Julani

Lutani pa vo ve mukati

NKHANI YAKUSAMBIRA YA NAMBALA 3

Mzinda Ukulu wa a Mbereri Zinyaki Uthamika Chiuta ndi Khristu

Mzinda Ukulu wa a Mbereri Zinyaki Uthamika Chiuta ndi Khristu

“Utaski widu watuliya kwaku Chiuta widu mweniyo waja pampandu waufumu kweniso ku Mwanawambereri.”—CHIVU. 7:10.

SUMU 14 Thamikani Fumu Yasonu ya Charu Chapasi

VO TISAMBIRENGI MU NKHANI IYI *

1. Kumbi nkhani yo yingukambika pa unganu mu 1935 yingumukwaska wuli munyamata munyaki?

MU 1926, munyamata munyaki wangubatizika we ndi vyaka 18. Apapi ŵaki ŵenga Akusambira Bayibolu, zina lo Akaboni aku Yehova aziŵikanga nalu pa nyengu iyi. Apapi a munyamata uyu, angubala ŵana anthulumi atatu ndi anthukazi ŵaŵi. Yiwu angulera ŵana ŵawu kuti ateŵetiyengi Yehova Chiuta kweniso ayezgengi Yesu Khristu. Nge mo venge ndi Akusambira Bayibolu wosi pa nyengu iyi, munyamata uyu waryanga chiŵandi ndi kumwa vinyu chaka chechosi pa Chakurya Chamazulu cha Ambuya. Chinanga kuti venga viyo, chilindizga chaki chingusintha chifukwa cha nkhani yambula kuluwika ya mutu wakuti “Mzinda Ukulu.” Nkhani iyi yingukambika mu 1935 ndi J. F. Rutherford pa unganu wo unguchitika ku Washington, D.C., U.S.A. Kumbi Akusambira Bayibolu angusambiranji pa unganu uwu?

2. Kumbi ndi fundu yauneneska niyi yo Mubali Rutherford wangukonkhoska mu nkhani yaki?

2 Mu nkhani yaki, Mubali Rutherford wangukonkhoska va ŵanthu wo apanga “mzinda ukulu,” wo uzumbulika pa Chivumbuzi 7:9. Mpaka pa nyengu iyi, Akusambira Bayibolu agomezganga kuti a mzinda ukulu ndi gulu lachiŵi lo lazamuluta kuchanya kweni mbakugomezgeka ukongwa cha. Mubali Rutherford wangugwiriskiya ntchitu Malemba pakukonkhoska kuti a mzinda ukulu amuja kuchanya cha, kweni yiwu ndi mbereri * zinyaki zaku Khristu zo zazamupona pa “chisuzgu chikulu” ndi kuja pacharu chapasi kwamuyaya. (Chivu. 7:14) Yesu wakulayizga kuti: “Nde ndi mbereri zinyaki, kweni zakhola ili cha. Zenizo nazu ndizengi nazu, zivwengi mazu ngangu, ndipu zijengi mskambu umoza kweniso zijengi ndi mliska yumoza.” (Yoha. 10:16) A mbereri zinyaki ŵenaŵa Mbakaboni aku Yehova akugomezgeka wo ŵe ndi chilindizga chakuzija ndi umoyu wamuyaya mu Paradayisu pacharu chapasi. (Mate. 25:31-33, 46) Tiyeni tiwoni mo fundu yasonu yauneneska yeniyi yingusinthiya umoyu wa ŵanthu anandi aku Yehova kusazgapu mubali wachinyamata yo wenga ndi vyaka 18.​—Sali. 97:11; Nthanthi 4:18.

FUNDU YAUNENESKA YASONU YINGUSINTHA ŴANTHU ANANDI

3-4. Pa unganu wo unguchitika mu 1935, kumbi ŵanthu anandi anguziŵanji vakukwaskana ndi chilindizga chawu, nanga ntchifukwa wuli?

