Skip to content

Skip to table of contents

Ibbwe lilembedwe kuti: “Ulisinganizyidwe Hagaf mwana wa Hagav a Yahweh Sabaot”

Sena Mulizyi?

Sena Mulizyi?

Mbuti malembe aakaindi mbwaasinizya ncolyaamba Bbaibbele?

MU Bible Lands Museum yaku Jerusalemu, kuli bbwe lijisi malembe aakaindi ilyakapangwa kuma 700-600 B.C.E.,. Ibbwe eeli lyakajanwa mumpangala lyacuumbwe munsi-munsi a Hebroni mu Israyeli. Malembe aamba kuti: “Ulisinganizyidwe Hagaf mwana wa Hagav a Yahweh Sabaot.” Mbuti malembe mbwaasinizya ncolyaamba Bbaibbele? Alatondezya kuti zina lya Leza lyakuti Jehova, ililembedwe kuti YHWH mumagwalo aa Chihebrayo aakaindi, akalizyibidwe alimwi akubelesyegwa mubuumi bwabuzuba abuzuba kaindi. Alimwi buya, malembe aambi aamumampangala aaya atondezya kuti aabo ibakali kubelesya mampangala kuba masena aakuswaanganina alimwi aakuyubila, kanji-kanji bakali kulemba zina lya Leza antoomwe amazina aabo alo aabikkilizya nzila mbolilembwa zina lya Leza, kubwaanda.

Kaamba kujatikizya malembe aaya, Dr. Rachel Nabulsi waku University of Georgia wakati: “Zina lyakuti YHWH lilajanika ziindi zinji mumalembe aaya. Eeci cituyiisya zinji. . . . Zibalo alimwi amalembe aaya atondezya mbolyakali kuyandika kapati zina eeli mubuumi bwabana Israyeli alimwi aba Juda.” Eeci cisinizya ncolyaamba Bbaibbele, mwalo zina lya Leza, ililembedwe kuti YHWH mumagwalo aa Chihebrayo, molijanika ziindi zinji kapati. Kanji-kanji, mazina aabantu akali kubikkilizya zina lya Leza.

Majwi aakuti “Yahweh Sabaot,” aakalembedwe abbwe, aamba “Jehova wamakamu.” Aboobo kulibonya kuti bantu bakaindi kanji-kanji bakali kulibelesya zina lya Leza alimwi amajwi aakuti “Jehova wamakamu.” Acalo eeci cisinizya kaambo Bbaibbele ncolibelesya majwi aakuti “Jehova wamakamu,” aalo aajanika ziindi izili 283 mu Magwalo aa Chihebrayo, kwaambisya mulugwalo lwa Isaya, Jeremiya, alimwi a Zekariya.