1. Ngimba uwakilumyana yumo akasiwe bulebule ninkhani iya mu Baibolo iyi yayobiwe palukomano mu 1935?

UWAKILUMYANA yumo uwa fyinja 18 alyosiwe mu 1926. Abapapi bake bali Baketi ba Yehova loli pakabalilo ako bakoleliwagha ukuti Bamanyili ba Baibolo. Abene bali na bana abanyambala batatu na bakikulu babili kangi babatulile ukuti bambombeleghe Yehova nukunkonga Yesu Kristu. Mwakufwana itolo nabamanyili abangi aba Baibolo, uwakilumyana uyu alyagha nukunwa ifimanyikilo fya pakyakubombiwa ikyakukumbukila inifwa ya Yesu ikyinja kilikyosa. Loli ulusubilo lwake ulwa nkyeni lwachenjile bo apilike inkhani iyakukasya iya mu Baibolo iya mutu wakuti, “Ikilundilo Ikikulumba.” Inkhani iyi yayobiwe na J. F. Rutherford mu 1935 palukomano ulu lwabombiwe ku Washington, D.C., U.S.A. Ngimba abamanyili ba Baibolo bamanyile isyafiki palukomano ulu?

2. Ngimba bwanaloli buliku ubu unkamu Rutherford alingenie mu nkhani iyakufuma mu Baibolo?

² Unkamu Rutherford alingenie mu nkhani iyakufuma mu Baibolo isya bandu aba bali mu “kilundilo ikikulumba” , aba bikuyobiwa pa Ubusetuli 7:9. Pakabalilo kala, abamanyili ba Baibolo binong’onagha ukuti ikilundilo ikikulumba, gulu lya bandu ili lisakubuka kumwanya loli kali kagulu kanandi itolo aka bapakiwa. Unkamu Rutherford abombile Amalemba ukulingania ukuti ikilundilo ikikulumba kikasaliwa ukuti kibuke kumwanya. Loli abang’osi isingi isya Kristu * aba bisakupona “pabutolwe  ubukulumba” bo bisakwikalagha pa kisu kwa bwila na bwila. (Ubuset. 7:14) Yesu afingile ukuti: “Syope fikuti nsitwale, po sisakupilikagha ilisyu lyangu; po lelo wisakuyagha ntimo ghumowene, numtimi yumoywene.” (Yoh. 10:16) Abang’osi isingi aba, bikwimila Abaketi ba Yehova abasubiliwa aba bali nulusubilo ulwakwisa kwikala kwa bwila na bwila mu Paladaiso pa kisu kyapasi. (Mat. 25:31-33, 46) Isagha tukete muno ubwanaloli bwa mu Baibolo bwachenjile ubumi bwa babombi ba Yehova ukongelelapo uwakilumyana uwa fyinja 18 uyu tunjobile pabwandilo.—Sal. 97:11; Mbu. 4:18.

3-4. Palukomano ulu lwabombiwe mu 1935, ngimba bingi basyaghenie isyafiki isyakufwana nulusubilo lwabo kangi nongwa yafiki?

³ Syali syakuhobosya fiyo palukomano ulu, bo uwakuyoba inkhani ababulile abandu ukuti: “Ngubasuma mwesa umwe muli nulusubilo ulwakwisa kwikala pa kisu kwa bwila na bwila ukuti mwime.” Unkamu yumo uyu ali palukomano ulu atile, abandu bingi balimile. Ukufuma apo, unkamu Rutherford atile, “Keta! Ikilundilo Ikikulumba!” Aliwesa uyu ali palukomano ulu akubile amapi mwalusekelo. Bosa aba balimile basyaghenie ukuti Yehova akabasalile ukuti bakikaleghe kumwanya. Abene basimenye ukuti bakapakiwa na mbepo wa Kyala. Isiku ilyakukongapo, Abaketi abapya abakufwana 840 balyosiwe kangi bingi bali bang’osi isingi.

