1. Okunoñgonoka okuti Huku utuhole, tyikukalesa ñgeni?

APOSITOLU Suau, wahoneka okuti: “Huku oluembia.” (1 Suau 4:8) Onthue tutyii okuti o Huku wetuavela Omuenyo. Mahi onondaka ombo mba apositolu Suau, mbutukuatesako okunoñgonoka okuti: Tyotyili, Huku handyivi-ndyivi vala yomuenyo, mahi tupu oe ondyivi-ndyivi yoluembia. Siovaa utuhole! Okunoñgonoka okuti Siovaa utuhole, tyitukalesa nawa, tyituhambukiswa.

2. Ngetyi tyipopia Mateusi 22:37-40, ovipi ovitumino vivali ovinene vali? Iya otyitumino tya vali, omokonda yatyi tyipuiyila okutyitavela?

² Ovaumbili va Huku, havoko vaholovona ine mavahumbu vakuavo ine kamavevehumbu. Mokonda okulihumba na vakuavo, otyitumino vapewa na Huku. (Tanga Mateusi 22:37-40.) Tyina tuamanoñgonoka nawa-nawa Siovaa, tyitupepukila vali okutavela otyitumino tyo tete tyokuati: Una okuhumba Huku. Mokonda, Siovaa hamukuankhali-ko, ututekula noluembia. Mahi tyipondola okutupuiya okutavela otyitumino tya vali tyokuati: Una okuhumba mukuenyi. Omokonda yatyi? Omokonda, vakuetu ava tufenda navo Huku, na ava tuelitungaila navo pomaumbo, ovakuankhali. Pamwe, vakuetu vapondola okupopia, nokulinga ovipuka vitunumanesa. Otyipuka otyo Siovaa utyii. Otyo atumina Mombimbiliya muhonekwe otyitumino tyipopia omokonda yatyi tuesukisila okulihumba na vakuetu, novipuka tuna okulinga mavilekesa okuti tuhole vakuetu. Umwe pu ava atuma ahoneke otyitumino otyo o Suau. — 1 Suau 3:11, 12.

3. Oityi Suau apopia vali unene?

 ³ Suau wahoneka okuti, ovanthu aveho vafenda Huku vena okukala noluembia na vakuavo. Etyi Suau apopia ovilinga vya Sesusi, wapopia vali unene ondaka “oluembia,” nondaka “nonthyolwe”, tyipona Ovahoneki ovakuavo, navo vapopia ovilinga vya Sesusi, okuti na Mateusi na Maluku na Luka. Suau ankho una-le omanima ehungi po 100, puetyi ahoneka omikanda viae okuti, o wa Suau, o wa 1 Suau, o wa 2 Suau, no wa 3 Suau. Omikanda ovio aviho vilekesa okuti ovipuka aviho ovafendi va Huku valinga, vena okuvilinga noluembia. (1 Suau 4:10, 11) Mahi, na Suau yatyo muene tyemupuiyile okukala noluembia na vakuavo.

4. Okuti Suau apeho ankho ulinga ovipuka vilekesa okuti uhole vakuavo?

⁴ Puetyi Suau omona, ankho utupu oluembia. Mongeleka, nthiki imwe Sesusi novalongwa vae vatundile ko Selusalei avakaivisa ko Samaliya. Iya ova Samaliya avehevetambula nawa. Oityi Suau alingile? Apopila Sesusi aite otupia keulu, tuhanye-po ovanthu aveho vakala mepunda-umbo lyo Samaliya! (Luka 9:52-56) Nthiki imwe, Suau alingi vali otyipuka tyimwe tyalekesile okuti ankho kehole vakuavo. Atyiti nae, nomukulu wae Tiaku, avahindila mee yavo opo eveitile-ko ku Sesusi na ekevepake ponthele yae Mouhamba wae. Etyi ono apositolu vakuavo vetyiiva okuti ovo Tiaku na Suau otyo valinga ngotyo, avanumana unene! (Mat. 20:20, 21, 24) Namphila Suau alingaile ovipuka ovio, mahi Sesusi ankho umuhole unene. — Suau 21:7.

5. Oityi matulilongesa monthele ei?

⁵ Monthele ei, matulilongesa ongeleka ya Suau, novipuka ahoneka viayemba koluembia. Ovipuka ovio, mavitukuatesako okukala noluembia na ava tulilongesa navo. Tupu mavikuatesako ononkhalamutwe mbo nombunga, okukala noluembia nonombunga mbavo.

