Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

BUŊGƐI PƐƐKƐI 2

Nyɛ Naŋ Pɛɛku ‘Buɛi Chiisu Ndoo Kaala Tau Wo’ o Ba Wo

Nyɛ Naŋ Pɛɛku ‘Buɛi Chiisu Ndoo Kaala Tau Wo’ o Ba Wo

“Chaaŋaa niaa kaalaa la kaaliaŋ vellaa velle, kani fondole, o Mɛlɛka lo kaalaa chɛŋ ni.”—1 CHƆŊ 4:​7.

CHONDII 105 “Mɛlɛka Nɔ Kaalaa”

SƆƆŊ KULLOŊ O BUŊGƐI HEI NIŊ *

1. Vɛɛ kaala Mɛlɛka chɔm naa wo tosa yɛ ma sinaŋ?

MI CHƆŊ poonyiaa aa: “Wana kaalaa Mɛlɛka cho ni.” (1 Chɔŋ 4:​8, NWT) Diomnda tɛtɛlɛlaŋ ndaŋ la loonuŋ naa a tonya sɔvɛ sɔviɔɔ hoo okɔɔ. Ndu cho ni maa, Mɛlɛka ke naa yoomoo ni, nduyɛ ndu koni kaalaa chɛŋ vɛlɛ o ba ni. Chɛhowa kaala naa tau. Ndu manda naa ni, nduyɛ mi kaala o chɔm naa wo tosa miŋ wa a kɔl kɛndɛ tau vɛlɛ miŋ hini kɔl.

2. A mɛɛ Maatiu 22:​37-40 dimi yɛ, ɔɔ sawala tiɔɔŋ nda hiou sawalaŋ kpou wo, nduyɛ le yɛɛ i wa yɛ ikala le sawa diiŋ ndɔɔ diikɔŋndo?

2 Naa Kilisiɔŋnda nɔ miŋ chɔm kaalaa. Ŋ nɔ miŋ nuuviaa lakafɛi le hei le kanifuule, sawaa i cho ni. (Nuawɔ Maatiu 22:​37-40.) Te ŋ sina pɛ Chɛhowa nyɛkɛndɛi, i wa tɛtɛlɛ le miŋ diikuŋ sawa tasoo hoo. Ndu cho ni, Chɛhowa kaalaa. Wana walaŋndo Chɛhowa cho ni. O buulaŋ le naa, nduyɛ mbo chɔm sinapɛŋgoo a mɛɛ o bii naa yɛ. Kɛ lepum mii wa ikala le sawa diiŋ ndɔɔ diikɔŋndo. Le yɛɛ? Kanifuule, puaapiliaa a ndepiliaa naa vɛlɛ a wanaa naŋ chiɛɛliaŋnda a cho walaŋ te. Le hei, lepum ma dimi ɔɔ tosa sɔɔŋ tɛɛmbuu naa kɔllo woŋ. Chɛhowa sina maa, i cho wa naa ikala o ba le sawa diiŋ ndɔɔ hoo diikɔŋndo. Lelaŋ, mbo soliŋ waŋnda apum kpeku le ma poonyiaa le sabu i cho suɛi sɔvɛ le miŋ kaaliaŋ vellaa velle wo, a mɛɛ naŋ tosa ndi yɛ. Nduyɛ, Chɔŋ wa waŋndo o pilɛ o waŋnda haa tɛɛŋ.—1 Chɔŋ 3:​11, 12.

3. A yɛɛ okɔɔ Chɔŋ poonyiaa yɛ tau?

3 O yaula Chɔŋ poonyiaa laŋ niŋ mbo kindila maa Kilisiɔŋnda nɔ ma chɔm kaalaa. Nduyɛ pɛŋ, o yau o poonyiaa a yoomu Chiisu wo okɔɔ wo niŋ, mbo soliŋ diomndo hoo “kaalaa” kpeku mbo hiau yaula yaala cheleŋ soo a yoomu Chiisu wo okɔɔ wo. Naapum Chɔŋ wa wɔsilaŋ kɛmɛ mbo poonyiaa yauwo hoo, a yaula cheleŋnda nɔ diola ndɔlaŋ ndo. Nduyɛ yaula ndɔlaŋ ndaŋ kpou, la chɔm maa kaalaa nɔ ni mbo nyindu Kilisiɔŋnda le nyɛ o nyɛ tosaa. (1 Chɔŋ 4:​10, 11) Kɛ a koŋ kpou, o chua fɛŋ teleŋ vilɛi malaŋ Chɔŋ kandu kaalaa chɔmndo.

