1. Wendo wa Ngai ũtũmaga ũigue atĩa?

MŨTŨMWO JOHANA aandĩkire ũũ: “Ngai nĩ wendo.” (1 Joh. 4:8) Ciugo icio nĩ itũririkanagia ũndũ ũmwe wa bata, atĩ Ngai o we Kĩhumo kĩa muoyo, nowe Kĩhumo kĩa wendo. Jehova nĩ atwendete. Wendo wake ũtũmaga tũigue tũrĩ na ũgitĩri, tũrĩ na gĩkeno na tũiganĩire.

2. Kũringana na Mathayo 22:37-40, nĩ maathani marĩkũ merĩ manene, na nĩkĩ no ũkorũo arĩ ũndũ mũritũ gwathĩkĩra rĩathani rĩa kerĩ?

² Harĩ Akristiano, kuonania wendo ti ũndũ wa gũthuura kana nĩ megwĩka kana matigwĩka. Nĩ rĩathani magĩrĩirũo kũhingia. (Thoma Mathayo 22:37-40.) Rĩrĩa twamenya Jehova wega, no ũkorũo ũrĩ ũndũ mũhũthũ gwathĩkĩra rĩathani rĩa mbere. Gĩtũmi nĩ tondũ Jehova nĩ mũkinyanĩru, nĩ atũrũmbũyagia, na atwĩkagĩra maũndũ na njĩra ya ũtugi. No no tuone arĩ ũndũ mũritũ gwathĩkĩra rĩathani rĩa kerĩ. Nĩkĩ? Tondũ aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa tũrũmbũyanagia nao kaingĩ ti akinyanĩru. Rĩmwe na rĩmwe no moige kana meke maũndũ mangĩtũma tuone ta matatwendete kana ta matatũrũmbũyagia. Jehova nĩ aamenyaga atĩ no tũritũhĩrũo gwathĩkĩra watho ũcio, na kwoguo nĩ aahũthĩrire andũ amwe arĩa maandĩkire Bibilia gũtũruta bata wa kuonania wendo na ũrĩa tũngĩka ũguo. Ũmwe wao nĩ Johana.—1 Joh. 3:11, 12.

3. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Johana aatĩtĩrithirie?

³ Mabuku-inĩ marĩa Johana aandĩkire, nĩ atĩtĩrithĩtie atĩ Akristiano nĩ magĩrĩirũo kuonania wendo. Thĩinĩ wa ibuku  rĩa Injiri rĩrĩa aandĩkire ũhoro wĩgiĩ Jesu, Johana arĩtie ũhoro wĩgiĩ wendo maita maingĩ gũkĩra andĩki acio angĩ atatũ a Injiri maturanĩirũo. Johana aarĩ na kĩndũ mĩaka igana rĩmwe rĩrĩa aandĩkire ibuku rĩa Injiri rĩa Johana na marũa marĩa matatũ ma Johana. Mabuku macio aandĩkire atongoretio nĩ roho, nĩ matũrutaga atĩ maũndũ marĩa mothe tũreka, magĩrĩire gũkorũo matongoretio nĩ wendo. (1 Joh. 4:10, 11) O na kũrĩ ũguo, Johana nĩ ooire ihinda iraihu agĩkeruta ũndũ ũcio.