⁴ Bo inkhani ya mu Baibolo iyi yiyobiwe, uwakilumyana uyu tunjobile pabwandilo na bangi balekile ukulya nukunwa ifimanyikilo fya pakyakubombiwa ikyakukumbukila inifwa ya Yesu. Bingi balipilike bo muno unkamu yumo alipilikile umwene atile: “Ukukumbukila inifwa ya Yesu uku kwabombiwe mu 1935, kali kabumalilo aka nalile nukunwa ifimanyikilo. Nasyaghenie ukuti Yehova akabombile mbepo wake mwikemo ukuti niye nulusubilo ulwakubuka kumwanya, m’malo mwake nalyandile ukuya nulusubilo ulwakwisa kwikala nkisu ikipya nukutulapo pambombo yakukichenja ikisu ukuya paladaiso.” (Rom. 8:16, 17; 2 Kor. 1:21, 22) Ukufuma pakabalilo ako, aba kilundilo ikikulumba balyongelile ukubala kangi babombagha pampene na bapakiwa aba basyeleko. *

5. Ngimba Yehova ikubaketa bulebule bosa aba balekile ukulya nukunwa ifimanyikilo pakukumbukila inifwa ya Yesu?

⁵ Ngimba Yehova ikubaketa bulebule aba balekile ukulya nukunwa ifimanyikilo ukufuma mu 1935? Kangi ngimba amasiku agha Yehova ikubaketa bulebule aba bikulya nukunwa ifimanyikilo loli pabumalilo bikusyaghania ukuti bakaya bapakiwa? (1 Kor. 11:28) Bamo bikulya nukunwa ifimanyikilo panongwa yakuti batikumanya kanunu isya lusubilo lwabo. Loli linga basyaghenie ukuti basobagha nukuleka ukulya nukunwa ifimanyikilo kangi bikukindilila ukumbombela Yehova mbusubiliwa, Yehova ikuya pakubambilila nukubitikisya ukuya kukighaba kya bang’osi isingi. Nalinga ukuti batikulya nukunwa ifimanyikilo loli abene bikukindilila ukwaghiwapo pakukumbukila inifwa ya Yesu panongwa yakuti bikundaghisya ukufuma pasi pandumbula isi Yehova na Yesu ababombile.

6. Ngimba Yesu abalaghile abandumi ukubomba isyafiki?

⁶ Panongwa yakuti ubutolwe ubukulumba bukuya pakubombiwa mwalululu, kwakulondiwa fiyo ukuti tuyobesanie isi sikuyobiwa pa  Ubusetuli chaputala 7, isyakufwana na Bakristu abapakiwa nikilundilo ikikulumba ikya bang’osi isingi. Yesu abalaghile abandumi ukuti bakindilile ukukola imibelo 4 iyakonanga. Abene batikulondiwa ikulekesya imibelo iyi pa kisu ukufika apa Yehova isakubitikisyagha Abakristu bosa abapakiwa ukuti banangisye naloli ubusubiliwa. (Ubuset. 7:1-4) Panongwa ya busubiliwa bwabo, abakamu abapakiwa ba Kristu bisakuya banyafyale kangi baputi pampene nawe kumwanya. (Ubuset. 20:6) Yehova, Yesu na bandumi bisakuhoboka fiyo ukubabona aba 144,000 bikwambilila ikyabupe kyabo ikya kumwanya.

7. Ukufwana na Ubusetuli 7:9, 10, ngimba bo banani aba Yohani ababwene nkisetuka kangi babombagha isyafiki? (Keta ikithuzi kya pakikope.)

⁷ Bo ayobile isya ba 144,000 aba bali banyafyale na baputi, Yohani akibwene kangi ikindu ikyakuhobosya, “ikilundilo ikikulumba” iki kisakupona pa Armagedoni. Mwakukindana nigulu lyakwanda, igulu lyabubili ili, lili na bandu bingi aba inambala yake yitikubelengiwa. (Belenga Ubusetuli 7:9, 10.) Abene “bafwele imiselekesye imitali imyelu,” isi sikunangisya ukuti “basitakababye” ku mbombo sya nkisu kya Setano kangi bikukindilila ukuya basubiliwa kwa Kyala na Kristu. (Yak. 1:27) Abene bikukolela mwalusekelo ukuti bapokiwe panongwa ya isi Yehova na Yesu, uyu yo Kang’osi ka Kyala bababombile. Kangi bakolile isamba sya mipiki ya tungindwa mmaboko ghabo, isi sikunangisya ukuti bali nulusekelo pakumanya ukuti Yehova ansalile Yesu ukuya Mwalafyale.—Fwanikisya na Yoh. 12:12, 13.

