pahn ketikihong uhk popohl wet sang ni eh ketin doadoahngki sapwellime manaman me kehlail.​—Kal. 5:22.

7. Dahme kitail en tamataman ni atail kin kapakap ong Koht?

⁷ Ni omw kin kapakapohng Siohwa, patohwanohng ih omw pepehm kan koaros. Padahkihong ih duwen kahpwalo oh kawehwehiong ia omw pepehm duwen met. Ma mie ahl ehu en kamwahwihala kahpwalo, peki reh erpit pwe ken ese dahme ke pahn wia, oh kehl en wia met. Ma sohte mehkot ke kak wiahiong kahpwalo, peki rehn Siohwa en ketin seweseiuk en powehdi oh dehr nohn pwunodki. Ni omw kin kawehwehiong ih soahng koaros nan omw kapakap kan, mwuhr ke pahn kak kilang mwahu ia duwen Siohwa eh ketin sapengala omw kapakap ko. Ma omw kapakapo pwand en pasapengla, dehr uhdihsang kapakap. Siohwa sohte ketin kupwurkihte ken kawehwehiong ih soahng koaros, ahpw ken pil dehr uhdihsang kapakap.​—Luk 11:8-10.

8. Dahme kitail pahn koasoia nan atail kapakap kan?

⁸ Ni omw kin mweidohng Siohwa omw kahpwal kan nan kapakap, tehk mwahu me ke pil kin kasalehda omw kalahngan. E mwahu en medewe duwen soahng mwahu kan koaros me kitail ahneki, mehnda ma mie atail kahpwal tohto. Ahpw dahme ke pahn wia ma  ke sehse ia duwen omw pahn padahkihong Siohwa omw pepehm? Tamataman me Siohwa pahn ketin sapengala omw kapakap, mehnda ma ihte me kak nda iei ‘Menlau sawas!’​—2 Kron. 18:31; Rom 8:26.

9. Dahme kitail pahn wia ni ahnsou me kitail kin masepwehkada?

⁹ (2) Likih sapwellimen Siohwa erpit, a kaidehn ahmw. Ni mwehin soukohp Aiseia, aramas akan nan Suda masakada mehn Asiria kan ar pahn mahweniong irail. Mehn Suda ko sohte men mehn Asiria kan en kaloweiraildi, kahrehda re peki sawas sang rehn mehn Isip kan. (Ais. 30:1, 2) Siohwa ketin katamankihong irail me arail likih mehn Isip ko pahn imwila suwed. (Ais. 30:7, 12, 13) Siohwa ketin doadoahngki Aiseia en padahkihong aramas ako ia duwen arail kak diar pereparail. E ketin mahsanih: “Kumwail pahn kehlail ni amwail kin meleilei oh kasalehda amwail likih ie.”​—Ais. 30:15b, NW.

10. Nan soangen irair dah kan me kitail kak kasalehda atail likih Siohwa?

¹⁰ Iahd me kitail kak kasalehda atail likih Siohwa? Medewehla karasaras pwukat. Ia duwen ma mie me men kihong uhk doadoahk ehu me pweimwahu, ahpw ke anahne doadoahngki awa tohto oh e pahn kerempwahla omw kin papah Siohwa ni uwen me ke kin wiewia met? De ia duwen ma emen iengomw tohndoadoahk mwahukinuhkada, ahpw kaidehn ih emen sapwellimen Koht ladu me papidais? De medewehla ma tohn omw peneinei keren men ndaiong uhk me e sohla pahn wiahkin uhk kisehn peneinei ma ke pousehlahte papah Siohwa? Nan ehuehu irair pwukat, ke pahn apwalki wiahda pilipil, ahpw nan ehuehu irair ko, Siohwa pahn ketikihong uhk kaweid me ke anahne. (Mad. 6:33; 10:37; 1 Kor. 7:39) Ahpw peideko iei, Ke pahn likih Siohwa oh peikiong sapwellime kaweid?