3 Pa unganu wo unguchitika mu 1935, venga vakukondwesa ukongwa wakukamba nkhani wati wafumba ŵanthu wo ŵengapu kuti: “Yimwi mosi mulindizga kuzija ndi umoyu wamuyaya pacharu chapasi, kumbi mungasoka?” Mubali munyaki yo wenga pa unganu uwu, wangukamba kuti kujumpha hafu ya ŵanthu 20,000 wo ŵenga pa unganu uwu anguma wima. Pavuli paki, Mubali Rutherford wangukamba kuti: “Awonani! Mzinda ukulu!” Iyu wati wakamba venivi, ŵanthu angudaniriza mwakukondwa. Ŵanthu wo anguma wima anguziŵa kuti Yehova wanguŵasankha cha kuti aluti kuchanya. Yiwu anguziŵa kuti akusankhika cha ndi mzimu waku Chiuta. Pa zuŵa lakulondopu la unganu uwu, ŵanthu 840 angubatizika ndipu anguja Akaboni. Anandi mwa ŵanthu ŵenaŵa ŵenga a mbereri zinyaki.

4 Chifukwa cha nkhani yo Mubali Rutherford wangukamba, mubali wachinyamata yo tamukambapu kali kweniso abali anyaki anandi, anguleka kurya chiŵandi ndi kumwa vinyu pa Chakurya Chamazulu cha Ambuya. Anandi anguvwa nge mo mubali munyaki wakujiyuyuwa wavwiyanga. Iyu wanguti: “Kenga kakumaliya kurya chiŵandi kweniso kumwa vinyu pa Chikumbusu cho chinguchitika mu 1935. Ndinguziŵa kuti Yehova wangundisankha cha ndi mzimu waki wakupaturika kuti ndiluti kuchanya. Mumalu mwaki, ndenga ndi chilindizga chakuzija ndi umoyu wambula kumala pacharu chapasi ndi kuzigwiraku ntchitu yakunozga charu kuja paradayisu.” (Aro. 8:16, 17; 2 Akori. 1:21, 22) Kutuliya pa nyengu yeniyi, chiŵerengeru cha a mzinda ukulu chakuwa ukongwa ndipu yiwu agwira ntchitu mwakukoliyana ndi akusankhika amanavi. *

5. Kumbi Yehova watiŵawona wuli ŵanthu wo aleka kurya chiŵandi ndi kumwa vinyu pa Chikumbusu?

5 Kumbi Yehova wanguŵawona wuli ŵanthu wo anguleka kurya chiŵandi ndi kumwa vinyu pa Chikumbusu, chaka cha 1935 chati chajumpha? Nanga Yehova watimuwona wuli Kaboni wakubatizika mazuŵa nganu yo wawona kuti ngwakwenere kurya chiŵandi ndi kumwa vinyu pa Chakurya Chamazulu cha Ambuya, kweni pavuli paki wawamu kuti wangusankhika cha ndi mzimu wakupaturika? (1 Akori. 11:28) Ŵanthu anyaki aryanga chiŵandi ndi kumwa vinyu chifukwa chakuti achiziŵanga umampha cha chilindizga chawu. Kweni asani azomereza ndi mtima wosi kuti anangisanga, aleka kurya chiŵandi ndi kumwa vinyu ndipu alutirizga kuteŵete Yehova mwakugomezgeka, iyu wangaŵazomereza kuja mugulu la mbereri zinyaki. Chinanga kuti aja kuti aleka kurya chiŵandi ndi kumwa vinyu, yiwu alutirizga kusanirika pa Chikumbusu chifukwa chakuti awonga ndi mtima wosi vo Yehova ndi Yesu akuŵachitiya.

CHILINDIZGA CHAMAMPHA UKONGWA

6. Kumbi Yesu wakuŵalamulanji angelu?

6 Chifukwa chakuti chisuzgu chikulu chiŵandika, tichiskikengi ukongwa kuwona vo buku la Chivumbuzi chaputala 7 likamba vakukwaskana ndi Akhristu akusankhika kweniso a mzinda ukulu wo mbambereri zinyaki. Muchaputala ichi, Yesu wakulamula angelu kuti alutirizgi kukoleska mphepu zinayi za pharanyiku. Yiwu akoleskengi mphepu zenizi kuti zileki kuputiya pacharu chapasi mpaka po Akhristu wosi akusankhika adindikiya, kung’anamuwa kuti Yehova waŵazomereza kuti mbakugomezgeka nadi. (Chivu. 7:1-4) Nge mphotu ya kugomezgeka kwawu, abali aku Khristu aja mafumu ndi asembi limoza ndi iyu kuchanya. (Chivu. 20:6) Chiuta, Yesu ndi angelu amukondwa ukongwa asani a 144,000 alonde mphotu yawu kuchanya.