8. Ngimba ilemba lya Ubusetuli 7:11, 12 likutubula isyafiki isya mbumba ya Yehova iya kumwanya?

⁸ Belenga Ubusetuli 7:11, 12. Ngimba aba bali kumwanya balipilike bulebule bo bakibwene ikilundilo ikikulumba? Yohani aketile ukuti aliwesa kumwanya ikuya walusekelo kangi ikumpala Kyala linga akibwene ikilundilo ikikulumba. Imbumba ya Yehova iya kumwanya yisakuhoboka fiyo ukuketa ukufwanisiwa kwa kisetuka iki, linga ikilundilo ikikulumba kiponile pabutolwe ubukulumba.

9. Ukufwana na Ubusetuli 7:13-15, ngimba abakilundilo ikikulumba bikubomba isyafiki lino?

⁹ Belenga Ubusetuli 7:13-15. Yohani alembile ukuti ikilundilo ikikulumba “kisukile imyenda yabo nukuyelusya mwilopa lya Kang’osi.” Isi sikusanusya ukuti bali namabyebye amanunu kangi Yehova ikuhoboka nabo. (Yes. 1:18) Abene baliyipile kwa Yehova nukosiwa, bali nulwitiko lwamaka mwikemo lya Yesu kangi bali pabumanyani na Yehova. (Yoh. 3:36; 1 Pet. 3:21) Yonongwa yake bitikisiwe ukwima nkyeni nkikota kya Kyala ukuti “bambombeleghe yuyo pamusi na pakilo” nnyumba yake pa kisu kyapasi. Kangi lino, bikwiyipa fiyo pambombo iyakufumusya nukupela abafundiwa kangi bikubika Ubunyafyale bwa Kyala pamalo aghakwanda ukukinda ifindu fyabo.—Mat. 6:33; 24:14; 28:19, 20.

10. Ngimba ikilundilo ikikulumba kili nulusubilo luliku kangi lufingo luliku ulu kisakuketa ukuti lukufwanisiwa?

¹⁰ Ikilundilo ikikulumba iki kisakupona pabutolwe ubukulumba, kili nulusubilo losa ukuti Kyala ikuya pakukundilila ukukipwelelela panongwa yakuti, ‘Umwene uyu itughesye pakikota kya Bunyafyale, yo isakubasighagha nihema yake.’ Ulufingo ulu abang’osi isingi bikughulila ukuti lufwanisiwe lo lwakuti: “[Kyala] isakubapyasilagha amasosi ghosa, bope nububine nalinga bo busulumanie, nalinga ko kukuta pamo ko kubaba fitisakuyangako kangi.”—Ubuset. 21:3, 4.

11-12. (a) Ukufwana na Ubusetuli 7:16, 17, ngimba lusayo luliku ulu abakilundilo ikikulumba bikughulila nkyeni? (b) Ngimba abang’osi isingi babaghile ukubomba isyafiki pakukumbukila inifwa ya Yesu kangi nongwa yafiki?

¹¹ Belenga Ubusetuli 7:16, 17. Amasiku  agha, ababombi ba Yehova bingi bikutamiwa ninjala, panongwa yakusoba kwa ndalama nindamyo isingi isi sikwisa panongwa ya bwite. Bamo bikupinyiwa panongwa ya lwitiko lwabo. Loli abakilundilo ikikulumba bali nulusekelo fiyo panongwa yakuti basimenye ukuti linga bisakupona pakabalilo aka ikisu ikibibi iki kisakupyutiwagha, bisakuya nifyakulya fingi ifya mwambepo nifyakumbili. Linga Yehova isakupyuta ikisu kya Setano iki, isakuketa ukuti abakilundilo ikikulumba bafighililiwe ku bukali ubu buli bo “bukali bwa lumu.” Panyuma pabutolwe ubukulumba, Yesu isakubalongosya abandu ba pa kisu aba baponile “kunyibuko sya misi.” Inong’onela isi: Abakilundilo ikikulumba bali nulusubilo ulununu ulu abandu bingi bakaya nalo, abene batisakufwagha.—Yoh. 11:26.

