1. Mungu dhó jidha ká adi rili ni mbu ni ngbaribbai?

MUTUME Yohana ndingʉeri “Mungu kʉ jidha”. (1 Yo. 4:8) Følo ddikpa bbo na mana kʉ na bbʉbbʉlo nga no ko dho: Ko churi nari kʉ Mungu i nongʉe shinga. Fø lo ridho jidha ma si Mungu dhóro i. Yova ji ko ji! Kedzá jidha adi rili koe ngoi na, hwè na ndirigoti ko mbu ko bblo.

2. Matayo 22:37-40 ripo naribbai, aro kʉ ná bbobbo yadha ká kʉ ngbari, ndirigoti ri kana ya pili ridho le ngarr nari kae kpakpa addudho?

² Wakristo dho ringani ndima dho jidha ndima kana. Føri kʉ Mungu bbʉ ná yadha. (Azø Matayo 22:37-40.) Njati ko chu Yova bblo ngba ró, ri ka ndie dhʉdhʉ ko rrnga kedzá ya kwanza kʉ ná yadha dho. Yova kʉ kaka ná ke naridho; ke adi ko ronga b’o b’o ndirigoti ke adi ngaddi ko djo. Ro ri ka ndie kpakpa ko dho, ko rrnga ya pili kʉ ná yadha dho. Ká addudho? Dhonalo ko djoi ma, ko vei ma na kʉ nzá kaka ná nrŭ. Nja saa na kpa ka ndima po inga kpa ka ndima nji nzá tho ko nyo nalo maddi. Yova churi nari kʉ ko ka ko hwini fø kpakpalo tsoro ngba, føridho ke ddangʉe chutso Biblia ndi ná kpa dho, ndiro ri nǎ kʉ ná shauri ko ko tsotso, ko chú addudho ma ringani ko dho jidha, ndirigoti ngbaribbai ma ko ka ko dho jidha ko kana nari d’e. Føri ndingʉe ná kpa kana ddikpa ke kʉ Yohana.​—1 Yo. 3:11, 12.

3. Yohana ká ndingʉe ngba lo jidha djo?

³ Yohana ndingʉe nalo nǎ, ke pongʉeri bí ina Wakritso dho ringani ndima dho jidha. Yesu dho maisha djo Yohana ngʉ loti ro, ke tilo “jidha” djo bí ina nja enjili dhí buku nǎ kʉ nari djolú. Yohana dhó cho ngʉe chøchø mia moya  enjili dzá buku ndirigoti kedho 3 kʉ ná barua ke ngʉ ndi ná saa na. Ke ndingʉe ná fø buku riddi, kodho ringani ko nji krʉ kʉ nalo jidha dzá lodho. (1 Yo. 4:10, 11) Yohana dho ringʉngani ndi ba saa nja ndi chu fø lo krʉ d’e.

4. Yohana ká ngʉ jidha dho nja nrŭ dho krʉ saa ro?

⁴ Go Yohana ngʉe jadda ná saa na, ke nzɨ ngʉ adi jidha dho krʉ saa ro ri. Lorojina, ddikpa cha Yesu ma dangʉe Samaria lú ndi unakpa ma na Yeruzalemu na ndima ngʉ ra ro. Samaria nǎ ddikpa re bbagʉ nrŭ nza kongʉe kpa bblo ri. Yohana ká njingʉeri ngba? Ke nzingʉeri le thʉ kazz fø nrŭ djo ra nǎ ro, nja ri sa fø bbagʉ nrŭ krʉ d’e! (Lu. 9:52-56) Ddikpa saa na, Yohana nzi ngʉ jidha dho ndi unakpa dho ri. Ri njani na ri kʉ, ke ma, le-djo Yakobo ma na ka ripo ndima dhi mama ra rid’ra Yesu dho, ke liri ndima ba anziro kʉ ná nga Pidhinga na. Nja kʉ ná mitume rrngʉe Yakobo ma nji Yohana ma na ná fø lo ná saa na, kpa nanga kangʉeni bbo! (Mt. 20:20, 21, 24) Ngbamai Yohana njingʉe fø kosa krʉ ro, Yesu jingʉe ke bbo.​—Yoh. 21:7.