4. Hihi Johana oonanagia wendo hĩndĩ ciothe?

⁴ Rĩrĩa Johana aarĩ mũndũ mwĩthĩ, ti hĩndĩ ciothe oonanagia wendo. Kwa ngerekano, nĩ kũrĩ hĩndĩ ĩmwe Jesu na arutwo ake maathiaga Jerusalemu magereire Samaria. Andũ thĩinĩ wa gĩcagi kĩmwe gĩa Samaria makĩrega kũmanyita ũgeni. Johana eekire atĩa? Marĩ na mũrũ wa nyina Jakubu, mooririe Jesu kana no metie mwaki kuuma na igũrũ ũniine andũ othe a gĩcagi kĩu. (Luk. 9:52-56) Hĩndĩ ĩngĩ narĩo, Johana nĩ aagire kuonia atũmwo arĩa angĩ wendo. No kũhoteke marĩ na Jakubu mũrũ wa nyina, nĩo meerire mami wao akamahoere tũturũa kũrĩ Jesu Ũthamaki-inĩ wake. Hĩndĩ ĩrĩa atũmwo acio angĩ maamenyire ũrĩa Jakubu na Johana meekĩte, nĩ maarakarire. (Mat. 20:20, 21, 24) Ĩndĩ o na Johana ekĩte mahĩtia macio mothe, Jesu no aamwendete.—Joh. 21:7.

5. Tũkwarĩrĩria maũndũ marĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

⁵ Thĩinĩ wa gĩcunjĩ gĩkĩ, nĩ tũkwarĩrĩria ũhoro wĩgiĩ kĩonereria kĩrĩa Johana atũigĩire, na mamwe ma maũndũ marĩa aandĩkire megiĩ wendo. Maũndũ macio nĩ megũtũteithia kwĩruta ũrĩa tũngĩonia aarĩ na ariũ a Ithe witũ wendo. Ningĩ nĩ tũkwĩruta njĩra ya bata kĩongo kĩa famĩlĩ angĩonania nayo atĩ nĩ endete famĩlĩ yake.

6. Jehova onanĩtie atĩa atĩ nĩ atwendete?

⁶ Kaingĩ twĩciragia atĩ ciugo njega iria twĩraga andũ arĩa angĩ, nĩcio cionanagia atĩ nĩ tũmendete. No nĩguo tũmonie biũ atĩ nĩ tũmendete nĩ twagĩrĩirũo gwĩka ũguo kũgerera ciĩko. (Ringithania Jakubu 2:17, 26.) Kwa ngerekano, Jehova nĩ atwendete. (1 Joh. 4:19) Na nĩ atwĩraga atĩ nĩ atwendete kũgerera ciugo njega iria irĩ thĩinĩ wa Bibilia. (Thab. 25:10; Rom. 8:38, 39) O na kũrĩ ũguo, tũmenyaga atĩ Ngai nĩ atwendete, to kũgerera maũndũ marĩa atwĩraga no nĩ nginya marĩa atwĩkagĩra. Johana aandĩkire ũũ: “Wendo wa Ngai waguũririo ũhoro-inĩ witũ na njĩra ĩno, atĩ Ngai nĩ aatũmire Mũrũ wake wa mũmwe gũkũ thĩ nĩguo tũgĩe na muoyo kũgerera harĩ we.” (1 Joh. 4:9) Jehova nĩ eetĩkĩririe Mũrũ wake ũrĩa endete anyamarĩke na akue nĩ ũndũ witũ.  (Joh. 3:16) Kwoguo nĩ tũkoragwo na ma atĩ Jehova nĩ atwendete.

7. Jesu oonanirie atĩa atĩ nĩ atwendete?

⁷ Jesu nĩ eerire arutwo ake atĩ nĩ aamendete. (Joh. 13:1; 15:15) Kũgerera maũndũ marĩa ooigire na marĩa eekire nĩ oonanirie atĩ nĩ aamendete, na maũndũ macio nĩ monanagia atĩ o na ithuĩ nĩ atwendete. Jesu ooigire ũũ: “Gũtirĩ mũndũ ũrĩ wendo ũkĩrĩte ũyũ, atĩ mũndũ arute muoyo wake nĩ ũndũ wa arata ake.” (Joh. 15:13) Gwĩciria ũhoro wĩgiĩ maũndũ marĩa Jehova na Jesu mekĩte nĩ ũndũ witũ kwagĩrĩirũo gũtũma twĩke atĩa?

8. 1 Johana 3:18 yugaga twagĩrĩirũo gwĩka ũndũ ũrĩkũ?