6. Oityi tyilekesa okuti tyotyili Siovaa utuhole?

⁶ Onthwe haunene pamwe tusoka okuti, okukala noluembia na vakuetu, okutyipopia vala momulungu. Mahi hangotyo-ko. Ovipuka tulinga ovio mavipopi ine tyili-tyili tuhole umwe vakuetu. (Tala Tiaku 2:17, 26.) Mongeleka, Siovaa utuhole. (1 Suau 4:19) Siovaa wapopia mondaka yae Ombimbiliya okuti utuhole. (Sal. 25:10; Loma. 8:38, 39) Iya onthue tutyii nawa okuti Huku utuhole, ha mokonda vala yetyi etyipopia, mahi omokonda yovipuka alinga. Suau wahoneka okuti: “Ei onkhalelo Huku alekese oluembia lwae ku onthue, watuma Omona wae wongunga mouye opo onthue tukakale nomuenyo mokonda yae.” (1 Suau 4:9) Siovaa wetuavela omona  wae opo etunkhile. (Suau 3:16) Onthue tutyii umwe nawa-nawa okuti, tyotyili Siovaa utuhole!

7. Oityi tyalekesa okuti Sesusi utuhole?

⁷ Sesusi wapopilile ovalongwa vae okuti uvehole. (Suau 13:1; 15:15) Ngwe ketyipopile vala momulungu, mahi tyamonekelele muetyi ankho alinga. Sesusi wati: ‘Nawike una onthyole tyipona una wava omuenyo wae mokonda yomapanga ae.’ (Suau 15:13) Okusoka kuetyi ovo Siovaa na Sesusi vetulingila, tyituavela ononkhono mbokulinga-tyi?

8. Oityi omukanda 1 Suau 3:18, upopia onthue tuesukisa okulinga?

⁸ Opo tyimoneka okuti tuhole Siovaa na Sesusi, tuna okutavela ovitumino viavo. (Suau 14:15; 1 Suau 5:3) Sesusi wetutuma tulihumbe na vakuetu. (Suau 13:34, 35) Tuahapopiei vala momulungu okuti tuhole vakuetu, ava tufenda navo, mahi otyiwa oluembia luetu lumonekele kovipuka tulinga. (Tanga 1 Suau 3:18.) Ovipuka patyi tuesukisa okulinga mavituimbukisa okuti tuhole vakuetu?

9. Oluembia luakuatehileko Suau okulinga-tyi?

⁹ Suau ankho upondola okuholovona okukala nombunga yae otyo vafwa ombisi vamone onombongo. Mahi hatyoko otyo alingile, wakoyele okukuatesako vakuavo okunoñgonoka nawa Siovaa na Sesusi. Otyipuka otyo ankho katyapepukile. Suau wamonesilwe ononkhumbi mokonda yokuivisa. Atee umwe puetyi akulupa, apakwa mokaleya. (Ovil. 3:1; 4:1-3; 5:18; Ehol. 1:9) No puetyi Suau eli mokaleya, tyamonekele umwe nawa okuti ankho uhole vakuavo. Mongeleka, puetyi Suau eli pokalongo kamwe kakala pokati kelunga patiwa opo Patamu, ngapo ahonekela omukanda Eholololo, eutumu komawaneno opo vanoñgonoke ‘ovipuka mavikeya komutwe wandyila.’ (Ehol. 1:1) Tyafwa etyi Suau atunda mokaleya, opo ahoneka omukanda wa Suau upopia omuenyo wa Sesusi, novilinga viae viokuivisa. Tupu opo ahoneka omikanda vitatu, na apameke vakuavo momawaneno. Oñgeni matuhetekela Suau, atuahaovola olumono mahi atulingi ononkhono mbokukuatesako vakuetu?

10. Oityi ove una okulinga matyipopi okuti uhole ovanthu?

¹⁰ Ovipuka upanga okulinga tyina nkhele una omuenyo, ovio mavipopi ine tyili-tyili uhole umwe vakuenyi. Wahalinge ngetyi tyilinga ouye ou wa Satanasi. Ouye wa Satanasi uhindila ovanthu okuliovolela vala olumono, nomunkhima. Omuvo wavo ngamo vala upuila omo. Mahi, ovaivisi Vouhamba wa Huku, hangotyo-ko valinga, vana vaundapa unene movilinga viokuivisa, nokukuatesako vakuavo okukala omapanga a Siovaa. Vamwe atee umwe vaundapa movilinga vya Huku omuvo auho.