5. I lo nǎ ká ko si ngba lo chu?

⁵ I lo nǎ ko si lochu Yohana dhó loroji djo, ndirigoti nja kʉ ná kpa ndingʉe jidha djo nalo djo. Ko si ngbaribbai ma ko ka ko dho jidha ko djoi ma, ko vei ma na dho nari chu. Ko si addudho ma, ri kʉ mana na bbo dza ba dho jidha ndibbá famiye dho nari chu.

6. Yova ká dho ndidzá jidha ngbaribbai kodho?

⁶ Bí ina ko adi riddi nari kʉ jidha le ka ledho le tso ro dhé. Ro bbʉbbʉ kʉ ná jidha dho ringani le dho ri ndi ró njí ro. (Anja Yakobo 2:17, 26.) Lorojina, Yova jirie ko ji. (1 Yo. 4:19) Ndirigoti ke dho jidha ko dho Biblia nǎ kʉ na bblo kʉ nalo chulú. (Zb. 25:10; Ro. 8:38, 39) Ko nzɨ adi Yova dhó jidha nja ke po ko dho na lo chulú dhé ri, ro ko adi kedhó jidha nja nji ke nji ná ritsi chulú maddi. Yohana ndingʉeri: “Iri kʉ ngbaribbai ma Mungu dho ndidzá jidha kodho nari, ke chongʉe ndidzá ddikpali dhé kʉ na ngba i dz’ djo, nja ko ba shinga ke chulú d’e.” (1 Yo. 4:9) Yova lingʉeri ndidzá bbo ndi ji na ngba nzaninza ndirigoti ngba dhe dhe ko djotsina. (Yoh. 3:16) Fø lo ká ridho Yova ji ko nzá?

7. Yesu ká dhongʉe ndi ji ko ji nari ngbaribbai?

⁷ Yesu dhongʉeri pʉlʉpʉlʉ ndi unakpa dho nari kʉ ndi ji kpa bbo. (Yoh. 13:1; 15:15) Ke nzá dhongʉe ndi ji ko nari ndi  tso nǎ lo chulú dhé ri, ro ndidzá shinga ndi bbʉ ko dho nari chulú. “Ddikpa le ma ngaddi kʉ jidha na iri djolú ri,” Yesu pongʉeri, “Føri kʉ le bbʉ ledzá shinga ledzá kau djotsina.” (Yoh. 15:13) Ko di ngaddi Yova ma Yesu ma na dho ko dho ná jidha djo ná saa na, ri ká ka ndi cho ko ronga ko njiri ngba?

8. Ko ka ko nji ná nja lo kʉ 1 Yohana 3:18 na. Føri ká kʉ ngba lo?

⁸ Ko adi Yova ma, Yesu ma, ko ji ji nari dho kpa dho ko ngarr nari chulú. (Yoh. 14:15; 1 Yo. 5:3) Yesu dr’angʉeri ko dho ko jini ji ko kana. (Yoh. 13:34, 35) Ko dho nzá ringani ko di jidha dho kodjoi ma, ko vei ma na dho ko tsoro dhé ri, ro akodi ridho ko dho njí ró maddi. (Azø 1 Yohana 3:18.) Ko ká ka ko nji ngba lo ki nja ko dhori ko ji kpa ji d’e?