4. Baa teleŋ o teleŋ Chɔŋ ndoo chɔm acheleŋnda kaalaa ni?

4 Teleŋ Chɔŋ wa feleŋgɔnɔ wo, o cho teleŋndaŋ fau le ndoo chɔm kaalaa le. Le taamaseliiyo, a teleŋ pilɛ, ma kua yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a Chiisu latulu o tanda Sameeliaa wo niŋ. Mɛɛ nda fuuluu o sɔndɔkɔlɔ pum, mi wanaa wa loŋ nda kɛɛ le nda yiyaa. Yɛɛ Chɔŋ ndoo tosa yɛ? Mi ndu nda pɔmbɔ ndɔ Chemisi dimul Chiisu maa, o nyuna Finya ndɔ o choo choo niŋ le mbo yɔŋ yiŋnde, mi le huŋ diu diu wanaa kaŋ kpou. (Luku 9:​52-56) A teleŋ cheleŋ vɛlɛ, mi Chɔŋ kɛɛ le chaaŋaa nduaa buɛiya kaalaa chɔmndo. Mi ndu nda pɔmbɔ ndɔ Chemisi hiau kala nda kɔɔli le Chiisu dimullo maa, o ke nda foofola bɛndaŋ o Masale ndɔleŋ niŋ. Nduyɛ mɛɛ buɛiya a piliaa tuei a nyɛ nda tosa hoo wo okɔɔ, ma duaunuŋ tumbe tau. (Maa. 20:​20, 21, 24) Kɛ a biondɔŋnda Chɔŋ ndoo tosalaŋ ndaŋ kpou, Chiisu ndoo kaala ndu tau.—Chɔŋ 21:​7.

5. Yɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa o buŋgɛi hei niŋ?

5 O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho yaasiaa a taamasi Chɔŋ ndo okɔɔ, nduyɛ miŋ che sɔɔŋ ŋtiŋ, ŋ o poonyiaa a kaalaa okɔɔ woŋ. Te ŋ wa pɛ buŋgɛi hei yaasiaa, ŋ cho chɔ mɛɛ naa bɛɛ chɔm puaapiliaa a ndepiliaa naa kaalaa yɛ. Ŋ cho vɛlɛ pɛɛku nɛi sɔvɛ wana cho yuŋgoo bolleŋndo chɔm wanaa cho o yuŋgu ndɔɔ niŋnda kaalaa wo.

VƐƐ NAŊ CHƆM YƐ KAALAA?

Mi Chɛhowa chɔm kaala ndɔɔ le naa mɛɛ o yɔŋ Po ndɔ pilɔɔ mbo huŋ wu le naa (Tofa pɛl 6-7)

6. Vɛɛ Chɛhowa chɔm yɛ maa o kaala naa?

6 Lepum miŋ yiyaŋ maa, acheleŋnda kaalaa chɔmndɔ cho yiyaŋ kɛndɔɔ nɔɔ a nda okɔɔ ɔɔ sɔɔŋ kɛndɔŋ nda dimullo ni. Kɛ sɔɔŋ naŋ tosal nda woŋ chɔm kpeekpei ni maa ŋ kaala nda. (Tuuwɔ Chemisi 2:​17, 26.) Le taamaseliiyo, Chɛhowa kaala naa tau. (1 Chɔŋ 4:​19) Le mbo chɔm maa o kaala naa, mbo tosa a sabu ma poonyiaa diomnda ndɔlaŋ o Baabuiyo niŋ. (Sam 25:​10; Luomaŋ. 8:​38, 39) Nduyɛ ŋ sina maa, o cho ko diomnda cho o Baabuiyo niŋndaŋ te chɔm maa o kaala naa le. Kanifuule, mbo tosa vɛlɛ sɔɔŋ le naa kaala ndɔɔ chɔmndo. Mi Chɔŋ poonyiaa aa: “Nɛi Mɛlɛka chɔm naa kaala o kaala naa wo wo, ndu cho hoo ni. Mbo viam Po ndɔ pilɔɔ kpe o chieeŋndo niŋ le mi ŋ sɔla yoomu kpeekpeiyo a ndu.” (1 Chɔŋ 4:​9) Mi Chɛhowa chɛl mi Po ndɔ kaalaa saŋga, nduyɛ mbo sɔla piɔmndo le naa. (Chɔŋ 3:​16) Hei chɔm kpendekele maa Chɛhowa kaala naa.