⁸ Tuonanagia atĩ nĩ twendete Jehova na Jesu na njĩra ya kũmaathĩkĩra. (Joh. 14:15; 1 Joh. 5:3) Jesu we mwene nĩ aatwathire twendanage. (Joh. 13:34, 35) Tũtiagĩrĩirũo o kwĩra aarĩ na ariũ a Ithe witũ atĩ nĩ tũmendete, no nĩ twagĩrĩirũo kũmonia atĩ nĩ tũmendete kũgerera ciĩko. (Thoma 1 Johana 3:18.) Hihi nĩ maũndũ ta marĩkũ tũngĩka tũmonie atĩ nĩ tũmendete?

9. Johana eekire atĩa nĩ ũndũ wa kwenda andũ arĩa angĩ?

⁹ Johana nĩ angĩatuire itua rĩa gũikara mũciĩ na atwarithie na mbere biacara ya famĩlĩ yao ya gũtega thamaki. Handũ ha ũguo, aahũthĩrire ũtũũro wake gũteithia andũ arĩa angĩ kũmenya ũhoro wĩgiĩ Jehova na Jesu. Ũtũũro ũcio Johana aathuurire ndwarĩ mũhũthũ. Nĩ aanyaririrũo, na mũthia-inĩ wa karine ya mbere agĩtwarũo ithamĩrio arĩ mũthuri mũkũrũ. (Atũm. 3:1; 4:1-3; 5:18; Kũg. 1:9) O na rĩrĩa oohetwo njera nĩ ũndũ wa kũhunjia ũhoro wĩgiĩ Jesu, Johana nĩ oonanirie atĩ nĩ eendete andũ. Kwa ngerekano, rĩrĩa aarĩ gĩcigĩrĩra-inĩ gĩa Patimosi nĩ aandĩkire ibuku rĩa Kũguũrĩrio na agĩtũmĩra ciũngano nĩguo imenye maũndũ marĩa “arĩ o mũhaka mekĩke ica ikuhĩ.” (Kũg. 1:1) Thutha ũcio, hihi thutha wa kũrekererio kuuma Patimosi, Johana nĩ aandĩkire Injiri ĩgiĩ ũtũũro na ũtungata wa Jesu. Ningĩ nĩ aandĩkire marũa matatũ ma gwĩkĩra ngoro aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Ũngĩĩgerekania atĩa na mwerekera ũcio wa Johana wa kwĩima nĩ ũndũ wa andũ arĩa angĩ?

10. Ũngĩonania atĩa atĩ nĩ wendete andũ?

¹⁰ Ũrĩa ũrathuura kũhũthĩra ũtũũro waku no kuonanie kana nĩ wendete andũ arĩa angĩ. Thĩ ĩno ya Shaitani yendaga ũhũthĩre mahinda na hinya waku wothe gwĩka maũndũ ma kwĩguna, wĩcarĩrie mbeca, kana ũgĩe na igweta. No handũ ha ũguo, ahunjia a Ũthamaki kũndũ guothe thĩinĩ wa thĩ nĩ meimaga na makahũthĩra mahinda mao maingĩ kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega na gũteithia andũ gũkuhĩrĩria Jehova. Amwe o na nĩ marutaga wĩra wa kũhunjia na kũrutana marĩ ndungata cia mahinda mothe.