9. Jidha ká chongʉe Yohana ronga ndi njí addu?

⁹ Yohana ka ndi die ndidzá baba ma na, ndirigoti kpa ka ndima njie bbe pidha dhi njí nja ndima ba mbø d’e. Ro fønga ringana, ke vʉngʉeri ndi kó nja nrŭ tsotso nja ndima chu bbʉbbʉlo Yova ma djo Yesu ma na d’e. Yohana vʉngʉe ná fø maisha ngangʉe dhʉdhʉ ri. Ke nrŭ nzangʉe nza ndirigoti kpa mbangʉe ke d’i bbagʉ hwè dhi lo i ke d’ra nari djó, ya mwisho fø lo njingʉeni b’lo ke ngʉ ngó ro karne ya kwanza na. (Mdo. 3:1; 4:1-3; 5:18; Ufu. 1:9) Ni mai ke ngʉe prizo nǎ Yesu djo ndi lod’ra nari djó ro, Yohana dhongʉeri nari kʉ ndi ji nja nrŭ ji. Lorojina, Patmos nǎ ke ngʉe ná saa na, ke ndingʉe ufunuo dzá buku ndirigoti ke chongʉe ri njonjo kʉ ná kutaniko na, ndiro kpa chu “karr nga goti si njini nalo d’e.” (Ufu. 1:1) Patmos nǎ ro ke vʉngʉe nari goti, Yohana ndingʉe Enjili dzá buku Yesu dhó maisha ndirigoti lod’radha dhi njí djo ndi tilo ro. Ke ndingʉe 3 kʉ ná barua ndiri li ndi djoi ma, ndi vei ma na kpakpa d’e. Ni ká ka ni dyø Yohana njingʉe maisha nǎ nalo ngbaribbai?

10. Ni ká ka ni dho ni ji nrŭ nari ngbaribbai?

¹⁰ Ni ka ni dho ni ji nja nrŭ nari nidhó maisha na ni nji nalo ró. Stani dzá dz’ adi riddi nari kʉ ni ne ni nganga dhó faida, ndirigoti ni ba mbø bbo inga ni neri ni chuni chu. Fønga ringana, Pidhinga dzá lo dho bbʉ ndima ná wahubiri adi kpakpanga nji nja ndima d’ra hwè dhi lo i, ndirigoti ndima kó nrŭ tsotso nja nrŭ ngʉ Yova dzá kau d’e. Nja kpa adi ndima bbʉ nja ndima njí lod’radha dhi njí ndirigoti ndima ddi longa nrŭ dho krʉ saa ro d’e.

11. Bí kʉ ná wahubiri ká ka ndima dho ndima ji Yova ndirigoti ndima djoi ma, ndima vei ma na nari ngbaribbai?

¹¹ Bí kʉ ná Wakristo adi njí nji bbo, ndiro ndima gba ndima dho lo tso ndirigoti ndima dhó famiye nǎ nrŭ dho lo tso d’e. Ni mai ri kʉ fø ro, chí tøni Mungu dho ná nja kʉ ná wahubiri adi kpakpanga nji nja ndima kó tengenezo nǎ nja lo tsotso d’e. Lorojina, njakpa adi ndima bbʉ ndima kó kpakpalo na bani ná nrŭ tsotso, nja kpa adi ndima bbʉ ndima chi Mungu le má nanga, ndirigoti nja kpa adi bbʉdha bbʉ ndima kó na Pidhinga dzá njí tsotso d’e. Fø lo krʉ kpa adi nji dhonalo kʉ kpa ji Yova ndirigoti ndima lai nrŭ. Krʉ yenga ró, ko adi ridho ko ji ko djoi ma, ko vei ma, njudha dhi ngana ko si ndirigoti ddinga ko di kpa ma na nari chulú. Rie nje ma ko njeni ri ró, ko adi ra njudha dhi ngana ngo dhé. Rie  njedha na ma ko thí kʉ ri ró, ko adi maelezo bbʉ ngo dhé njudha dhi ngana. Ndirigoti koe kpakpalo na ma ró, ko adi ko li kpakpa mukusanyiko tso le nga nari njí inga mukusanyiko goti. (Ebr. 10:24, 25) Ko nanga adi jini bbo ko djoi ma, ko vei ma na adi nji ná følo dho!