11. Oityi ovaivisi ovanyingi valinga tyilekesa okuti vehole Siovaa na vakuavo?

¹¹ Ovafendi ovanyingi va Huku, vaundapa unene movilinga viavo vatekule onombunga mbavo. Mahi no ngotyo, valinga atyiho vevila opo vakuateseko eongano lya Huku. Vamwe vehole okukuatesako vakuavo vatumbukilwa noviponga (ovihuna), ava ovakuavo vehole okutunga onondyuo Mbouhamba, nkhele atuho tupondola okuava onombongo mbetu opo tukuateseko ovilinga vya Huku vina nokulinga mouye auho. Valinga tupu ngotyo, omokonda vehole Huku, tupu vehole vakuavo. Matyimoneka vala okuti tuhole vakuetu, tyina tuenda komaliongiyo onosimanu ambuho, atukumbulula. Mongeleka, namphila onthue pamwe tuaponwa, mahi tulinga ononkhono mbokuenda komaliongiyo. Namphila tuna ohonyi, mahi momaliongiyo  tukumbulula. Namphila pamwe tuna ovitateka, mahi no ngotyo tulinga ononkhono mbokutomphola na vakuetu tyina eliongiyo liehenehimbike na tyina liamapu. (Heb. 10:24, 25) Okuundapa na vakuetu movilinga viokuivisa tyituhambukiswa!

12. Oityi Suau alingile tyalekesa okuti uhole vakuavo?

¹² Suau ankho kapandula vala vakuavo opo tyimoneke okuti uvehole, mahi tupu ankho uveviyula. Mongeleka, Suau wapandulile vakuavo mokonda yekolelo liavo, novilinga oviwa ankho valinga, mahi tupu wevelondolele opo vahalinge ononkhali, eheliseta-seta vali, eveviuku umwe. (1 Suau 1:8–2:1, 13, 14) Nonthue tuesukisa okupandula vakuetu ovipuka oviwa valinga. Mahi, ine tuvemona okuti vena nokulinga ovipuka ovivi, opo tuna okuveviyula nokankhenda na tyimoneke umwe okuti tyili-tyili tuvehole. Okuviyula epanga lietu tyesukisa okukola omutima. Mahi Ombimbiliya ipopia okuti omapanga otyotyili eliviyula. — Pro. 27:17.

13. Oityi tuahapondola okulinga?

¹³ Pena ovipuka vimwe tuahapondola okulinga opo tulekese okuti tuhole vakuetu. Hatyiwa-ko okunumana vala liwa tyina vakuetu vena etyi vapopia. Mongeleka, tala etyi tyamonekelele Sesusi puetyi eli pano pohi. Wapopilile ovalongwa vae okuti, opo vakamone omuenyo vena okulia ohitu yae, nokunwa ohonde yae. (Suau 6:53-57) Etyi ovalongwa ovanyingi va Sesusi vetyiiva, atyivenumanesa, avemusi-po. Mahi Suau nomapanga omakuavo otyotyili a Sesusi, avehemuyeke-po. Etyi Sesusi apopia, ankho kavetyinoñgonokele umwe, iya tyipondola vatumphulukile umwe. Mahi kavasokele vala okuti etyi apopia katyikahi nawa, avanumana. Ankho vayumba onthumbi mu Sesusi, ankho vetyii okuti etyi apopia otyili. (Suau 6:60, 66-69) Hatyiwako okunumana liwa tyina omapanga etu apopia otyipuka tyimwe tuahanoñgonokele nawa! Mahi hahe vali nkhele tuveite vetuhangununine vali nawa etyi vapopia. — Pro. 18:13; Ecl. 7:9.

14. Hatyiwako okuyala vakuetu atee umwe momutima. Omokonda yatyi?

¹⁴ Onondaka Suau ahonekele, hono mbutulondola opo tuahayale vakuetu. Ine katumbulandula, matutokela momaliva a Satanasi. (1 Suau 2:11; 3:15) Otyo tyamonekele pomuvo wo Vakilisitau vo tete. Satanasi watukaikile kumwe ovanthu va Huku, avahimbika okuliyapauka. Pomuvo Suau ahoneka  omikanda viae, mewaneno ankho muna ovanthu vena ovituwa ngo vya Satanasi. Mongeleka, Diotelefe nae ankho uhanda okuyapaula ovanthu mewaneno. (3 Suau 9, 10) Diotelefe ankho utupu onthilo na vana vapewa otyilinga nononkhalamutwe mbovanthu va Huku. Atee umwe ankho utaata mewaneno vana vevetambula nonthilo. Otyituwa otyo, ankho otyivi unene! Na hono Satanasi uhanda okutukaika kumwe ovanthu va Huku. Mahi tuehetavelei, atuliyapauka na vakuetu, tulikuatesei-ko.