11. Ahunjia aingĩ kĩũngano-inĩ monanagia atĩa atĩ nĩ mendete Jehova o hamwe na aarĩ na ariũ a Ithe witũ?

¹¹ Akristiano aingĩ ehokeku marutaga wĩra mahinda mothe nĩguo macarie mabataro mao na ma famĩlĩ ciao. O na kũrĩ ũguo, ahunjia acio ehokeku nĩ manyitaga mbaru ithondeka rĩa Ngai na njĩra ciothe iria mahota. Kwa ngerekano, amwe nĩ mateithagĩrĩria rĩrĩa kwagĩa na icanjama, angĩ nao makerutĩra wĩra-inĩ wa mĩako, na mũndũ o wothe nĩ akoragwo na mweke wa kũnyita mbaru wĩra wa thĩ yothe na njĩra ya kũruta mũhothi. Mekaga maũndũ macio tondũ nĩ mendete Ngai na nĩ mendete andũ arĩa angĩ. O kiumia, nĩ tuonanagia atĩ nĩ twendete aarĩ na ariũ a Ithe witũ rĩrĩa twathiĩ na twanyitanĩra mĩcemanio-inĩ ya kĩũngano. O na gũtuĩka rĩmwe nĩ tũiguaga tũnogete, no tũthiaga mĩcemanio-inĩ. O na gũtuĩka no tũkorũo tũkĩigua guoya, nĩ tũrutaga macokio. Ningĩ o na akorũo ithuothe nĩ tũkoragwo na mathĩna maitũ, nĩ twĩkĩraga arĩa angĩ ngoro  mbere na thutha wa mĩcemanio. (Ahib. 10:24, 25) Na githĩ tũticokagia ngatho nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa aarĩ na ariũ a Ithe witũ mahingagia?

12. Johana oonanirie na njĩra ĩrĩkũ ĩngĩ atĩ nĩ eendete aarĩ na ariũ a Ithe witũ?

¹² Johana nĩ oonanirie atĩ nĩ eendete aarĩ na ariũ a Ithe witũ tondũ nĩ aamagathagĩrĩria na ningĩ akamahe ũtaaro. Kwa ngerekano, akĩandĩka marũa make nĩ aagathĩrĩirie aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ ũndũ wa wĩtĩkio na ciĩko ciao njega, no ningĩ nĩ aamaheire ũtaaro mũritũ wĩgiĩ mehia. (1 Joh. 1:8–2:1, 13, 14) O ta Johana, o na ithuĩ no tũbatare kũgaathĩrĩria aarĩ na ariũ a Ithe witũ nĩ ũndũ wa ciĩko ciao njega. No angĩkorũo mũndũ nĩ arakũria mwerekera kana mũtugo ũtagĩrĩire, nĩ twagĩrĩirũo kũmuonia wendo na njĩra ya kũhũthĩra ũũgĩ kũmũhe ũtaaro ũrĩa arabatara. Nĩ ũrabatara ũmĩrĩru nĩguo ũhote kũhe mũndũ ũngĩ ũtaaro, no Bibilia yugaga atĩ arata a ma nĩ manooranaga kana makarũngana.—Thim. 27:17.

13. Nĩ ũndũ ũrĩkũ twagĩrĩirũo gwĩthema gwĩka?

¹³ Rĩmwe na rĩmwe nĩ tuonanagia atĩ nĩ twendete aarĩ na ariũ a Ithe witũ na njĩra ya kwaga gwĩka maũndũ mamwe. Kwa ngerekano, tũtirakaraga na ihenya rĩrĩa moiga maũndũ mamwe. Ta wĩcirie ũndũ wekĩkire hakuhĩ mũthia-inĩ wa ũtũũro wa Jesu gũkũ thĩ. Eerire arutwo ake atĩ no mũhaka marĩe mwĩrĩ wake na manyue thakame yake nĩguo makoona muoyo. (Joh. 6:53-57) Ũndũ ũcio nĩ wamakirie arutwo ake aingĩ nginya makĩmũtiganĩria, no arĩa maarĩ arata ake a ma, ta Johana matiamũtiganĩirie. Matiataũkĩirũo nĩ ũndũ ũrĩa Jesu ooigire na no kũhoteke o nao nĩ wamamakirie. No arata acio ehokeku a Jesu, matiatuire atĩ ũndũ ũrĩa Jesu ooigire warĩ mũũru kana makĩhĩngĩka. Handũ ha ũguo, nĩ maamwĩhokire tondũ nĩ mooĩ atĩ aaragia ũhoro wa ma. (Joh. 6:60, 66-69) Na githĩ ti wega kwagaga kũrakario na ihenya nĩ maũndũ marĩa aarĩ na ariũ a Ithe witũ maroiga? Handũ ha ũguo, nĩ wega kũrekaga matũtaarĩrie ũndũ ũrĩa mekwendaga kuuga.—Thim. 18:13; Koh. 7:9.

