1. ¿Wiˈix mnayjyawëty ko Dios mtsokyëty?

APOSTËLË JUAN kyujäˈäyë tuˈugë ayuk diˈib pojënë yajjaygyujkëp, per këkpäät nyiwijy nyikejy ko jyënany: “Dios yëˈë dëˈën ja tsojkën” (1 Fwank 4:8). Mä Dios jam tsyoony ja jukyˈäjtën ets nan jam tsyoony ja tsojkën. Jyobaa xytsyojkëm, ets mët ko xytsyojkëm, ta nnayjyäˈäwëm seguurë, agujk jotkujk ets nitii ngajäˈäwëm xytyëgoyˈäjtxëm.

2. 1) Extëm jyënaˈanyë Matewʉ 22:37-40, ¿diˈibën ja majtskpë anaˈamën mas jëjpˈam? 2) ¿Tiko wanaty xytsyiptakxëm nmëmëdoˈowëm ja myëmajtskpë anaˈamën?

² Dios mëduumbë kyaj të yaˈˈanëëmëdë ko pën yajnigëxëˈëgandëbë tsojkën, ta dyajnigëxëˈëktët, pes yëˈë tuˈugë anaˈamën diˈib të yajmoˈoytyë (käjpxë Matewʉ 22:37-40). Ko mas niˈigyë nˈixyˈäjtëmë Jyobaa, ta pojënë nmëmëdowäˈänëm ja tim jawyiimbë anaˈamën. ¿Tiko? Yëˈko Jyobaa wäˈätsjäˈäy, xëmë tsuj yajxon xyajnayjyäˈäwëm ets xytyukˈijxëm ko xymyëmäˈäy xymyëdäjëm. Per waˈanë net xytsyiptakxëm nmëmëdoˈowëm ja myëmajtskpë anaˈamën. ¿Tiko? Yëˈko ja jäˈäy diˈib yajtukˈanaˈamëm ntsojkëm, yëˈë nenduˈun nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nDiosmëduˈunëm. Ets kom pokyjyaˈay yajpäättë, näˈäty mbäät ti ttundë o dyajpëtsëmdë ääw ayuk diˈib axëëk xyajnayjyäˈäwëm. Jyobaa nyijäˈäwëbë nety ko xytsyiptäˈägäˈänxëm, pääty twinˈijxy niduˈuk nimajtsk diˈib jyaaytyë Biiblyë parë tkujayëdët wiˈix mbäät nnaytsyojkëm nixim niyam  ets tiko jyëjpˈamëty duˈun nduˈunëm. Niduˈuk diˈib duˈun kyujäˈäyë, yëˈë Juan (1 Fwank 3:11, 12).

3. ¿Ti diˈib mas niˈigyë nyimaytyakë Juan?

³ Mä ja neky ets ja liibrë diˈib jyaayë Juan, kanäkˈok jap tmaytyaky ko jëjpˈam ets niˈamukë Dios mëduumbë dyajnigëxëˈëktëdë tsojkën. Mä ja Evangelio diˈib jyaay, jap mä mas niˈigyë yajmaytyaˈagyë tsojkën ets kyaj dyuˈunëty mä tëgëëkpë Evangelio. Juan ja netyë jyëmëjt naa 100 ko tjääy ja Evangelio diˈib myënëjkxypyë xyëëw ets ja tëgëëgë neky. Mä ja neky ets ja liibrë diˈib jyaay, xytyukˈijxëm yajxon ko tijaty tyuumpy ja Dios mëduumbë, ttunët tëgokyë mët ko tmëdatyë tsojkën (1 Fwank 4:10, 11). Per axtë Juan, ojts tsyiptakxëty parë duˈun ttunët.

4. ¿Xëmëdaa Juan dyaˈijxë tsojkën?