7. Yɛɛ Chiisu tosa yɛ le chɔmndo maa o kaala naa?

7 Mi Chiisu dimul buɛiyaa nduaa maa o kaala nda. (Chɔŋ 13:​1; 15:​15) Nduyɛ mbo chɔm mɛɛ kpɛ o kaala nda vɛlɛ a naa yɛ, o cho ko o diomnda ndɔlaŋ niŋ te, kɛ a nyɛ o tosa wo. Mbo dimi aa: “Kaala o kaala hiu lɛ hoo le, o waŋndo kaala ndiaamɔɔwaa nduaa, o koŋ kɔɔli mbo sɔla piɔmndo le nda wo.” (Chɔŋ 15:​13) Yɛɛ yiyaŋndo a kaala Chɛhowa nda Chiisu chɔm naa wo nyindu yɛ naa le tosaa?

8. Yɛɛ Chɔŋ Tasoo 3:​18 dimi yɛ maa ŋ nɔ miŋ tosa?

8 Ŋ chɔm maa ŋ kaala Chɛhowa nda Chiisu te ŋ diikuŋ nda pɛ. (Chɔŋ 14:​15; 1 Chɔŋ 5:​3) Nduyɛ Chiisu ke naa sawaa maa, ŋ nɔ miŋ kaaliaŋ vellaa velle. (Chɔŋ 13:​34, 35) Ŋ nɔ ko miŋ dimul puaapiliaa a ndepiliaa naa maa ŋ kaala nda le, kɛ ŋ nɔ miŋ tosa sɔɔŋ ŋ chɔm maa ŋ kaala nda woŋ. (Nuawɔ Chɔŋ Tasoo 3:​18.) Sɔɔŋ kuɛɛ naŋ tosa yɛ le chɔmndo maa ŋ kaala nda?

KAALA PUAAPILIAA A NDEPILIAA NUMNDA

9. Yɛɛ kaala Chɔŋ ndoo nɔ wo nyindu yɛ ndu le tosaa?

9 Chɔŋ ndoo tiuba mbo wa a finya ndɔ latulu, nduyɛ mi ndaa hiou lachi a yulaleŋ ndale yɔɔyaa leŋ tosaa le kanioŋ sɔlaa. Kɛ mbo soliŋ yoomu ndɔɔ kpou kpeku le acheleŋnda malaa ma pɛɛku a Chɛhowa nda Chiisu okɔɔ. Kɛɛsiaa ndoo tosa le Chiisu tolɔɔ kɔɔli wo ve kɛɛsiaa pɔmbɔ le kanifuule, ma tusi ndu nyɛpalaa choo. Nduyɛ ma duau ndu o chiɛi manyumndo niŋ teleŋ o wa o yuwɛiyo. (Walta. 3:​1; 4:​1-3; 5:​18; Sɔɔŋ. 1:​9) Mi che bɛɛ o wa o chiɛi manyumndo niŋ, kɛ mbo hiau lachi a yooŋgu kɛndɔɔ dimioo le chɔmndo maa o kaala acheleŋnda. Le taamaseliiyo, teleŋ o wa o biyɔɔ niŋ o lɛŋnde Patimɔɔ leŋ niŋndo Mɛlɛka chɔm ndu yilaŋndoŋ ni. Nduyɛ, mbo poonyiaa muŋ o yau Sɔɔŋ Chɔɔmaŋndoŋ niŋ, okoŋ mbo yɔŋ ndu o kundalaŋ niŋ le mi chaaŋaa nduaa Kilisiɔŋnda sina ‘sɔɔŋ wa hunɔɔ suŋ yɔŋnɔŋ ndoŋ.’ (Sɔɔŋ. 1:​1) Nduyɛ wana che pɛ maa, a teleŋ o fula o biyɔɔ niŋ o lɛŋnde Patimɔɔ leŋ niŋndo o poonyiaa yau soo a yoomu Chiisoo okɔɔ wo ni. Okoŋ kɔɔli, mbo poonyiaa vɛlɛ yaula yaala cheleŋ le puaapiliaa a ndepiliaa nduaa dɛɛniaa vɛlɛ a nda yoomuaŋ lueiyo. Vɛɛ ŋ tual lɛ taamasi Chɔŋ ndo kɔɔli le kaa sala soliaŋndo nɔɔ?