¹² Abang’osi isingi bali nulusubilo ulununu kangi bikunndaghisya fiyo Yehova na Yesu. Nalinga ukuti bakasaliwa ukuti bakikaleghe kumwanya loli bakulondiwa fiyo kwa Yehova. Abapakiwa na bang’osi isingi bosa bikumpala Kyala na Kristu. Ukwaghiwapo pakukumbukila inifwa ya Yesu, yo njila yimo iyi bikunangisya ukuti bikundaghisya.

13-14. Nongwa yafiki aliwesa ikulondiwa ukwaghiwapo pakukumbukila inifwa ya Kristu?

¹³ Mfyinja fyakunyuma, umundu yumoywene pa bandu 1,000 yo ikulya nukunwa ifimanyikilo pakukumbukila inifwa ya Yesu. Mu fipanga fingi atikwaghiwapo uwakulya nukunwa ifimanyikilo. Abandu bingi aba bikwaghiwapo pakukumbukila inifwa ya Yesu bali nulusubilo ulwakwisa kwikala pa kisu. Po nongwa yafiki bikwaghiwapo pakukumbukila inifwa ya Yesu? Abene bikwaghiwapo pakifukwa ikyakufwana itolo na iki abandu bikwaghiwapo pabukwati bwa mmanyani wabo. Bikwaghiwapo pabukwati panongwa yakuti bikulonda ukunangisya ulughano nubutuli bwabo ku bandu aba bikuya pakweghana. Mwakufwana itolo, abang’osi isingi bikwaghiwapo pakukumbukila inifwa ya Yesu panongwa yakuti bikulonda ukunangisya ukuti bali nulughano kangi bikukolelana na Kristu na bapakiwa. Kangi bikwaghiwapo ukuti banangisye ukundaghisya ikemo lya Yesu, ili likubatula ukuti basikale kwa bwila na bwila pa kisu.

 ¹⁴ Ikifukwa ikingi kyo kyakuti bikupilikila ululaghilo lwa Yesu. Pakabalilo aka Yesu andisyagha ikyakubombiwa ikyapadela iki na bafundiwa bake abasubiliwa, umwene ababulile ukuti: “Bo mubombeghe bunobuno ukungumbukilamo une.” (1 Kor. 11:23-26) Yonongwa yake abang’osi isingi bikukindilila ukwaghiwapo pakukumbukila inifwa ya Yesu nalinga ukuti abapakiwa bamo bakali bali pa kisu. Kangi abang’osi isingi bikunkolela aliwesa ukuti asaghiwepo pakyakubombiwa iki.

15. Ngimba tukulondiwa ukubomba isyafiki ukuti tumpale Kyala na Kristu pakukumbukila inifwa ya Yesu?

¹⁵ Pakabalilo akakukumbukila inifwa ya Yesu, tukuya nulusako ulwakumpala Kyala na Kristu linga tukwimba nukwiputa pampene. Inkhani iyi yikuya pakuyobiwa ikyinja iki, yili numutu wakuti, “Mundaghisyeghe pa isi Kyala na Kristu Bababombile.” Yikuya pakututula ukunndaghisya Yehova na Yesu ukufuma pasi pandumbula. Linga bikwendesya ifimanyikilo, twebingi tukwisa kukumbusiwa isi umbili nilopa lya Yesu fikwimila. Tukwisa pakukumbuka ukuti Yehova alitikisye umwanake ukufwa panongwa yitu ukuti tuye nubumi. (Mat. 20:28) Aliwesa uyu anganile Tata witu wakumwanya nu Mwanake ikwisa pakwaghiwapo pakukumbukila inifwa ya Yesu.