11. Mehn kahlemeng dah kan nan Paipel me kitail kak onopki pwehn kolokol meleilei ni atail lelohng uhwong laud?

¹¹ (3) Sukuhlsang mehn kahlemeng mwahu oh suwed kan. Paipel audaudki mehn kahlemeng tohto me kasalehda duwen kesempwalpen en kolokol meleilei oh likih Siohwa. Ni omw onopki mehn kahlemeng pwukat, medewehla dahme sewese sapwellimen Koht ladu kan en kolokol meleilei ni arail kin lelohng uhwong laud. Karasepe, ni ahnsou me tohn mwoalen kopwung en mehn Suhs ko ndaiong wahnpoaron ko en uhdihsang kalohk, re sohte masepwehkada. Ni eimah, irail nda: “Se anahne peikiong Koht nin duwen kaun emen, a kaidehn aramas.” (Wiewia 5:29) Pil mwurin arail kamakam, wahnpoaron ko sohte masepwehkada. Dahme kahrehda? Pwehki re ese me Siohwa kin ketin sewese irail. E ketin kupwurperenkin irail. Kahrehda re doulahte kalohki rongamwahwo. (Wiewia 5:40-42) Duwehte irail, ni tohnpadahko Stipen eh pahn kamakamala, e kolokolete meleilei me kahrehda pohn meseo “likamwete mesen tohnleng men.” (Wiewia 6:12-15) Dahme kahrehda? Pwehki e uhdahn kamehlele me Siohwa ketin kupwurperenki ih.

12. Nin duwen me 1 Piter 3:14 oh 4:14 mahsanih, dahme kahrehda kitail kak peren ni atail kin lelohng kalokolok?

¹² Mie mehn kadehde sansal me Siohwa ketin ieiang wahnpoaron ko. E ketikihong irail manaman en wiahda soahng kapwuriamwei kan. (Wiewia 5:12-16; 6:8) Rahnwet, Siohwa sohte kin ketikihong kitail soangen manamano. Ahpw Siohwa ketin mahsanihong kitail sang sapwellime Mahsen me ni atail kin lelohng lokolok pwehki me pwung, kitail kak peren pwehki e kin ketin kupwurperenkin kitail oh sapwellime manaman kin ieiang kitail. (Wadek 1 Piter 3:14; 4:14.) Eri kitail en dehr pwunodki dahme kitail pahn  wia ma kitail lelohng kalokolok ni ahnsou kohkohdo. Ahpw kitail en wia uwen atail kak pwehn kalaudehla atail kamehlele me Siohwa kak ketin sewese kitail oh doareikitailla. Duwehte me tohnpadahk en mahs ko wia, kitail anahne likih sapwellimen Sises inowo: “I pahn kihong kumwail lokaia kan oh erpit pwe irail koaros me kin uhwong kumwail sohte pahn kak pwonte pelian de uhwongada.” Sises ketin inoukihong kitail: “Ni amwail pahn kin dadaurete, kumwail pahn doarehla amwail mour.” (Luk 21:12-19) Oh dehr manokehla me Siohwa kin ketin tamataman soahng tikitik kan duwen sapwellime ladu kan me kin lelepek ong ih lao mehla. Pwehki met, e pahn ketin kaiasada irail.

13. Ia duwen atail kak paiekihda atail onopki mehn kahlemeng en irail kan me sohte kin meleilei oh likih Siohwa?

¹³ Kitail pil kak sukuhlsang mehn kahlemeng suwed en irail kan me sohte kin meleilei oh likih Siohwa. En onopki mepwukat pahn sewese kitail en dehr wia soangen sapwung kohte me re wiahda. Karasepe, ni ahnsou me Asa wiahla nanmwarki en Suda oh karis en sounpei laud ehu kodohng mahweniong ih, e likih Siohwa, oh Siohwa ketin sewese ih en kana. (2 Kron. 14:9-12) Mwuhr, Nanmwarki Paasa en Israel oh nah sounpei malaulau ko kodohng mahweniong Asa. Asa sohte likih Siohwa, duwehte me e wia mwoweo, pwehn ketin doareirailla, ahpw e pwain mehn Siria ko en sewese ih. (2 Kron. 16:1-3) Oh ni eh kereniong pahn mehla ni ahnsou me e soumwahuda laud, e pil sohte likih Siohwa en ketin sewese ih.​—2 Kron. 16:12.