⁴ Juan kyaj xëmë dyajnigëxëˈkyë tsojkën ko yˈënäˈkˈäjty. Extëm nˈokpëjtakëm, tëgok jamë netyë Jesus mët ja yˈëxpëjkpëty nyëjkxtë Jerusalén ets ttuknaxtë ja it lugäär diˈib Samaria, per mä tuˈugë käjpnnuˈunk kyaj pën yajjäjtäˈäganëdë. ¿Ti netë Juan tyuun? Nyiˈanaˈamëyan ets kyëdäˈägëdë jënˈyaˈank parë kyutëgooytyaˈaytyët ja jäˈäy (Luk. 9:52-56). Ets jatëgok, ninuˈun tkayaˈijxë tsojkën mä ja myëˈapostëlëtëjk, pes waˈan yëˈë mëdë Santiago tkajxtë ja tyääk parë nëjkx tˈanëëmë Jesus etsë yajpëjtäˈäktët mëj windum mä ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën. Ko duˈun ja apostëlëtëjk tnijäˈäwëdë nëgooyë ojts tyukjotˈambëjkëndë (Mat. 20:20, 21, 24). Perë Jesus duˈunyëm ttsojkyë Juan oy tyëgooy (Fwank 21:7).

5. ¿Ti nˈixäˈänëm mä tyäˈädë artikulo?

⁵ Mä tyäˈädë artikulo yëˈë nnijawëyäˈänëmë yˈijxpajtënë Juan ets wiˈix tnimaytyakyë tsojkën. Nan nnijawëyäˈänëm wiˈix mbäät nyajnigëxëˈkëm ko ntsojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm, ets ti mbäät ttundë pënaty nyigëbäjkˈäjttëbë fyamilyë parë ttukˈixtët ko tsyojktëp.

6. ¿Wiˈixë Jyobaa të dyaˈixyëty ko xytsyojkëm?

⁶ Pën tuˈugë jäˈäy jyantsy tsyojkypyë myëguˈuk, kyaj jeˈeyë tsyobäädäˈäny ko tˈanëëmët mët ja yˈääw yˈayuk. Pääty pën njantsy tsyojkëm ja nmëguˈukˈäjtëm, tsojkëp ndukˈijxëm ko ndukmëduˈunëm tijaty (ijxkijpxyë mëdë Santya̱ˈa̱gʉ 2:17, 26). Extëm nˈokpëjtakëm, Jyobaa xytsyojkëm (1 Fwank 4:19). Ets xytyukˈijxëm mët ja yˈääw yˈayuk diˈib yajpatp mä Biiblyë (Sal. 25:10; Rom. 8:38, 39). Ëtsäjtëm, nnijäˈäwëm ko Jyobaa kyaj jeˈeyë xytyukˈijxëm ko xytsyojkëm mëdë yˈääw yˈayuk, nenduˈun mët tijaty tyuumpy. Juan tkujäˈäyë: “Dios xytyukˈijxëm ja tsyojkën ëtsäjtëm ko tkejxy ja tyuˈukˈUˈunk yä naxwiiny es nmëdäjtëm ja njikyˈäjtënˈäjtëm mët yëˈëgyëjxmë yˈUˈunk” (1 Fwank 4:9). Jyobaa nyasˈijxë ets ja yˈUˈunk diˈib mëk tsyojkypy yˈayowët ets yˈoogët  ëtsäjtëmgyëjxm (Fwank 3:16). Päätyën nˈijtëm seguurë ko xytsyojkëm.

7. ¿Wiˈixë Jesus dyajnigëxëˈky ko xytsyojkëm?

⁷ Ets ¿wiˈixë net jyaˈayˈajtyë Jesus? Yëˈë yˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty ko tsyojkypy (Fwank 13:1; 15:15). ¿Wiˈix ttukˈijxy ets wiˈix ëtsäjtëm xytyukˈijxëm? Kyaj jeˈeyë dyajnigëxëˈky mëdë yˈääw yˈayuk nenduˈunën mët tijaty tyuun. Duˈun tˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty: “Diˈibë kyuˈoogëp ja myëtnaymyaayëbëty, yëˈë dëˈën yaˈijxëp ko myëjëty ja tsojkën tmëdaty” (Fwank 15:13). ¿Ti net mbäät nduˈunëm ko nbawinmäˈäyëm tijatyë Jyobaa mëdë Jesus të xytyukmëduˈunëm?

8. ¿Ti mbäät nduˈunëm extëm jyënaˈanyë 1 Fwank 3:18?