10. Vɛɛ ŋ chɔm yɛ maa a kaala waŋnda?

10 Nyɛ ŋ kɛɛsiaa le tosaa o yoomu numndo niŋndo chɔm kɛsɛ ni maa a kaala waŋnda. Chieeŋ Setanaa yeema num ma soliŋ teleŋ numndo a yoomuma numndaŋ kpou kpeku le numpila. O yeema num ma kindiŋ le kanioŋ nuuviaa tau ɔɔ ma fula tɔɔ. Kɛ o ba pilɔɔ choo, Kilisiɔŋaa tonyaa chieeŋndo balɔɔ silɔ cho teleŋ ndaa a yoomuma ndaŋ kpou soliŋndo kpeku le waŋnda yooŋgu kɛndɔɔ dimullo a nda malaa ma sɔɔŋguu Chɛhowa ikɛi kpɛɛluŋ. Mi apum yɔŋguŋ pɛŋ le hei tosaa o wali lɔɔlɔɔ Mɛlɛkaa niŋ.

Nyɛ naŋ tosa wo chɔm ni maa ŋ kaala puaapiliaa a ndepiliaa naa vɛlɛ a yuŋgu naa (Tofa pɛl 11, 17) *

11. Vɛɛ puaapiliaa a ndepiliaa naa bɔɔbɔɔ chɔm yɛ maa a kaala Chɛhowa vɛlɛ a chaaŋaa ndaa?

11 Mi Kilisiɔŋaa bɔɔbɔɔ tosa walta yɛ yɛlaŋ lepaa o lepaa, le halikpeŋ ma sɔla nyɛm nda hauba woŋ, a le yuŋgula ndalaŋ malaa. Kɛ a koŋ kpou, ma yɔŋguŋ a kɔllo kpou le kɔɔna Chɛhowaa tooloo mɛɛ nda tiuba yɛ. Le taamaseliiyo, mi apum yɔŋguŋ le wanaa kpundɔɔ komalla malaa, a le chiɛila kɔɔnaa taŋgullo. Nduyɛ wana o wana tiuba mbo yɔŋgu nyɛsɔlaa le wali dimiaa yooŋgu kɛndɛ cho tosaŋndo chieeŋndo balɔɔ silɔ wo tooloo. Le mɛɛ nda nɔ kaalaa le Mɛlɛka a chaaŋaa ndaa waŋchieeya yɛ nda tosa hei ni. Ŋ chɔm maa ŋ kaala puaapiliaa a ndepiliaa naa, te ŋ wa pɛ kɔlaŋ o bɔŋaŋnda leKilisiɔŋndaŋ lɔɔlɔɔ, nduyɛ miŋ wa mulilaŋ yɔŋgoo. Mi che bɛɛ lepum miŋ wa a saŋgɛi yɔkɔɔ, kɛ miŋ kuɛ. Nduyɛ mi che bɛɛ mi siɔmbulaŋ la wa naa, kɛ miŋ kindiŋ le mulilaŋ yɔŋgoo. O faŋaŋ okoŋ kɔɔli, mi che bɛɛ naa kpou nɔ bahawɛilaŋ, kɛ miŋ dɛɛniaŋ vellaa velle tuupa mi bɔŋaŋndo kanduŋ ɔɔ te bɔŋaŋndo chuu pɛ. (Hibu. 10:​24, 25) Ŋ nɔ bɔɔ balika melaa le sɛmbɛ puaapiliaa a ndepiliaa naa cho dɔwɔɔ wo!

