1. Kii i ñunda le bôt ba lihaa ba ngwéhna ha bé i len ini?

BIBEL i bi bôk i legel le dilo di nsôk bôt ba ga bana ha bé “gwéha lisañ li bôt.” (2 Timôtéô 3:1, 3) Bésbomede di ntehe i mbañ i i nyon i len ini. Kiki hihéga, ngandak mahaa i niñ bé ntôñ i len ini inyule bagwal ba bi bos hiki mut a ke yé pes, kayéle bon bap ba nôgda ha bé gwéha. Yak mahaa ma yé ikété ndap yada, ma niñ kiki bakén ba bôt. Nyimam wada a nkal le: “Mma, pua ni boñge ba nkwel bé, inyule hiki mut a pégi i ordinater, i téléfôn, i tafel tole i tuk bigém. Tolakii ba niñ ikété ndap yada ba nyina bé.”

2-3. (a) Inoñnaga ni kaat Rôma 12:10, njee di nlama unda ñem gwéha? (b) Kii di ga tehe munu yigil ini?

² Di nlama bé nigle bôt ba nkoñ ’isi unu ba ba gwé bé gwéha. (Rôma 12:2) Ndi di nlama gwés bôt bés ba lihaa, di gwés ki lôk kéé yés i likoda. (Añ Rôma 12:10.) Kii i yé ñem gwéha? U yé maada ma ngui bôt ba lihaa ba gwé, ba nôgda le ba yé toi mawanda. I ntén gwéha i yon di nlama unda lôk kéé yés i bôda ni i bôlôm i likoda. I ngéda di ñunda ñem gwéha, hala a mboñ le bôt bobasôna ikété likoda ba mbégés Yéhôva ikété maséé.​—Mika 2:12.

³ Inyu bana ñem gwéha ni unda yo bôt bape, di béñge kii dihéga di Bibel di niiga bés.

4. Lelaa kaat Yakôbô 5:11, i nhôla bés i tehe gwéha ikeñi Yéhôva a gwééne bés?

⁴ Bibel i nyeelene bés bilem bilam bi Yéhôva. Kiki hihéga i nkal le: “Nyambe a yé gwéha.” (1 Yôhanes 4:8) I ngéda di nok hala, hala a ntinde bés i yéñ ba liwanda jé. Ndi Bibel i nkônde le Yéhôva “a yôni ni ñem gwéha.” (Añ Yakôbô 5:11.) Kinje bibuk bilam nlôñ unu u ngwélél inyu pôdôl gwéha ikeñi Yéhôva a gwééne bés!

5. Lelaa Yéhôva a ñunda ñem ngôô, ni lelaa di nla nigle nye?

⁵ Yimbe le Yakôbô 5:11 a mboñ maada ipôla ñem gwéha Yéhôva a gwé lôñni lem ipe i i ñôt bés ipañ yé: Konangoo. (Manyodi 34:6) Njel yada Yéhôva a ngwélél inyu unda bés konangoo i yé le a nwéhél bés mahôha més. (Tjémbi 51:3) Ikété Bibel, konangoo i ta ndik bé i nwéhél mut, ndi i yé yak i ngôô mut a nôgda i ngéda a ntehe numpe a nson njonok, i ntinde yak nye i hôla nye. Yéhôva a nkal le i ngôñ ikeñi a gwé i hôla bés i nloo i ngôô nyañ man a nôgda inyu man wé. (Yésaya 49:15) I ngéda di yé ikété mandutu, konangoo i Yéhôva i ntinde nye i hôla bés. (Tjémbi 37:39; 1 Korintô 10:13) Di ñunda konangoo i ngéda di yé bebee i nwéhél lôk kéé yés i bôda ni i bôlôm ni i ngéda di mboñ biliya le di téédana bañ bo hiun. (Éfésô 4:32) Njel ipe di nla gwélél inyu unda lôk kéé yés i bôda ni i bôlôm konangoo i yé le di nit bo ngéda ba mboma mandutu. I ngéda gwéha i ntinde bés i unda bôt bape konangoo, di ñunda le di nigle Yéhôva nu a yé ndémbél i mbuma ñañ i ñem gwéha.​—Éfésô 5:1.