⁸ Ko nmëmëdoˈowëmë Jyobaa mëdë Jesus, ta ndukˈijxëm ko ntsojkëm (Fwank 14:15; 1 Fwank 5:3). Jesus nan ojts xytyukˈanaˈamëm parë nnaytsyojkëm nixim niyam (Fwank 13:34, 35). Ets yëˈëjënë tyäˈädë tsojkën diˈib yajtukˈixäämp ja nmëguˈukˈäjtëm mët ja tuˈunën ets kyaj yëˈëyëty mëdë ääw ayuk (käjpxë 1 Fwank 3:18). Per ¿wixaty mbäät ndukˈijxëm?

9. ¿Ti tyuunë Juan mët ko tmëdäjtyë tsojkën?

⁹ Juan ojtsxyëp wyeˈemy mëdë tyeety parë tpäädëdë meeny sentääbë mä nety tmëdattë ja negosyë. Per jamë xyëëw jyukyˈäjtën dyajtuuny parë tpudëjkë jäˈäy ets tˈixyˈattëdë Jyobaa mëdë Jesus. Nimëjääw ja jukyˈäjtën diˈib wyinˈijx, pes yajpajëdijt, ets ko ojts myëjjäˈäyënë, ta ojts yajmënëjkxnë jagam tsumytsyënaabyë (Apos. 3:1; 4:1-3; 5:18; Diˈibʉ Jat. 1:9). Juan yaˈijxë tsojkën axtë mä nety yˈity tsumy matsy. Extëm nˈokpëjtakëm, ko yajpaty mä ja islë diˈib xyëwˈäjtypy Patmos, kyujäˈäyë tijaty yajtukˈijx yajtukmëdoow ets ta ojts tkexy mäjaty ja Dios mëduumbë tyuˈukmuktë parë tnijawëdët tijatyë nety ‘tsojk tunan jatanëp’ (Diˈibʉ Jat. 1:1). Ets waˈan ko yˈawäˈätspëtsëëmy jam Patmos, tkujäˈäyë wiˈixë Jesus jyukyˈajty ets Diosmëduuny. Nan tyuknijäˈäyë tëgëëgë neky ja myëguˈuktëjk parë tpudëjkëdë ets tmëjääwmooytyë. Apostëlë Juan nnayojxë mä Diosë tyuunk, ¿wiˈix mbäät xypyanëjkxë yˈijxpajtën?

10. ¿Wiˈix mbäät xyajnigëxëˈëky ko mtsojkypyë jäˈäy?

¹⁰ Pën mijts myajtuumpy ja mxëëw mjukyˈäjtën mä Diosë tyuunk, ta xyajnigëxëˈëgäˈäny ko mtsojkypyë jäˈäy. Satanásë jyaˈay, yëˈë tsyojkypy ets xyajtuundäˈäyët ja mxëëw mdiempë ets ja mjot mmëjääw mä xyˈëxtäˈäyë meeny sentääbë parë mëkjäˈäytyäˈägët ets parë mëjpëtsëmët. Per abëtsemy nyaxwinyëdë, taaˈäjtpë nmëguˈukˈäjtëm diˈib yajtuundëbë xyëëw tiempë nuˈun myadäˈäktë mä yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxtë ets mä tpudëkëdë jäˈäy parë tˈixyˈattëdë Jyobaa. Ets nääk, axtë aduˈugë xyëëw tiempë dyajtundë mä Diosë tyuunk.

11. ¿Wiˈix mayë nmëguˈukˈäjtëm dyajnigëxëˈëktë ko tsyojktëbë Jyobaa etsë myëguˈuktëjk?

