Skip to content

Skip to table of contents

Bbwe lilembedwe kuti “Hagaf mwana waHagav atukilwe aYahweh Sabaot”

Mwalizi Na?

Mwalizi Na?

Mabala aalembedwe aabbwe lyachiindi atondeezya biyeni kuti nzilyaamba Bbayibbele nzyachoonzyo?

KUMIZIYAMU iitegwa Bible Lands iili kuJerusalemu kuli bbwe lili aamabala aakalembwa kuma700-600 B.C.E. Ibbwe eelyo lyakajanika mumpako yakali kubelesegwa kuvwikkila bantu ilaafwiifwi akuHebron muIsrael. Bbwe eelyo lilembedwe kuti: “Hagaf mwana waHagav atukilwe aYahweh Sabaot.” Eezi zitondeezya biyeni kuti nzilyaamba Bbayibbele nzyachoonzyo? Eezi zitondeezya kuti izina lyaLeza lyakuti Jehova lyakali kulembwa kuti YHWH muchiHebrayo lyakalizibinkene alubo lyakali kubelesegwa buzuba abuzuba muchiindi chaBbayibbele. Alubo zimwi zilembedwe zitondeezya kuti bantu bakali kukkala mumpako eezi naakuti kuyuba mumo bakali kukkala kabalemba zina lyaLeza nibakali kulemba mazina aabo aaswaanizya zina lyaLeza aamiduli.

Dr. Rachel Nabulsi wakuyunivesiti iili kuGeorgia wakati: “Kulembwa kwazina lyaLeza aamabwe aaya kutuyiisya chimwi chintu chiyandikana. . . . Eezi zitondeezya kuti YHWH wakali kuyandikana loko kumaIsrayeli akumaJuda.” Eezi zileendelana azili muBbayibbele nkaambo muBbayibbele zina lyaLeza lyakali kulembwa kuti YHWH muchiHebrayo lilajanika kwazyuulu-azyuulu. Alubo chiindi chiingi mazina aabo akali kuswaanizya zina lyaLeza.

Mabala aakuti “Yahweh Sabaot” aalembedwe aabbwe aamba kuti “Jehova wamakamu.” Eezi zitondeezya kuti bantu bamuchiindi chaBbayibbele teebakali kubelesya zina lyaLeza luzutu pe pesi bakali kubelesya amabala aakuti “Jehova wamakamu.” Alubo eezi zileendelana azyaambwa aBbayibbele nkaambo muBbayibbele mabala aakuti “Jehova wamakamu” ajanika kwaziindi ziinda kuti 250 mumagwalo achiHebrayo kapati muli Isaya, Jeremiya aZekariya.