16. Ngimba mo munjila siliku isi abapakiwa bafwene na bang’osi isingi?

¹⁶ Ulusubilo ulu abapakiwa na bang’osi isingi balinalo, lukaya lo ulu lukubapangisya ukuti baye bakulondiwa kwa Kyala. Amagulu ghosa ghakulondiwa fiyo kumyake. Tukuyoba bo ulu panongwa yakuti umwene abikile untengo uwakufwana, ubu bo bumi bwa Mwanake unganiwa, ukuti abule abapakiwa na bang’osi isingi. Ukukindana kwa magulu mabili agha, ko kwakuti bali nulusubilo ulwakukindana. Bosa bikulondiwa ukukindilila ukuya basubiliwa kwa Kyala na Kristu. (Sal. 31:23) Kangi mukumbukeghe ukuti, mbepo wa Kyala ghukubomba mwakufwana itolo kwa uswe twesa. Isi sikusanusya ukuti Yehova ikuntula umundu aliwesa pamwene na mbepo wake mwikemo ukufwana na isi ikulonda.

17. Ngimba abapakiwa aba basyeleko bikughulila isyafiki?

¹⁷ Abakristu abapakiwa batikupapiwa nulusubilo ulwakuti bikwakwikala kumwanya. Kyala yo ikubapa ulusubilo ulu. Abene bikwinong’onela isya lusubilo lwabo, bikulwiputila kangi bikughelaghela ukuti basambilile ikyabupe kyabo kumwanya. Bakamanya muno imibili yabo yikwakuyila kumwanya. (Filip. 3:20, 21; 1 Yoh. 3:2) Nalinga ukuti mo  siyilile, abene bikughulila ukwakwaghana na Yehova, Yesu, abandumi na bapakiwa abangi. Abene bisakubombagha pampene mu Bunyafyale bwa kumwanya.

18. Ngimba abang’osi isingi bikughulila isyafiki nkyeni?

¹⁸ Abang’osi isingi bikughulila ukwisa kwikala kwa bwila na bwila pa kisu. Isi syo isi abandu bosa bikulonda. (Ndumbi. 3:11) Abene bikughulila akabalilo aka bisakutulapo ukuchenja ikisu kyosa ukuya paladaiso. Kangi bikughulila akabalilo aka bisakuyengagha inyumba, ukulima imighunda nukuhoboka nubumi pampene nabanabo. (Yes. 65:21-23) Bikughulila ukwisakwenda amalo aghakukindanakindana pa kisu, ukwisakuketa ifyamba, amatengele nasumbi kangi nukwisakumanyila ifindu fyosa ifi Yehova apelile. Ukukinda fyosa, bisakuhoboka fiyo ukuketa ukuti ubumanyani bwabo na Yehova bukukindilila ukukula.

19. Ngimba ukukumbukila inifwa ya Yesu kukumpa aliwesa ulusako luliku kangi kukuya pakubombiwa ndili ikyinja iki?

¹⁹ Yehova ampele umbombi wake aliwesa uwakwiyipa ulusubilo ulununu ulwa nkyeni. (Yere. 29:11) Ukukumbukila inifwa ya Kristu kabalilo kapadela fiyo kwa aliwesa akakumpalila Kyala na Kristu pa isi batubombile ukuti tusahobokeghe nubumi bwa bwila na bwila. Ukukumbukila inifwa ya Yesu kyakubombiwa kyapadela fiyo iki Abakristu babwanaloli bikubomba ikyinja kilikyosa. Ikyakubombiwa iki, kisakubombiwa ku namayolo Pachobeluka, Malichi 27, 2021. Ikyinja iki bingi bisakwaghiwapo pakyakubombiwa iki m’malo aghakukindanakindana. Bamo bisakwaghiwapo nalinga ukuti bikususiwa kangi bamo bali mujele. Yehova, Yesu, abandumi na bapakiwa aba basyukile bikulonda ukuti ikipanga kilikyosa, akagulu pamo umundu aliwesa pamwene tusakumbukile kanunu inifwa ya Yesu.