A mzinda ukulu avwala mikhanju yituŵa ndipu ŵe ndi mani nga vimiti va kantchindi mumanja mwawu, ŵama panthazi pa mpandu waufumu wakuŵala ukongwa waku Chiuta ndi panthazi pa Mwanawambereri (Wonani ndimi 7)

7. Nge mo pakambiya pa Chivumbuzi 7:9, 10, kumbi Yohane wanguwonanji mu chiwona, nanga yiwu achitanganji? (Wonani chithuzi cho che pachikonkhombi.)

7 Yohane wati wakamba vakukwaskana ndi a 144,000 wo ndi mafumu kweniso asembi, wanguwona so chinthu chinyaki chakukondwesa ukongwa. Iyu wanguwona a “mzinda ukulu” wo apona pa Aramagedoni. Mwakupambana ndi a 144,000, a mzinda ukulu ŵenga anandi ukongwa ndipu nambala yawu yenga yambula kuŵerengeka. (Ŵerengani Chivumbuzi 7:9, 10.) Yohane wanguwona kuti a mzinda ukulu “avwala mikhanju yituŵa,” kung’anamuwa kuti angujisunga ‘ambula donthu’ mucharu chaku Satana, ndipu angulutirizga kuja akugomezgeka kwaku Chiuta ndi Khristu. (Yako. 1:27) Yiwu adanirizanga ukongwa chifukwa chakuti angutaskika chifukwa cha vo Yehova ndi Yesu, yo ndi Mwanawambereri waku Chiuta, anguŵachitiya. Kweniso yiwu ŵenga ndi mani nga vimiti va kantchindi mumanja mwawu, vo vilongo kuti azomereza mwakukondwa kuti Yesu ndiyu Yehova wakumusankha nge Fumu.​—Yeruzgiyani ndi Yohane 12:12, 13.

8. Kumbi lemba la Chivumbuzi 7:11, 12, lititikambiyanji vakukwaskana ndi banja laku Yehova lakuchanya?

8 Ŵerengani Chivumbuzi 7:11, 12. Kumbi ndi vinthu wuli vinguchitika kuchanya? Yohane wanguwona kuti weyosi kuchanya, wangukondwa kuwona kuti a mzinda ukulu ŵe panthazi paku Chiuta ndipu atimuthamika. Banja laku Yehova lakuchanya, lazamukondwa ukongwa kuwona kufiskika kwa vo Yohane wanguwona asani a mzinda ukulu atuwa mu chisuzgu chikulu amoyu.

9. Mwakukoliyana ndi Chivumbuzi 7:13-15, kumbi a mzinda ukulu achitanji sonu?

9 Ŵerengani Chivumbuzi 7:13-15. Yohane wangukamba kuti a mzinda ukulu “achapa mikhanju yawu ndi kuyitowesa kuŵa yituŵa mundopa za Mwanawambereri.” Venivi vilongo kuti yiwu ŵe ndi njuŵi yituŵa ndipu Yehova wakondwa nawu. (Yesa. 1:18) Yiwu mbakujipereka kweniso Mbakhristu akubatizika, wo ŵe ndi chivwanu chakukho mu sembi yaku Yesu ndipuso ŵe pa ubwezi ndi Yehova. (Yoha. 3:36; 1 Petu. 3:21) Ndichu chifukwa chaki mbakwenere kuma panthazi pa mpandu waufumu waku Chiuta ndipu “atimuchitiya uteŵeti wakupaturika msana ndi usiku,” mu nyumba yaki yakusopiyamu yauzimu panu pacharu chapasi. Ndipu chinanga ndi sonu yiwu achita venivi. Yiwu achita chigaŵa chikulu pakugwira ntchitu yakupharazga Ufumu ndi kusambiza ŵanthu kuti aje akusambira ndipu atiyigwira mwaphamphu. Venivi vilongo kuti aŵika Ufumu waku Chiuta pamalu ngakwamba pa umoyu wawu.​—Mate. 6:33; 24:14; 28:19, 20.