12. Yohana ká dhongʉe jidha ndi djoi ma, ndi vei ma na dho nja ngbá chulu?

¹² Yohana nzá dhongʉe ndi ji ndi djoi ma, ndi vei ma nari mbai ndi po kpa dho nari chulú dhé ri, ro ke ngʉ shauri ma bbʉ ddi kpa dho. Lorojina, Yohana ndingʉe ná barua nǎ, ke lingʉe ndi djoi ma, ndi vei ma na kpakpa ndirigoti ke bbʉngʉe shauri maddi kpa dho. (1 Yo. 1:8–2:1, 13, 14) Føri bbai, ko dho ringani ko di mbai po ko djoi ma, ko vei ma na dho. Ro njati, ko nja che kʉ ná nyi ko lai nrŭ dhó ró, ko ka ko kó fø nrŭ tsotso jidha na. Ri ji lee nga ró do shauri le bbʉ ledzá kau dho ná saa na, ro Biblia ripo bbʉbbʉ kʉ ná kau adi shauri bbʉ ndi lai dho.​—Mez. 27:17.

13. Nzá ringani ko nji nari ká kʉ ngba lo?

¹³ Nja saa na ko adi jidha dho ko djoi ma, ko vei ma dho nzɨ ko nji nalo chulú. Lorojina, ko nanga nzɨ adi kani lele ko djoi po koni nalo dho ri. Addinga Yesu dhe nari nji dangʉe nalo djo. Ke pongʉeri ndi unakpa dho njati kpa jiri ndima di shi ró, kpadho ringani ndima nyo ndi ndí ndirigoti ndima jø ndi jù. (Yoh. 6:53-57) Fø lo lingʉeri ke una bí kʉ na kpa nanga kanika ndirigoti kpa bbangʉe ke bba, ro kedzá bbʉbbʉ kʉ ná kau nzá bbangʉe ke ro ri, føri kʉ Yohana mai. Kpa tøngʉeni chí ke dho. Kpa nzá famu ngʉe Yesu pongʉe na fø lo ro ri ndirigoti kpa nanga kengʉeni ke. Ro Yesu una chí ngʉe ná kpa nzá njangʉe følo che ri ndirigoti følo nzá kangʉeni kpa lú ri. Fønga ringana kpa lingʉe ndima thí ke djo, ndirigoti kpa chungʉeri nari kʉ ke po na føri kʉ bbʉbbʉlo. (Yoh. 6:60, 66-69) Ri kʉ bblo nzɨ ko nanga kani tse ko lai nrŭ po koni nalo dho! Fønga ringana ko adi ribba kpa tú kpa po nalo nanga.​—Mez. 18:13; Muh. 7:9.

14. Kodho ká ringani ko ndro ko djoi ma, ko vei ma nzá addudho?

¹⁴ Yohana pori nzɨ ko ndro ko djoi ma ko vei ma na. Njati ko rrnga fø shauri dho nzá ro, ko ka ko bbanga Stani dho. (1 Yo. 2:11; 3:15) Fødi nalo bangʉe nga karne ya kwanza (Y.G.G.: Yesu Gøni  nari Goti) dzá mwisho na. Stani lingʉeri Mungu dzá njí dhi kpa ndroni ndro ndima kana ndirigoti kpa nanga ndonindo. Yohana ndingʉe ndidhó barua ná saa na Stani dho nyi bbai dho nyi die ná nrŭ ngʉe bí kutaniko nǎ. Lorojina, Diotrefe njingʉe nalo lingʉeri nrŭ nanga ndonindo kutaniko nǎ. (3 Yo. 9, 10) Ke nzɨ ngʉ heshima bbʉ lodho chutso ddá na che na le d’ri ná kpa (baraza linaloongaza) cho ná kpa dho ri. Ke ngʉ ndro ndi ndro ná kpa ngʉ ko bblo ná nrŭ didi kutaniko nǎ ro. Føringʉe che bbo kʉ nalo! Iddoro Stani adi kpakpanga nji nja ndi ndo Mungu dzá nrŭ kana nga d’e. Kodho nzá ringani ko bba ndro ndo ko kana nga ri.