6. Toñol maada ma bé ipôla Yônatan bo David.

⁶ Bibel i yé nyonok ni ndémbél i bikwéha bi bôt bi bi bi unda ñem gwéha. Di yoñ  hihéga hi Yônatan bo David. Bibel i nkal le: “Yônatan bona David ba yila bañga mawanda, Yônatan a bôdôl gwés David kiki nyemede.” (1 Samuel 18:1, MN.) David nyen ba bi hoo inyu héñha Saulô i yééne kiñe. Jon Saulô a bôdôl oo nye, a yéñ yak le a nol nye. Ndi lok i Saulô le Yônatan a noñ bé isañ mu i jimb li. Yônatan bo David ba bi nôgla le ba ga ba mawanda niñ yap yosô ni le ba ga hôlna ikété mandutu.​—1 Samuel 20:42.

7. Sima jam jada li bé le li boñ le Yônatan bo David ba ba bañ mawanda.

⁷ I ñem gwéha i bé ipôla Yônatan bo David i bé tôbôtôbô, inyule ngandak mam i bé le i kéñ bo i yila mawanda. Kiki hihéga, Yônatan a bé loo David ni 30 ma nwii. Yônatan a bé le a kal le, me nla bé me lôôs ngéda yem ni David, a ngi yii mañge. Ndi Yônatan a yoñ bé nye hala.

8. Inyu yoñ, inyuki Yônatan a bé liwanda li David?

⁸ Yônatan a bé le a kil David njôñ, inyule kiki isañ Saulô a bé kiñe, nyen a bé lama héñha nye i yééne ane, he David bé. (1 Samuel 20:31) Yônatan a bé mut suhulnyuu, a bé ki a tiñi ni Yéhôva, jon a bi nit makidik ma Djob ni ñem wé wonsôna, ma ma bé le i mbus Saulô, David nyen a yila kiñe. Yônatan a bé ki a tiñi ni David tolakii hala a bi boñ le Saulô a unbene nye ngandak.​—1 Samuel 20:32-34.

9. Baa Yônatan a kil David njôñ? Toñol.

⁹ Yônatan a bé lôôha gwés David jon a kil bé nye njôñ. Yônatan a bé yi leñ mpihlôñgô ngandak a bak ki njo gwét nunkeñi. Yônatan bo Saulô ba bé yiba i loñ Israel kiki bôt ba “nhoo iloo minyôgôl,” ba ban-ga “ngui iloo mbondo njéé.” (2 Samuel 1:22, 23) Hala a bé le a tinde Yônatan i ngôgôp inyu mam a bé boñ. Ndi Yônatan a jôp bé i pémsan ni David. To téédana nye hiun. Maselna ni hala, Yônatan a bé gwés David inyu ñem wé ngui ni i bôdôl a bééna ipañ Yéhôva. Hélha jam, i mbus David a nol Gôliat nyen Yônatan a bôdôl gwés nye kiki nyemede. Lelaa di nla unda nlélém ñem gwéha inyu lôk kéé yés i bôda ni i bôlôm?