A mzinda ukulu wo ŵe mugulu la mbereri zinyaki, mbakukondwa ukongwa ndipu atuwa mu chisuzgu chikulu (Wonani ndimi 10)

10. Kumbi a mzinda ukulu asimikizanji? Nanga azamuwona kufiskika kwa layizgu nili?

10 A mzinda ukulu wo azamutuwa mu chisuzgu chikulu, asimikiza kuti Chiuta wazamulutirizga kuŵaphwere, chifukwa “Mweniyo waja pampandu waufumu wazamutandawuliya chihema chaki paku yiwu.” Layizgu lo a mbereri zinyaki alilindizganga kwa nyengu yitali kuti lifiskiki, lazamufiskika nadi. Layizgu laki ndakuti: “[Chiuta] wazamuleska masozi ngosi mumasu mwawu, ndipu nyifwa yazamuŵaku so cha. Kwazamuŵavi kuliya, kukuta pamwenga urwirwi.”​—Chivu. 21:3, 4.

11-12. (a) Nge mo pakambiya pa Chivumbuzi 7:16, 17, kumbi a mzinda ukulu alindizga vitumbiku wuli? (b) Kumbi a mbereri zinyaki angachitanji pa Chikumbusu, nanga ntchifukwa wuli?

11 Ŵerengani Chivumbuzi 7:16, 17. Pasonu panu, ŵanthu anyaki aku Yehova asuzgika ndi nja chifukwa chakusoŵa ndalama pamwenga chifukwa cha masuzgu nganyaki ngo ngachitika chifukwa cha viwoneseru kweniso nkhondu. Penipo anyaki aŵikika mujeri chifukwa cha chivwanu chawu. Chinanga kuti ve viyo, a mzinda ukulu akondwa kuziŵa kuti asani azitaskika pa nyengu yo charu ichi chazamunangikiya, nyengu zosi azamujanga ndi chakurya chinandi chakuliŵavu kweniso chauzimu. Pa nyengu yo charu chaku Satana chazamubwangandulikiya, yiwu azamutaskika ku “chifundizi” cha ukali waku Yehova, cho wazamupunguliya pa mitundu ya ŵanthu. Asani chisuzgu chikulu chazimala, Yesu wazamulongozga a mzinda ukulu ŵenaŵa wo azamutaskika pacharu chapasi ku “maji nga umoyu” wamuyaya. Aŵanaŵaniyani ŵaka: A mzinda ukulu ŵe ndi chilindizga chamampha ukongwa. Ŵanthu mabiliyoni nganandi wo azamuja so ndi umoyu, azamukufwa cha!​—Yoha. 11:26.

12 A mbereri zinyaki ŵe ndi chilindizga chamampha ukongwa cho chitiŵachitiska kuti amuwongengi Yehova ndi Yesu! Chinanga kuti ŵe mugulu la Akhristu akusankhika cha wo amuja kuchanya, kweni Yehova watiŵawona kuti mbakuzirwa nge mo wawone Akhristu akusankhika. Akhristu akusankhika kweniso a mbereri zinyaki, wosi angathamika Chiuta ndi Khristu. Ndipu nthowa yimoza yo achitiya venivi, nkhusanirika pa Chakurya Chamazulu cha Ambuya.

MUTHAMIKENGI CHIUTA NDI KHRISTU NDI MTIMA WOSI PA CHIKUMBUSU

Chiŵandi ndi vinyu vo vitendeseka pa Chikumbusu, vititikumbusa kuti Yesu wakutifwiya kuti tizisaniyi umoyu (Wonani ndimi 13-15)

13-14. Ntchifukwa wuli weyosi wakhumbika kusanirika pa Chikumbusu cha nyifwa yaku Khristu?

13 Mu vyaka va pambula kuswera, munthu yumoza pa ŵanthu 1,000 ndiyu waturya chiŵandi ndi kumwa vinyu pa Chikumbusu. Venivi ving’anamuwa kuti mumipingu yinandi mulivi munthu yo waturya chiŵandi ndi kumwa vinyu pa Chikumbusu. Ŵanthu anandi wo asanirika pa Chikumbusu, ŵe ndi chilindizga chakuzija pacharu chapasi. Sonu nanga ntchifukwa wuli ŵanthu ŵenaŵa asanirika pa Chakurya Chamazulu cha Ambuya? Yiwu asanirika pa Chikumbusu nge mo achitiya ŵanthu wo aluta ku zowala za munyawu. Ŵanthu aluta ku zowala za munyawu chifukwa akhumba kulongo kuti atimuyanja kweniso akhumba kovya ŵanthu wo atorana. Mwakuyanana ŵaka, a mbereri zinyaki asanirika pa Chikumbusu chifukwa akhumba kulongo kuti atanja Khristu ndi akusankhika kweniso akhumba kuŵawovya. A mbereri zinyaki asanirika so pa Chikumbusu chifukwa chakuti alongo kuti awonga sembi yaku Yesu yo yichitiska kuti azije ndi umoyu wamuyaya pacharu chapasi.