¹¹ Mayë Dios mëduumbë kuanë ko kajaa xyëëw tiempë dyajtundë mä tyun yˈayowdë parë nyayˈixëdë o tˈixtë ja fyamilyë. Per oy dyuˈunëty, pyudëjkëdëbë Diosë kyäjpn nuˈun myadäˈäktë. Extëm nˈokpëjtakëm, ta diˈib tuundëp ko tijaty yˈayoˈonbëjtaˈaky, mä yajkojˈyë jëën tëjk, ets nan mbäät niˈamukë nyäjkëmë meeny sentääbë parë yajtunëdë Diosë tyuunk abëtsemy nyaxwinyëdë. Duˈunë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm dyajnigëxëˈëktë ko tsyojktëbë Dios ets ja jyiiky myëguˈuk. ¿Wiˈix ja tuk pëky ndukˈijxëmë nmëguˈukˈäjtëm ko ntsojkëm? Ko nyajpatëm mä reunyonk oy nuˈun njaˈˈanuˈkxëm ets ko ngomentaräjtëm oy nuˈun njatsëˈkëm. Ets oy niˈamukë njamëdäjtëmë amay jotmay, nduˈunëmë mëjääw parë njotkujkmoˈoyëm ja nmëguˈukˈäjtëm mä kyatsondaˈakynyëm ets mä kyexy ja reunyonk (Eb. 10:24, 25). Mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm tëgokyë tijaty tyuundëbë tyäˈädë nmëguˈukˈäjtëm.

12. ¿Wiˈix ja tuk pëkyë Juan dyajnigëxëˈky ko tsyojkypyë myëguˈuktëjk?

¹² ¿Wiˈix ja tuk pëkyë Juan dyajnigëxëˈky ko tsyojkypy ja myëguˈuktëjk? Ko tmooyë ëwij  käjpxwijën ets kyaj jeˈeyë tˈanmääy ko jantsy oy tijaty ttundë. Extëm nˈokpëjtakëm, mä ja neky diˈib jyaay myëjkumääy ja myëguˈuktëjk wiˈixë nety ja mëbëjkën tmëdattë ets wiˈix jantsy oy tijaty ttundë, per nan yˈanmääy parë nyaygyuentˈatëdë mä ja poky kaytyey (1 Fwank 1:8–2:1, 13, 14). Ëtsäjtëm, nan oy ko nˈanmäˈäyëmë nmëguˈukˈäjtëm ko jantsy oy tijaty ttundë. Per pën nbëjkëmë kuentë ko tam niduˈuk dyaˈixyëtyë jäˈäyˈäjtën diˈib kyaj yˈoyëty o jam ti ttuny diˈib mbäät tyukmëjagamgeˈegyëtyë Jyobaa, nˈoktukˈawäˈänëm tsuj yajxon. Ko duˈun nduˈunëm, yëˈë nety ndukˈijxëm ko ntsojkëm. Jotmëkˈäjtën tsojkëp parë duˈun nduˈunëm, perë Biiblyë jyënaˈanyë ko ja jäˈäy diˈib jantsy naymyaayëdëp naybyudëjkëdëp nixim niyam (Prov. 27:17).

13. ¿Ti kyaj mbäät nduˈunëm?

¹³ Ta ja tuk pëky wiˈix mbäät ndukˈijxëmë nmëguˈukˈäjtëm ko ntsojkëm. Extëm nˈokpëjtakëm, kyaj netyë nyajpojkëm ko dyajtundëdë ääw ayuk diˈib kyaj nˈoymyëdoˈowëm. Nˈokwinmäˈäyëm ti tuun jäjtë ko Jesus jyukyˈajty yä Naxwiiny. Yëˈë tˈanmääy ja yˈëxpëjkpëty ko parë tpäättët ja jukyˈäjtënë winë xëëbë, tsojkëbë nety yaˈuugët ja nyeˈpyny ets yajtsuˈutsët ja nyiniˈkx kyëbäjk (Fwank 6:53-57). Ko duˈunë Jesus jyënany, ta dyajpojktë nimay ets nyikakëdë. Per ja diˈibë nety jantsy mëtnaymyaayëbëˈäjtëdëp, kyaj nyikakëdë, extëmë Juan. Kyaj tjaygyujkëdë tidënë Jesus myaytyäˈägan ets nenduˈunyë ojts wyëˈëmdë, per kyaj dyajpojktë. Niˈigyë ttukjotkujkˈäjttë, pes nyijäˈäwëdëbë nety ko Jesus xëmë tmaytyaˈagyë tëyˈäjtën (Fwank 6:60, 66-69). Päätyën jyëjpˈamëty ets kyaj netyë nyajpojkëm ko wiˈix jyënäˈändët ja nmëguˈukˈäjtëm, nik waˈan xytyukmëtmaytyakëm tidën yajjaygyukëyandëp (Prov. 18:13; Ecl. 7:9).