12. O nɛi cheleŋ kuɛɛ niŋ Chɔŋ ndoo chɔm yɛ maa o kaala puaapiliaa a ndepiliaa nduaa?

12 Mi Chɔŋ chɔm maa o kaala puaapiliaa a ndepiliaa nduaa, o cho ko le nda chandɔɔ le kɛ mbo sila vɛlɛ nda. Le taamaseliiyo, mi che bɛɛ mbo chandu puaapiliaa a ndepiliaa nduaa le tiindaŋ ndaa a le walta kɛndɛla nda wa tosaa laŋ o yaula o poonyial nda laŋ niŋ, kɛ mbo ke nda sila kala kalaa le ma mal sɔɔŋ wɔɔŋndoŋ tosaa. (1 Chɔŋ 1:​8–2:​1, 13, 14) O nɛi pilɛ koŋ choo, ŋ nɔ ko miŋ chandu puaapiliaa a ndepiliaa naa le walta kɛndɛla nda tosalaŋ te. Kɛ, te ŋ che pɛ maa puaapilɛnɔɔ ɔɔ ndepilɛnɔ naa kandu suɛi tɛɛmbuu chaŋyɛi nduɛi a Chɛhowa ve tosaa, ŋ nɔ miŋ ke ndu sila yeemaŋndo o nɛi chaa niŋ. Kɔl simulaa yeemaŋ ni le chaaŋ naa silaa. Baabuiyo dimi pɛŋ maa, mi chaŋyaŋ kpeekpeiyoŋ miŋgi opilɛ a o cheleŋndo o nɛi.—Pulɔ. 27:​17.

13. Yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tosa kposoŋ te?

13 Le miŋ chɔm maa ŋ kaala puaapiliaa a ndepiliaa naa, ŋ nɔ miŋ chɛl mi sɔɔŋ nda dimi woŋ tɛɛmbuu naa kɔl te. Le taamaseliiyo, lepum ma dimi suɛi tɛɛmbuu naa kɔllo ve. Yiyaŋndɔ a nyɛ yɔŋnuŋndo okɔɔ teleŋ Chiisu wa o chieeŋndo choo wo. Mbo dimul buɛiyaa nduaa maa le ma sɔla yoomu kpeekpeiyo, mɛɛ ma de dialuŋ ndɔŋ, nduyɛ ma kol kooma nduaŋ. (Chɔŋ 6:​53-57) Buɛiyaa Chiisuaa ndaa bii nyɛ Chiisu ndoo dimi wo bila le. Le hei, mi a bɔɔbɔɔ mal ndu. Mɛɛ chaaŋaa nduaa kpeekpeiya ma lo ndu ikɛi mɛɛ Chɔŋ cho naa yɛ. Naapum nda bɛɛ mi kɔndɔfillo bii nda tau, kɛ a chɛl mi sɔɔŋ Chiisu dimi muŋ ndoŋ tɛɛmbuu nda kɔl te. Ndaa laalaŋ ndu, nduyɛ ndaa sina maa sɔɔŋ tonyaŋ o dimi ni. (Chɔŋ 6:​60, 66-69) Naa bɛɛ nɔ miŋ chɛl mi sɔɔŋ puaapiliaa a ndepiliaa dimi woŋ tɛɛmbuu naa kɔl te. Kɛ, ŋ nɔ miŋ nyuna nda le ma chɔm naa nyɛ nda yiyaŋndo.—Pulɔ. 18:​13; Ikili. 7:​9.

14. Le yɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ tul puaapiliaa a ndepiliaa naa leyɛ le?

14 Mi Chɔŋ dimi maa, ŋ nɔ miŋ tul puaapiliaa a ndepiliaa naa leyɛ le. Te ŋ kɛɛ pɛ le silaa hoo dɔwɔɔ o wali niŋ, mɛɛ ŋ cho chɛlɔɔ mi Setana nɔ naa kpaayaa choo. (1 Chɔŋ 2:​11; 3:​15) Mi hei yɔŋnuŋ Kilisiɔŋnda apum o wɔsiŋ kɛmɛ tasoŋ niŋ. Setana wa kindiŋndo o nɛi o nɛi niŋ le mbo luei yɛletulaa leŋ a piɔuwaŋndo wanaa Mɛlɛkaa tɛɛŋ. A teleŋ Chɔŋ poonyiaa yaula ndɔla yaalaŋ ndo, puaa apum a Setana ndoo nɔ kpaayaa choo wa wa o kunda leKilisiɔŋndo niŋ. Le taamaseliiyo, Diotɛluɛfɛsi wa waŋndo opilɛ o wa hunɔɔ a piɔuwaŋndo o kunda leKilisiɔŋndo niŋndo. Ndoo ke wanaa Dialii Kuumbaŋ Choo Ve ndii viam nda lebɛɛ le. Nduyɛ, te Kilisiɔŋnda ndaa wa pɛ wanaa o hɛnaŋ te wa kɛndɛi tosallo, o soli nda o kunda leKilisiɔŋndo niŋ. Nuawɔ se suɛi wɔɔŋ bɛndu! (3 Chɔŋ 9, 10) Hau bɛɛ, Setana cho kindiŋndo kpeekpei le wanaa Mɛlɛkaa piɔuwaŋndo lueiyo tɛɛŋ. Maa ŋ chɛlnuŋ kposoŋ mi yɛletulaaleŋ le luei naa tɛɛŋ te.