15. Oityi ononkhalamutwe mbonombunga vesukisa okuhinangela?

¹⁵ Otyipuka tyimwe matyilekesa okuti onkhalamutwe yombunga tyili-tyili uhole ombunga yae, oputyina aovolela ombunga yae okulia, nomuvalo. (1 Tim. 5:8) Tupu wesukisa okunoñgonoka okuti, otyipuka tyesukisa vali, hakuveavela vala okulia, mahi una okuvekuatesako okukala omapanga a Siovaa. (Mat. 5:3) Tala ongeleka Sesusi asila ononkhalamutwe mbonombunga. Omukanda wa Suau, upopia okuti etyi Sesusi ehungi kokunkhia momuti wemone, ankho uya nokusoka kombunga yae. Tyina Sesusi ankho eya nokumoneswa ononkhumbi, ovo mee yae Maliya na Suau, ankho vetai ngo opo. Namphila ankho eihamenwa unene, mahi apopila Suau na atekule nawa Maliya. (Suau 19:26, 27) Sesusi ankho una onondenge mbae mbupondola okutekula Maliya, okumuavela okulia, nomuvalo. Mahi mokutala ankho nkhele petupu nawike wakala omulongwa wa Sesusi. Otyo Sesusi apopila na Suau esale nokukuatesako Maliya okumona tyokulia nomuvalo, nokumukuatesako atualeko noupanga wapama na Huku.

16. Suau ankho una ovilinga patyi?

¹⁶ Suau ankho una ovilinga ovinyingi. Mokonda ankho o apositolu, ankho una okuundapa unene movilinga viokuivisa. Tupu hamwe Suau ankho wanepa, ankho una okuundapa unene opo atekule ombunga yae, nokuvekuatesako okupameka oupanga wavo na Siovaa. (1 Kol. 9:5) Oityi ononkhalamutwe mbonombunga hono velilongesila ku Suau?

17. Omokonda yatyi onkhalamutwe yombunga yesukisila okukuatesako ombunga yae okukala noupanga wapama na Huku?

¹⁷ Omunthu wokufenda Siovaa, otyo onkhalamutwe yombunga, una ovilinga ovinyingi. Mongeleka, ononkhalamutwe mbonombunga vaundapa unene opo vaovolele  okulia onombunga mbavo. Okulinga ngotyo, Siovaa uhambukwa. (Efe. 6:5, 6; Titu 2:9, 10) Tupu hamwe onkhalamutwe yombunga una ovilinga ovinyingi mewaneno, ukuatesako ewaneno, uundapa unene movilinga viokuivisa opo vakuavo vatalele-ko. No ngotyo onkhalamutwe yombunga ina otyilinga tyokulilongesa Ombimbiliya ononthiki ambuho, nokulilongesa nomukai wae, novana vae. Iya ombunga ihambukwa unene tyina vatala onkhalamutwe yombunga uundapa unene aete okulia meumbo, na tyina atomphola navo, na tyina evekuatesako okupameka oupanga wavo na Huku. — Efe. 5:28, 29; 6:4.

18. Oityi ankho Suau ei nawa?

¹⁸ Suau wakalele-ko ehimbwe. Wali novitateka ovinyingi ankho vipondola okumusoyesa. Mahi no ngotyo walingile ononkhono mbokutavela apeho ovitumino vya Sesusi, notyitumino tyokuhumba vakuavo mewaneno. Iya otyo atyimukalesa neyumba-nthumbi liokuti Siovaa na Sesusi tyili-tyili vemuhole, iya mavemukuatesako etyivili okukoleleya movitateka aviho ankho makala navio. (Suau 14:15-17; 15:10; 1 Suau 4:16) Nii Satanasi nii ouye wae, kavetyivilile okusoyesa Suau. Suau watuaileko noluembia lwae momutima, watuaileko nokupopia onondaka, nokulinga ovipuka vilekesa okuti ankho uhole vakuavo.

19. Oityi 1 Suau 4:7 itulunda okulinga? Iya omokonda yatyi?

¹⁹ No onthue hono tuli mouye uli nokutuminwa na Satanasi, ngetyi tyali Suau. (1 Suau 3:1, 10) Satanasi uhanda tuyekepo okukala noluembia na vakuetu tufenda navo Huku. Mahi ine onthue katutavela, Satanasi nae kametyivili. Tutualeiko okukala noluembia na vakuetu. Tyilinge muetyi tupopia tyilinge muetyi tulinga, tyimoneke umwe nawa-nawa okuti, tuvehole. Ine tulinga ngotyo, matukala mombunga ya Siovaa, atutualako nehambu limwe enene. — Tanga 1 Suau 4:7.