10. I ngéda Bibel i nkal le “ni gwéhna bé ni bé bañga bañga ni ñem wonsôna,” hala a nkobla le kii?

¹⁰ Bibel i nkal le: “Ni gwéhna bé ni bé bañga bañga ni ñem wonsôna.” (1 Pétrô 1:22) Yéhôva a nti bés ndémbél i gwéha. Gwéha yé inyu yés i nlôôha ikeñi kayéle ibale di ntéñbe ni nye, yom yo ki yo i ga kéñ bé nye kekikel i gwés bés. (Rôma 8:38, 39) I buk Grikia ba nkobol hana le “bañga bañga” i ñunda le i mbéda biliya bi ngui inyu unda i nya gwéha i. Ngim mangéda i ta bé ‘jam li ntomb’ i gwés lôk kéé yés. I ngéda bôt bape ba ñunbaha bés, di nlama ke ni bisu i ‘nihbe bo ikété gwéha, di boñok biliya bi ngui i tééda adna i mbuu mpubi ikété maada ma nsañ.’ (Éfésô 4:1-3) I ngéda di mboñ biliya i tééda “maada ma nsañ” ikété likoda, di ga bok bé mis bibomb bi lôk kéé yés. Ndi di ga boñ kii yosôna di nla i tehe lôk kéé yés kiki Yéhôva a ntehe bo.​—1 Samuel 16:7; Tjémbi 130:3.

11. Ngim mangéda, inyuki i nla ba ndutu i unda lôk kéé yés ñem gwéha?

 ¹¹ I ta bé jam li ntomb i unda lôk kéé yés i bôda ni i bôlôm ñem gwéha hiki ngéda, téntén i ngéda di nyi bibomb gwap. I nene le lôk kéé ihogi i hiai hi bisu i bi boma i ndutu i. Kiki hihéga, Éwôdia bo Sintiké ba bééna bé ndutu yo ki yo i sal “ni [ñôma Paul] inyu ñañ nlam.” Ndi i nene le Éwôdia bo Sintiké ba bé nôgla bé inyu ngim manjom. Jon ñôma Paul a bi ti bo maéba le ba “bana minlélém mi mahoñol i Nwet.”​—Filipi 4:2, 3.

12. Kii di nla boñ inyu ba mawanda ma lôk kéé yés i bôda ni i bôlôm?

¹² Lelaa di nla boñ inyu unda lôk kéé yés i bôda ni i bôlôm ñem gwéha i len ini? Ibale di mboñ biliya i tibil yi lôk kéé yés, hala a ga boñ le di pam i nok bo ni i unda bo ñem gwéha. Di nla ba mawanda to ibale di gwé bé nwii wada tole binéñél gwés bi ta bé nlélém. Bigda le Yônatan a bé loo David ni 30 ma nwii; ndi hala a bi kéñ bé le a ba liwanda jé li ñem nyuu. Baa u nla ba liwanda li mut a yé we mañ tole nu u nloo bimañ likoda joñ? I ngéda di mboñ hala, di ñunda le di “ngwés ntôñ u lôk kéé wonsôna.”​—1 Pétrô 2:17.

13. Kii i nla boñ le di adbe ngim lôk kéé i likoda iloo bape?

¹³ Baa i unda lôk kéé ñem gwéha i nkobla le di ba liwanda li bôt bobasôna likoda? To, hala a nla bé bôña! I nla pam le di nôgla ni ngim lôk kéé i likoda iloo bape inyule di ngwés minlélém mi mam. Yésu a bé sébél baôma bé bobasôna le “mawanda” mem, ndi a bé lôôha gwés Yôhanes. (Yôhanes 13:23; 15:15; 20:2) Ndi Yésu a bé bôñôl bé Yôhanes mam ma tôbôtôbô iloo bana bape. Kiki hihéga, i ngéda Yôhanes bo manyañ Yakôbô ba bi bat Yésu tel ikeñi i Ane Nyambe, a timbhe bo le: “Inyu yén i woo wem walôm tole i woo wem waé, me bé nyen me gwé kunde i boñ hala.” (Markô 10:35-40) Kiki  Yésu, di nlama bé bôñôl lôk kéé i i yé mawanda més ngim mam i tôbôtôbô iloo bape. (Yakôbô 2:3, 4) I boñ hala i ga lona mbagla ikété likoda.​—Yuda 17-19.