14 Chifukwa chinyaki chakukhumbika cho a mbereri zinyaki asanirikiya pa Chikumbusu, nkhukhumba kuvwiya dangu laku Yesu. Pa nyengu yo Yesu wayambisanga mwambu wapade wa chakurya chamazulu limoza ndi akutumika ŵaki akugomezgeka, wanguŵakambiya kuti: “Lutirizgani kuchita venivi pakundikumbuka.” (1 Akori. 11:23-26) Mwaviyo, yiwu alutirizgengi kusanirika pa Chakurya Chamazulu cha Ambuya chifukwa chakuti akusankhika anyaki ŵeche pacharu chapasi. Ndipu a mbereri zinyaki adaniya munthu weyosi ku Chikumbusu.

15. Kumbi tingamuthamika wuli Chiuta ndi Khristu pa Chikumbusu?

15 Pa Chikumbusu, tituŵa ndi mwaŵi wakuthamika Chiuta ndi Khristu mwa kumba sumu kweniso kupemphera. Nkhani ya Chikumbusu chaka chinu, ye ndi mutu wakuti “Muwongengi vo Chiuta ndi Khristu Akukuchitiyani!” Nkhani yeniyi yakukuwovyani kuti mumuwongengi ukongwa Yehova ndipuso Khristu. Pa nyengu yo abali amuyendesa chiŵandi ndi vinyu, vakutikumbusa vo chiŵandi ndi vinyu vimiya, kung’anamuwa liŵavu ndi ndopa zaku Yesu. Vakutikumbusa so kuti Yehova wanguzomereza Mwana waki kuti watifwiyi ndi chilatu chakuti tizisaniyi umoyu. (Mate. 20:28) Mwaviyo, weyosi yo watanja Awusefwi akuchanya ndi Mwana wawu, walutengi ku Chikumbusu.

MUWONGENGI YEHOVA CHIFUKWA CHA CHILINDIZGA CHO WAKUKUPASKANI

16. Kumbi Akhristu akusankhika ndi a mbereri zinyaki ayanana munthowa wuli?

16 Akhristu akusankhika ndi a mbereri zinyaki ayanana ŵaka ndipu wosi Chiuta watiŵayanja. Magulu ngosi ngaŵi ngenanga ngakuzirwa kwaku iyu. Tiziŵa venivi chifukwa iyu wakugula Akhristu akusankhika ndi a mbereri zinyaki pa mtengu wakuyanana, umoyu wa Mwana waki wakwanjiwa. Kweni magulu ngaŵi ngenanga ngapambana chifukwa nge ndi chilindizga chakupambana. Chinanga kuti ve viyo, wosi akhumbika kuja akugomezgeka kwaku Chiuta ndi Khristu. (Sali. 31:23) Kweniso mukumbukengi kuti mzimu waku Chiuta ungagwira ntchitu mwakuyanana kwaku tosi. Venivi ving’anamuwa kuti Yehova wapereka mzimu waki wakupaturika kwaku weyosi mwakukoliyana ndi vo wakhumbikiya.

17. Kumbi Akhristu akusankhika wo ŵeche pacharu chapasi, alindizganji?

17 Akhristu akusankhika, atuwa ŵe ndi chilindizga chakuchanya cha. Kweni Chiuta ndiyu waŵika chilindizga chenichi mumitima yawu. Yiwu aŵanaŵaniya chilindizga chawu, apemphera vakukwaskana ndi chilindizga chenichi kweniso akhumbisiska kuchilonde mphotu yawu kuchanya. Chinanga kuti ve viyo, yiwu aziŵa cha mo maliŵavu ngawu ngamuŵiya asani aluta kuchanya (Afi. 3:20, 21; 1 Yoha. 3:2) Kweni akhumbisiska kuchikumana ndi Yehova, Yesu, angelu ndi akusankhika anyaki wosi. Yiwu akhumbisisa so kuchija nawu limoza mu Ufumu wakuchanya.