14. Nĩkĩ tũtiagĩrĩirũo kũmena aarĩ na ariũ a Ithe witũ?

¹⁴ Ningĩ Johana nĩ atwĩkĩrĩte ngoro tũtikamenage aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Tũngĩaga kũrũmĩrĩra ũtaaro ũcio, Shaitani no atongorie mwĩcirĩrie witũ na njĩra njũru. (1 Joh. 2:11; 3:15) Ũndũ ũcio nĩ wekĩkire harĩ andũ amwe mũthia-inĩ wa karine ya mbere. Shaitani nĩ eerutanĩirie mũno gũtũma andũ a Ngai makorũo na rũmena gatagatĩ-inĩ kao na magayũkane. Gũkinyĩria hĩndĩ ĩyo Johana aandĩkire  marũa make, andũ amwe maarĩ na mwerekera ta wa Shaitani nĩ maaingĩrĩte kĩũngano-inĩ. Kwa ngerekano, Diotrefe nĩ aatũmĩte kĩũngano kĩmwe kĩgayũkane na njĩra nene. (3 Joh. 9, 10) Ndaakoragwo na gĩtĩo harĩ athuri arĩa maatũmagwo nĩ kĩama kĩrĩa gĩatongoragia. O na nĩ aageragia kweheria thĩinĩ wa kĩũngano andũ arĩa moonanagia ũtaana harĩ andũ arĩa aathũire. Ũcio ndwarĩ ũndũ mwega o na hanini! O na mahinda-inĩ maya, Shaitani no arageria kũgayũkania andũ a Ngai. Tũtiagĩrĩirũo kũreka rũmena rũtũme tũgayũkane.

15. Nĩ ũndũ ũrĩkũ kĩongo kĩa famĩlĩ agĩrĩirũo kũririkana?

¹⁵ Njĩra ĩmwe nene kĩongo kĩa famĩlĩ onanagia nayo atĩ nĩ endete famĩlĩ yake nĩ kũmahingĩria mabataro ma kĩĩmwĩrĩ. (1 Tim. 5:8) O na kũrĩ ũguo, nĩ agĩrĩirũo kũririkana atĩ indo cia kĩĩmwĩrĩ itingĩhingia mabataro ma kĩĩroho ma famĩlĩ yake. (Mat. 5:3) Ta wĩcirie ũhoro wa kĩonereria kĩega kĩrĩa Jesu aaigĩire ciongo cia famĩlĩ. Kũringana na Injiri ya Johana, o na rĩrĩa Jesu aarĩ mũtĩ-inĩ wa kũnyarirĩrũo arĩ hakuhĩ gũkua, no eeciragia ũhoro wĩgiĩ andũ a famĩlĩ yao. Johana aarũgamĩte hamwe na Mariamu nyina wa Jesu hĩndĩ ĩrĩa Jesu ooragagwo. O na Jesu akĩgeragĩra ruo rũnene, nĩ eehokeire Johana wĩra wa kũrũmbũyagia Mariamu. (Joh. 19:26, 27) Jesu nĩ aarĩ na aarĩ na ariũ a nyina arĩa mangĩarũmbũirie Mariamu, no kuonekaga atĩ gũkinyĩria hĩndĩ ĩyo gũtirĩ o na ũmwe wao watuĩkĩte mũrutwo wa Jesu. Kwoguo Jesu eendaga gũtigĩrĩra atĩ nĩ harĩ mũndũ ũngĩarũmbũirie mabataro ma kĩĩroho na ma kĩĩmwĩrĩ ma Mariamu.