15. Dzaba dho ká ringani ndi no ngba lo nga?

¹⁵ Dza ba ka ndi dho jidha ndibbá nrŭ dho, nrŭ dho lo ji ná ritsi ndi bbʉ nari chulú. (1 Ti. 5:8) Kedho ringani ndi chu nari kʉ, ri kʉ bblo ndi kó ndibbá dza nǎ nrŭ tsotso ndiro kpa kana ngae chøchø Yova na d’e. (Mt. 5:3) Addinga Yesu bbʉngʉe dzabai dho ná loroji djo. Yohana dzá buku rid’ra ko dho Yesu ngʉe nzadha dhi tsuba djó ná saa na, ke ngʉ ngaddi ndi abba nrŭ dhó lo djo. Yesu kpa ngʉ hwi ná saa na, Yohana ma Yesu dzá mama ma na tøngʉeni fø ngana. Bbo ke ka ndi ddienga ndidzá dhe djo nari ringana, ke pongʉeri Yohana dho ke b’o ndidzá mama ronga b’o. (Yoh. 19:26, 27) Yesu chungʉeri nari kʉ ndi djoi ma, ndi vei mana ka ndima b’o Maria ronga ngba, ro fø saa na kpa kana ddikpa ke ro ma nzaddi d’engʉe ngʉ ke unake ri. Føri dho Yesu jingʉeri Maria ronga b’oni kiroho na ndirigoti kimwili na maddi.

16. Yohana ká ngʉ adi ngba njí nji?

¹⁶ Yohana ngʉ adi bí kʉ ná njí nji. Ke ngʉe mutume ndirigoti ke ngʉ adi lod’radha dhi njí ma nji ddi. Kedho ringangʉeni ndi gba ndibbá dza nǎ nrŭ dho lotso ndirigoti ndi ko kpa tsotso kiroho nǎ lo na maddi. (1 Ko. 9:5) Dzabai ká ka ndima ba ngba somo fø lo nǎ ro?

17. Dzaba dho ká ringani ndi gba ndibbá dza nǎ nrŭ dhó lotso ngbaribbai kiroho nǎ lo na?

¹⁷ Dzaba ka ndi nji ná njí kʉ bbo. Lorojina, kedho ringani ndi njí ndidhó njí  kpakpanga na nja ri bbʉ madha Yova dho d’e. (Efe. 6:5, 6; Tit. 2:9, 10) Ndirigoti ke dhó nja njí ka ndie kutaniko nǎ maddi, lorojina ke ka ndi kó le djoi ma, le vei ma na tsotso lod’radha dhí nji kana. Nja saa na, ri ka ndie bblo kpa di Biblia nǎ longa ro ne ndibbá isɨle na inga ndidzá nzø na. Krʉ ke nji kpa dho kimwili nǎ, kiroho nǎ ndirigoti nja kʉ nalo kana nalo dho kpa ka ndima po mbai.​—Efe. 5:28, 29; 6:4.

18. Yohana ká ungʉe ngba lo?

¹⁸ Yohana dingʉe bí cha ndirigoti ke njangʉe bí kʉ nalo ndidhó maisha na. Ke bangʉeni ndidhó udha ka ndi bʉ nalo na maddi. Ro ke rangʉe anzi dhé Yesu dhó sheria ndi dyø nari na, lorojina ke ngʉ jidha dho le-djoi ma, le-vei ma na dho. Yohana chungʉeri Yova ma Yesu ma na ji ndi ji ndirigoti kpa bbʉngʉe kpakpanga ke dho nja ke si mbudha djolú d’e. (Yoh. 14:15-17; 15:10; 1 Yo. 4:16) Stani ma inga i dz’ djó nja kʉ nalo ma nzáddi chongʉe Yohana ronga tso ro jidha ndi dho nari ro ri.

19. I andiko (1 Yohana 4:7) ká ko li kpakpa ko njiri ngba ndirigoti addudho?

¹⁹ Yohana bbai ko di Stani pinyo djó ná dz’ djó, nzá ndi jirie nrŭ ro. (1 Yo. 3:1, 10) Nimai ke riji nzɨ ko ji ko djoi ma ko vei ma na ro, ke nzá ka ndi weza ko ro ri njati ko bba chu ke dho nzá ro. Kodhó lo ma, nji ko nji nalo ma na dho ringani ndi dhori ko ji ko djoi ma ko vei ma na ji. Fø di ná jidha ko dho nari ka ndi liri koe hwè na ɨ ko chu ri ro, ko kʉ Yova dzá famiye ka nǎ.​—Azø 1 Yohana 4:7.