14. Inoñnaga ni kaat Filipi 2:3, kii i nla hôla bés i tjél mahoñol ma pémsan?

¹⁴ I ngéda di ngwéhna bés ni bés, hala a mboñ le mahoñol ma pémsan ma jôp bañ likoda. Bigda le Yônatan a jôp bé i pémsan ni David, to noode kadal nye tel yé i kiñe. Bésbobasôna di nla noñ ndémbél i Yônatan. Di kil bañ lôk kéé ipe njôñ inyule i gwé ngim makeñge inyu gwel ngim minson, ‘ndi lôñni suhulnyuu, di neebe le bape ba nloo bés.’ (Añ Filipi 2:3.) U hôya bañ le hiki mut ikété likoda a yé nseñ. Ibale di ntééda libak li suhulnyuu, di ga tehe bilem bilam bi lôk kéé yés i bôda ni i bôlôm, di ôt ki nseñ ni ndémbél ba nti bés.​—1 Korintô 12:21-25.

15. Kii ndémbél i Tanya ni lihaa jé i niiga we?

¹⁵ I ngéda jam libe li nkwél bés, Yéhôva a nlédés bés ni njel mahôla lôk kéé i bôda ni i bôlôm i nti bés. I jam li jon li bi pémél sita Tanya ni bon bé bo baa. Hilo hi yônôs hiba hi likoda li ndôn li li nkot bôt ba ngandak biloñ i Amérika i nwii 2019. Likoda li li bééna ño nkwel le “Gwéha i mal bé!” a nkal le: “I ngéda di bé huu, litôa jada li bi nyodi ii pes i nloñ, li lo li kumul bés. Mut to wada a bi babaa bé, ndi bésbobasô di bi pam matôa nhelek, di telep ñem nloñ. Ha nyen di bi tehe mut wada a nsébél bés le di kee di jôp matôa mé inyu  boñ le litôa lipe li bômôl bañ bés ha ñem nloñ. Di bi yik léba le mankéé numpe nu nyen a bé lôl likoda li ndôn. Nyetama bé nyen a bi telep, lôk kéé itan ipe i loñ Suéden (Suède) yok i bi telep. Lôk kéé i bôda i bi hôôba me ni ngond yem, hala a bi hôgbaha bés. Me bi kal lôk kéé i bôda ni i bôlôm le ba tôñ bañ di yé mbôô, ba huak. Ndi ba bi yén ha letee matôa ma dokta ma lo, ba yoñ yak bitelbene le yom yo ki yo i héñél bañ bés. I mam momasô ma bi pémél bés mu ndutu i, ma bi hôla bés i nôgda gwéha i Yéhôva. Hala a bi kéñbaha gwéha yés inyu lôk kéé yés i bôda ni i bôlôm, a boñ ki le di kônde gwés Yéhôva, di ti ki nye mayéga inyu mam momasô a mbôñôl bés.” Baa u mbigda kel yada u bé ikété ndutu, ndi mankéé wada a unda we le a ngwés we kiki mut wé lihaa?

16. Inyuki di nlama gwéhna bés ni bés kiki bôt ba lihaa?

¹⁶ Di béñge bisai di nla kôs ngéda di ñunda lôk kéé yés le di ngwés bo kiki bôt bés lihaa. Di nlédés lôk kéé yés ngéda ba yé ikété mandutu. Hala a mboñ le likoda jolisôna li nsal ikété adna ni maséé. Ni liboñok li, di ñunda le di yé toi banigil ba Yésu, maboñok més ma ñôt ki bôt ba miñem minlam i lo maliga. Iloo mam momasôna, di nti Yéhôva lipém, “Tata nu a yôni ni konangoo, ni Nyambe nu hogbe yosôna.” (2 Korintô 1:3) Di kee ni bisu i gwés lôk kéé yés kiki bôt bés ba lihaa, di kéñbaha ki i gwéha di gwééne bo!