16. Nĩ maũndũ marĩkũ Johana aabataraga kũhingia?

¹⁶ Johana aarĩ na maũndũ maingĩ aabataraga kũhingia. Tondũ aarĩ mũtũmwo, nĩ aabataraga kũruta wĩra wa kũhunjia na kĩyo. Ningĩ no gũkorũo nĩ aahikanĩtie, na kwoguo no mũhaka angĩarũmbũirie mabataro ma kĩĩroho na ma kĩĩmwĩrĩ ma famĩlĩ yake. (1 Kor. 9:5) Nĩ ũndũ ũrĩkũ ciongo cia famĩlĩ mangĩĩruta kuumana na Johana?

17. Nĩkĩ nĩ ũndũ wa bata harĩ kĩongo kĩa famĩlĩ kũrũmbũiya mabataro ma famĩlĩ yake ma kĩĩroho?

¹⁷ Mũrũ wa Ithe witũ ũrĩ na famĩlĩ no akorũo ehokeirũo maũndũ maingĩ ma bata. Kwa ngerekano, wĩra ũrĩa arutaga nĩguo one mabataro, nĩ agĩrĩirũo kũũruta na kĩyo nĩguo agoocithie Jehova. (Ef. 6:5, 6; Tit. 2:9, 10) Ningĩ no akorũo ehokeirũo maũndũ thĩinĩ wa kĩũngano, ta wĩra wa kũrũmbũiya na gwĩkĩra ngoro  aarĩ na ariũ a Ithe witũ na gũtongoria wĩra-inĩ wa kũhunjia. Hamwe na ũguo, nĩ agĩrĩirũo gũkorũo akĩĩruta Bibilia hingo ciothe hamwe na mũtumia wake na ciana. Famĩlĩ yake nĩ ĩrĩcokagia ngatho mũno nĩ ũndũ wake kwĩrutanĩria kũmahingĩria mabataro ma kĩĩmwĩrĩ na ma kĩĩroho na gũtũma makorũo na gĩkeno.—Ef. 5:28, 29; 6:4.

18. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Johana aarĩ na ma naguo?

¹⁸ Johana nĩ aatũũrire mĩaka mĩingĩ na akĩyonera maũndũ maingĩ. Nĩ aacemanirie na moritũ maingĩ marĩa mangĩatũmire wĩtĩkio wake wage hinya. Na hingo ciothe nĩ eerutanagĩria ũrĩa wothe angĩhota gwathĩkĩra maathani ma Jesu, ta rĩathani rĩa kwenda aarĩ na ariũ a Ithe witũ. Ũndũ ũcio nĩ watũmaga Johana akorũo na ma atĩ Jehova na Jesu nĩ maamwendete na atĩ nĩ mangĩamũheire hinya ũrĩa aabataraga nĩguo ahote gũkirĩrĩria igerio o rĩothe. (Joh. 14:15-17; 15:9, 10; 1 Joh. 4:16) Johana nĩ oonanirie wendo harĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ kũgerera maũndũ marĩa ooigire na agĩka, na Shaitani na thĩ yake matiahotire kũmũgirĩrĩria gwĩka ũguo.

19. 1 Johana 4:7 ĩtwĩkagĩra ngoro gwĩka atĩa, na nĩkĩ?

¹⁹ O ta Johana, tũratũũra thĩinĩ wa thĩ ĩno ĩtongoragio nĩ Shaitani, ũrĩa nĩwe ngai ya gũkũ thĩ na ndakoragwo na wendo o na hanini. (1 Joh. 3:1, 10) Endaga tũtige kwenda aarĩ na ariũ a Ithe witũ, no ndarĩ na ũhoti wa gũtũma twĩke ũguo o tiga tũmwĩtĩkĩririe. Rekei tũtue itua rĩa kwendaga aarĩ na ariũ a Ithe witũ, na tuonanagie wendo ũcio kũgerera maũndũ marĩa tũroiga, na makĩria maũndũ marĩa tũreka. Tweka ũguo, nĩ tũrĩkenaga gũkorũo tũrĩ gĩcunjĩ gĩa famĩlĩ ya Jehova, na ũtũũro witũ nĩ ũrĩkoragwo na gĩkeno.—Thoma 1 Johana 4:7.