18. Kumbi a mbereri zinyaki alindizganji?

18 A mbereri zinyaki, akhumbisiska kuzija ndi umoyu wamuyaya pacharu chapasi ndipu chenichi ntchilindizga cho munthu weyosi watuŵa nachu. (Waku. 3:11) Yiwu alindizga zuŵa lo azamuwovyaku kuti charu chosi chapasi chije paradayisu. Yiwu alindizga ndi mtima wosi nyengu yo azamuzenge nyumba zawu, kulima minda yawu kweniso kuzikondwa ndi umoyu wambula kutama limoza ndi ŵana ŵawu. (Yesa. 65:21-23) Kweniso alindizga ndi mtima wosi kuziyenda mumalu nganandi pacharu chapasi, kuwona mapiri, matundu, nyanja ndipuso kusambira vinthu vinandi vo Yehova wakulenga. Kweni kuluska vosi, yiwu akondwa kuziŵa kuti azamuja paubwezi wakukho ukongwa ndi Yehova.

19. Kumbi Chikumbusu chititipaska mwaŵi wuli? Nanga Chikumbusu chenichi chichitikengi pa deti wuli chaka chinu?

19 Yehova wakumupaska chilindizga chamampha ukongwa mteŵeti waki weyosi wakujipereka. (Yere. 29:11) Chikumbusu cha nyifwa yaku Khristu ndi nyengu yapade yo weyosi wathamikiya Chiuta ndi Khristu chifukwa cha vo akutichitiya kuti tizisaniyi umoyu wambula kumala. Chikumbusu ntchakuchitika chapade ukongwa kwa Akhristu wosi auneneska chaka chechosi. Chaka chinu, tichitengi Chikumbusu chenichi pa Chisulu, 27 March, 2021 asani lumwi lasere. Ŵanthu anandi ŵe ndi wanangwa wakuzisanirikapu pa Chikumbusu chaka chinu. Anyaki asanirikengi pa Chikumbusu chinanga kuti asuskika. Ndipu anyaki achitengi Chikumbusu chenichi ŵe mujeri. Mwemosi mo vingaŵiya, weyosi watenere kukumbuka kuti Yehova, Yesu, angelu kweniso akusankhika anyaki wo akuyuskikapu kali awona venivi. Mwaviyo, ndi khumbu lidu kuti mpingu wewosi, gulu lelosi kweniso munthu weyosi pakuyija, wachiti umampha Chikumbusu chenichi!

SUMU 150 Zani Kwaku Chiuta Kuti Muzitaskiki

^ ndimi 5 Pa 27 March, 2021, ndi zuŵa lapade kwa Akaboni aku Yehova. Ndi mazulu pa zuŵa lenili, tazamuchita Chikumbusu cha nyifwa yaku Khristu. Anandi mwa ŵanthu wo azamukuza pa zuŵa lenili, ŵe mugulu la ŵanthu wo Yesu wanguŵadana kuti a “mbereri zinyaki.” Kumbi ndi fundu yauneneska niyi yo yinguvumbulika mu 1935 yakukwaskana ndi gulu lenili? Kumbi a mbereri zinyaki alindizga chinthu chakukondwesa nichi asani chisuzgu chikulu chazijumphapu? Nanga kumbi a mbereri zinyaki atimuthamika wuli Chiuta ndi Khristu asani ŵaza pa Chikumbusu?

^ ndimi 2 VO MAZU NGANYAKI NGANG’ANAMUWA: A mbereri zinyaki mbanthu wo alondo Khristu ndipu alindizga ndi mtima wosi kuzija ndi umoyu wamuyaya pacharu chapasi, ndipu anyaki mwa ŵanthu ŵenaŵa akwamba kusopa Yehova mu mazuŵa ngakumaliya. A mzinda ukulu ŵe mugulu la a mbereri zinyaki wo azamuja amoyu pa nyengu yo Yesu wazamuyeruzga ŵanthu pa chisuzgu chikulu, ndipu yiwu azamupona pa chisuzgu chikulu chenichi.

^ ndimi 4 VO MAZU NGANYAKI NGANG’ANAMUWA: Mazu ngakuti “amanavi,” ngang’anamuwa za Akhristu akusankhika wo ŵeche pacharu chapasi wo aturya chiŵandi ndi kumwa vinyu pa Chakurya Chamazulu cha Ambuya.