KAALA YUŊGU NUMNDO

Mi Chiisu dimul Chɔŋ le mbo koma mandal ndu kala ndɔ, nduyɛ mbo mala ndu o Mɛlɛka piɛiyo niŋ. Hau bɛɛ, wanaa cho yuŋgulaŋ bolle wa nɔ ma ke yuŋgula ndalaŋ nyɛm nda hauba woŋ (Tofa pɛl 15-16)

15. Yɛɛ wana cho yuŋgoo bolleŋndo nɔ yɛ mbo loonuŋ?

15 Nɛiyo opilɛ o wana cho yuŋgoo bolleŋndo chɔm maa o kaala yuŋgu ndɔɔ wo, cho nda nyɛm nda hauba woŋ kioo ni. (1 Timo. 5:​8) Kɛ o nɔ mbo loonuŋ maa, chaŋyɛi yuŋgu ndɔɔ nɔ a Chɛhowa ve hiou wa isɔvɛ, a nda nyɛm nda hauba woŋ kioo. (Maa. 5:​3) Tofawɔ taamasi Chiisu kɛsi le wanaa cho yuŋgulaŋ bolle wa. Yau Chɔŋ poonyiaa a Chiisu okɔɔ wo chɔm maa, mi che bɛɛ Chiisu wa o yɔm imɔnɔɔ choo, kɛ o wa wɔ yiyaŋndo a yuŋgu ndɔɔ okɔɔ. Chɔŋ wa isisi nda kalaa Chiisu o fondaŋ ndaa kuɛ le Chiisu baŋɔɔ o yɔmndo choo wo. Mi che bɛɛ naa nyɛpalaa kala kalaa wa Chiisu choo, kɛ mbo dimul Chɔŋ maa o koma mandal ndu kala ndɔ. (Chɔŋ 19:​26, 27) Chiisu ndoo nɔ pɔmbuaa a yemaa a ndaa tiuba ma manda kala ndɔ wa, kɛ wana che pɛ maa nda kpou o kɛ kɛ ndoo simnuŋ ndɔ buɛi ndɔ le. A tonya, Chiisu ndoo yeema mi Chɔŋ ndoo hiou lachi a kala ndɔ nyɛm o hauba woŋ kioo, vɛlɛ a ndu malaa mbo hiou lachi a Mɛlɛka piɛiyo.

16. Kalaŋnda kuɛɛ Chɔŋ ndoo nɔ yɛ?

16 Chɔŋ ndoo nɔ kalaŋndaŋ tau. Wana Chiisu vem hɔlte ndɔ wo o wa ni. Lelaŋ, ndoo nɔ mbo chua chilaŋ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. Naapum Chɔŋ ndoo nɔ lanɔɔ. Le hei, ndoo nɔ mbo wa kpeŋkpeŋ le yuŋgu ndɔɔ nyɛm nda hauba woŋ kioo a nda malaa o Mɛlɛka piɛiyo niŋ. (1 Kɔliŋ. 9:​5) Yɛɛ wanaa cho yuŋgulaŋ bolle wa pɛɛku yɛ o hei niŋ?

17. Kalaŋ sɔvɛ kuɛɛ wanaa cho yuŋgulaŋ bolle wa nɔ yɛ, nduyɛ vɛɛ keŋ chuu yɛ yuŋgula ndalaŋ tɔnɔɔ?

17 Mi puaapiliaa apum a cho yuŋgulaŋ bolle wa nɔ waltaŋ tau le tosaa. Le taamaseliiyo, a nɔ ma tosa wallo kalaŋ o fondaŋ nda tosa wallo wo, le halikpeŋ mi Chɛhowa sɔla saŋgalaa. (Ɛfi. 6:​5, 6; Tai. 2:​9, 10) Nduyɛ naapum, mi apum nɔ kalaŋndaŋ o kunda leKilisiɔŋndo niŋ, mɛɛ kɔlaŋ yilɔɔ kɔl dɛɛniaa a chilaŋ chuaa o wali pollo niŋ cho naa yɛ. A koŋ kpou, a nɔ ma wa Baabuiyo pɛɛkoo teleŋ o teleŋ a laandaa ndaa ɔɔ a yuŋgula ndalaŋ. Mi yuŋgula ndalaŋ la naŋ kɔl tau te a ke nda pɛ nyɛm nda hauba woŋ, nduyɛ ma mala nda o Mɛlɛka piɛiyo niŋ.—Ɛfi. 5:​28, 29; 6:​4.