14. Dahme kitail kak sukuhlkihsang ahn Asa sapwung kan?

¹⁴ Ni tapio, Asa kin sohpeiong Siohwa ni ahnsou me mie eh kahpwal kan. Ahpw mwuhr, e sohte likih eh Kohto pwehn ketin sewese ih. E song en pein apwalihala eh kahpwal ko. Ni tapio, ahn Asa pilahn en peki mehn Siria ko en sewese ih mahweniong Israel mwomwen pahn pweida. Ahpw wehin Suda sohte ahneki meleilei ahnsou werei. Siohwa ketin doadoahngki soukohp men en ndaiong Asa: “Pwehki omwi koapworopworki nanmwarkien Siria sang KAUN-O, omwi Koht, sapwellimen nanmwarkien Israel karis pitsangehr pahn omwi manaman.” (2 Kron. 16:7) Kitail en kanahieng en dehr medewe me kitail kak pein kamwahwihala atail kahpwal kan oh sohte peki sapwellimen Siohwa kaweid sang sapwellime Mahsen. Pil ni ahnsou me kitail anahne mwadang wiahda pilipil ehu, kitail anahne kin meleilei oh likih Siohwa, oh e pahn ketin sewese kitail en wiahda pilipil pwung.

15. Dahme kitail kak wia ni atail kin wadek Paipel?

¹⁵ (4) Wadlikihala iren Paipel kan. Ma ke diarada iren Paipel kan me kasalehda kesempwalpen en meleilei oh likih Siohwa, song en wadlikihala. Pwehn wadlikihala, ele e pahn sawas ma ke wadek ni ngihl laud de ntingihedi oh pwurupwurehng wadek. Siohwa ketin mahsanihong Sosua en kalapw wadek oh doudouloale pwuhken Kosonnedo pwe en kak mwekid ni erpit. Dahme e wadek nan Kosonnedo pahn pil sewese ih en dehr masepwehk ahpw en ahneki eimah pwehn kahluwa sapwellimen Koht aramas ako. (Sos. 1:8, 9) Tohto iretikitik kan nan Paipel me kak seweseiuk en meleilei nan soangen irair kan me kin kalapw kahrehda ken pwunod oh masepwehkada.​—Mel. 27:1-3; Lep. Pad. 3:25, 26.

16. Ia duwen Siohwa eh kin ketin doadoahngki mwomwohdiso pwehn sewese kitail en meleilei oh likih ih?

¹⁶ (5) Werekiong sapwellimen Koht aramas akan. Siohwa kin ketin doadoahngki riatail Kristian kan en sewese kitail en meleilei oh likih ih. Ni atail mihting kan, kitail kin paiekihda  padahk kan, pasapeng kan, oh koasoi kangoang kan ni atail koasoiong riatail Kristian kan. (Ipru 10:24, 25) Kitail pil kak alehdi kangoang laud ni atail ehukihong kompoakepatail keren kan nan mwomwohdiso atail kapwunod kan. “Lokaia kadek” en kompoakepatail men kak sewese kitail en dehr nohn pwunod.​—Lep. Pad. 12:25.

17. Nin duwen me Ipru 6:19 mahsanih, ia duwen atail koapworopwor en Wehio eh kak sewese kitail en meleilei ni ahnsou apwal kan?

¹⁷ (6) Kakehlailihte omw koapworopwor. Atail koapworopwor en Wehio rasehng “angke ehu ong atail mour” me kin katengekitaildi mendahki irair apwal de kapwunod kan. (Wadek Ipru 6:19.) Medemedewe ahnsou kohkohdo me Siohwa ketin inoukihda. Ni ahnsowo, sohte emen pahn pwunodki mehkot. (Ais. 65:17) Medewehla pein kowe nan sampah kapwo me meleilei, wasa me soahng suwed kan solahr pahn wiawi. (Maika 4:4) Ke pil pahn kalaudehla omw koapworopwor ni omw kin ehukihong meteikan duwen sampah kapwo. Wia uwen omw kak koaros nan doadoahk en kalohk oh katohnpadahk. Ma ke wia met, ke kak “uhdahn kamehlele koapworopworo lel ni imwi.”​—Ipru 6:11.

18. Dahme kakete wiawi ni ahnsou kohkohdo, oh dahme kitail kak wia?

¹⁸ Pwehki kitail kerenlahngehr imwin koasoandi wet, atail kahpwal kan pahn tohtohla oh kak kahrehiong kitail en pwunod. Ni atail kin lelohng kahpwal pwukat, atail iren pahr en 2021 kak sewese kitail en meleilei, kaidehn sang ni pein atail kehl, ahpw sang atail kin likih Siohwa. Nan sounpar wet, kitail en kasalehda sang ni atail wiewia kan me kitail kin pwoson sapwellimen Siohwa inowo: “Kumwail pahn kehlail ni amwail kin meleilei oh kasalehda amwail likih ie.”​—Ais. 30:15, NW.