14. ¿Tiko kyaj mbäät nˈaxëkˈijxëmë nmëguˈukˈäjtëm?

¹⁴ Juan nan ojts xymyoˈoyëmë ëwij käjpxwijën parë kyaj nˈaxëkˈijxëmë nmëguˈukˈäjtëm. Pën kyaj nmëjpëjtakëmë tyäˈädë käjpxwijën, nnaygyëyäjkëmë nety mä Satanás (1 Fwank 2:11; 3:15). Duˈunën jyäjttë niduˈuk nimajtsk ja Dios mëduumbëty mä jyëjpkëjxnë primer siiglë. Mä taabë tiempë, nëgooyë Satanás mëk ojts tyuunë parë ja Dios mëduumbëty nyayˈaxëkˈixëdët ets nyaywyäˈkxëdët. Ko Juan tjääy ja nyeky, tamë nety näägë jäˈäy të tyëkëdë mä Diosë kyäjpn diˈib duˈunë wyinmäˈäny extëmë Satanás. Niduˈuk, yëˈë Diótrefes, diˈibë nety nëgooyë dyajnaywyäˈkxënë ja myëguˈuktëjk. Ets ni yëˈë nety tkamëjˈixy ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib kyuˈijxëdëbë tuˈukmujkën, diˈib kyajxtë pënaty wyoowˈyoˈoytyë Diosë kyäjpn. Komë Diótrefes nëgooyë nety mëj këjxm nyayjyäˈäwënë, pääty  axtë jyaˈëxkaxan pënaty oyjyaˈaytyaktë mët ja nmëguˈukˈäjtëm diˈibë nety yëˈë kyaj tˈixäˈäny (3 Fwank 9, 10). Tyamë Satanás, nan nëgooyë mëk tyuunë parë dyajnaywyäˈkxäˈänyëtyë Diosë kyäjpn, pes ko ttukpëtsëmët ja wyinmäˈäny të nety myadaˈaky. Per ninäˈä mbäät ngaˈˈaxëkˈijxëm ja nmëguˈukˈäjtëm, niˈigyë mbäät nbudëjkëm.

15. ¿Ti tsojkëp tjamyatstët pënaty nyigëbäjkˈäjttëbë fyamilyë?

¹⁵ Ets pënaty nyigëbäjkˈäjttëbë fyamilyë, ¿wiˈix mbäät ttukˈixtë ko tsyojktëp? Tuk pëky, yëˈë ko tmoˈoytyët tijaty yajtëgoyˈäjttëp (1 Tim. 5:8). Ninäˈä mbäät tkajäˈäytyëgoytyë ko diˈib mas jëjpˈam, yëˈë ko tpudëkëdët ja fyamilyë parë oy yˈittët mëdë Jyobaa (Mat. 5:3, TNM). Min nˈokˈijxëmë Jesus yˈijxpajtën. Mä Evangelio diˈibë Juan jyaay, jyënaˈany ko mä netyë Jesus të yajkëxwojpnë kepykyëjxy, duˈunyëm ojts tmëmay tmëdäjy ja fyamilyë. Mä jam yˈooganë, tamë nety yajpääty ja tyääk etsë Juan. Ets oyë nety nuˈun dyajnaxy dyajkëxyë jäj jëmuˈumën, tyuknipëjkë Juan parë yajkuentˈatët ja tyääk (Fwank 19:26, 27). María, tamë netyë wiinkpë yˈuˈunk yˈënäˈk diˈib mbäät myoˈoyëty tijaty yajtëgoyˈajtypy, per waˈanë nety nituˈuknëm tkapanëjkxynyëmë Jesus. Päätyë Jesus tyukjotkujkˈatanë tyääk parë yajkuentˈatët ets yajpudëkët parë tmëduunˈadëˈëtsëdë Jyobaa.

16. ¿Tijatyë Juan nyikëjxmˈäjt?