LA LO “O KAALA NUU BƐŊGU”

18. Tiindaŋ yɛɛ Chɔŋ ndoo nɔ yɛ?

18 Mi Chɔŋ viau yoomu tau. Nduyɛ ndoo nɔ sɔɔŋ yɔŋnaŋndoŋ tau. Mi sɔɔŋ bɔɔbɔɔ muŋ tosa mi tiindaŋ ndɔɔ yɔŋnuŋ pɔmbɔlɔsɔɔ wo komal ndu. Kɛ teleŋ o teleŋ, mi ndoo kindiŋ le sawala Chiisulaŋ diikɔŋndo mɛɛ sawaa le puaapiliaa a ndepiliaa kaalaa cho naa yɛ. Le hei, Chɔŋ ndoo nɔ tiindaŋndo maa Chɛhowa nda Chiisu kaala ndu, nduyɛ maa a cho ndu yoomuaŋ luei le tɔɔndaŋ kɛ kɛ biuwɔŋndo. (Chɔŋ 14:​15-17; 15:​10; 1 Chɔŋ 4:​16) Setana a chieeŋ ndɔɔ tiuba Chɔŋ kuuna le puaapiliaa a ndepiliaa nduaa kaalaa chɔmndɔ le.

19. Yɛɛ Chɔŋ Tasoo 4:​7 dɛɛniaa yɛ naa le tosaa, nduyɛ le yɛɛ?

19 Maa Chɔŋ, naa bɛɛ cho o chieeŋ Setanaa niŋ, nduyɛ Setana nɔ kaala le wana o wana le. (1 Chɔŋ 3:​1, 10) Mi che bɛɛ o cho kindiŋndo le naa kuunaa puaapiliaa a ndepiliaa naa kaalaa, kɛ naa pila chɛl ndu ni le hei tosaa. Maa ŋ kɛɛsiaŋ o kɔl le puaapiliaa a ndepiliaa naa kaalaa chɔmndo, o cho ko o nyɛ naŋ dimi wo niŋ te, kɛ o nyɛ naŋ tosa wo niŋ bɛɛ. Te ŋ tosa keŋ pɛ, mɛɛ ŋ cho wa a kɔl hiniaa le waa o yuŋgu Chɛhowaa niŋ, nduyɛ miŋ wa a kɔl kɛndɛ teleŋ o teleŋ.—Nuawɔ Chɔŋ Tasoo 4:​7.

CHONDII 88 Tosa Mi Sina Nɛila Numndaŋ

^ pɛl. 5 A mɛɛ Baabuiyo dimi yɛ, wana che pɛ maa Chɔŋ ‘Chiisu ndoo hiou kaala’ o buɛiyaa nduaa tɛɛŋ. (Chɔŋ 21:​7) Mi che bɛɛ feleŋgɔnɔɔ Chɔŋ wa ni, kɛ ndoo nɔ suliŋnda kɛndɛ kɛndɛlaŋ. Nduyɛ mɛɛ o yuuwa, mi Chɛhowa soliŋ ndu kpeku le mbo poonyiaa tau a kaalaa okɔɔ. O buŋgɛi hei niŋ, ŋ cho yaasiaa sɔɔŋ ŋpum ŋ Chɔŋ poonyiaa woŋ, nduyɛ miŋ che nyɛ naŋ pɛɛku o taamasi ndɔɔ niŋndo.

^ pɛl. 59 TƐƐSIAA LE FOTUEIYO: Puaapilɛnɔ cho yuŋgoo bolleŋndo cho wanaa kpundɔɔ komalla malaa. O cho nyɛsɔlaa ndɔɔ yɔŋndo o intanɛtiiyo choo le wali dimiaa yooŋgu kɛndɛ cho tosaŋndo chieeŋndo balɔɔ silɔ wo tooloo. Nduyɛ, o veelu vɛlɛ wanaa cheleŋ o ndu lo bɛɛ le pɛɛku leyuŋgoo.