¹⁶ Juan, jantsy kanäk pëkyë nety tnikëjxmˈatyë tuunk. Kom yëˈë nety tuˈugë apostëlë, tsojkëbë nety ttukˈit ttukxonëdë Diosë tyuunk mä yˈëwaˈkxy kyäjpxwaˈkxy. Ets pën jamë netyë kyudëjk, tsojkëbë nety tmoˈoyët ja fyamilyë tijaty yajtëgoyˈajtypy ets tpudëkët parë oy yˈittët mëdë Jyobaa (1 Kor. 9:5). ¿Wiˈix mbäädë yˈijxpajtënë Juan pyudëkëdë pënaty nyigëbäjkˈäjttëbë fyamilyë?

17. Pënaty nyigëbäjkˈäjttëbë fyamilyë, ¿wiˈix mbäät ttukˈixtë ko tsyojktëp?

¹⁷ Pënaty nyigëbäjkˈäjttëbë fyamilyë nan kanäk pëky tijaty tnikëjxmˈattë. Extëm nˈokpëjtakëm, tsojkëp yˈittët tuumbëjäˈäy mä tyun yˈayowdë parë yajmëjkumayëdë Jyobaa (Éfes. 6:5, 6; Titʉ 2:9, 10). Ets waˈan nenduˈun tyundë mëjjäˈäy o pyudëjkëbë mëjjäˈäy, ets pääty tˈijxˈit tkuentˈattë myëguˈuktëjk ets tjuuttë grupë ko pyëtsëmdë ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë. Per nan nyikëjxmˈäjttëp parë bom bom tˈëxpëktëdë Biiblyë mëdë kyujëën kyudëjk etsë yˈuˈunk yˈënäˈk. Ja fyamilyë kyuˈëwëyan kyukäjpxëyandëp ko tmoˈoytyët tijaty yajtëgoyˈäjttëp, ko tpudëkëdët parë yˈittët agujk jotkujk ets ko nenduˈun  tpudëkëdët parë tmëduunˈadëˈëtstëdë Jyobaa (Éfes. 5:28, 29; Efes. 6:4, TNM).

18. ¿Ti netyë Juan myëbëjkypy?

¹⁸ Juan jantsy jeky jyukyˈajty ets atoodë jyukyˈäjtën dyajnäjxy. Ets oy tpaty kanäk pëkyë amay jotmay diˈibxyëp ojts yajxeemyëty ja myëbëjkën, xëmë ttuunyë mëjääw parë tmëmëdooy ja Jesusë yˈanaˈamën, extëm ttsokët ja myëguˈuktëjk. Pääty, ijt seguurë ko Jyobaa mëdë Jesus tsojkëdëp ets ko yëˈë nety moˈoyanëdëbë jot mëjääw parë twinguwäˈägët oytyim ti jotmayëty (Fwank 14:15-17; 15:9, 10; 1 Fwank 4:16). Satanás mëdë jyaˈay kyaj nety mbäät dyajtuˈuˈadukyë Juan parë ttukˈixët ja myëguˈuktëjk ko tsyojktëp, duˈun mët ja tyuˈunën ets mët ja yˈääw yˈayuk.

19. ¿Ti xytyukˈanaˈamëmë 1 Fwank 4:7, ets tiko?

¹⁹ Duˈun extëm ja tiempë mä Juan jyukyˈajty, ëtsäjtëm nan yëˈë tyam ndukjukyˈäjtëmë tiempë mä Satanás yˈaneˈemy, mä nëgooyë jäˈäy nyayˈaxëkˈijxënë (1 Fwank 3:1, 10). Satanás yëˈë jyatsojkypy parë kyaj nekytsyojkëmë nmëguˈukˈäjtëm, per net ttukpëtsëmäˈänyë wyinmäˈäny pën nasˈijxëm. Pääty, nˈokpëjtakëmë winmäˈäny parë ndukˈijxëm ja nmëguˈukˈäjtëm ko ntsojkëm, kyaj jyeˈeyëty mët ja ääw ayuk, nenduˈun mët ja tuˈunën. Ko duˈun nduˈunëm, ta nëjkx nnayjyäˈäwëm tuk jiiky tuk mëguˈukpën mët ja nmëguˈukˈäjtëm ets nyajpatëm agujk jotkujk (käjpxë 1 Fwank 4:7).