1. Vbọ rhie ẹre ma wẹẹ, ẹgbẹe nibun i ghi mwẹ agiẹngiẹn daa egbe vbe ẹdẹnẹrẹ?

E BAIBOL ka tae yotọ wẹẹ, vbe ẹghẹ okiekie ẹdẹ, emwa i khian ghi gha “mwẹ itohan.” (2 Tim 3:1, 3) Erriọ wa gele ye vbe ẹdẹnẹrẹ. Vbe igiemwi, te ọdọ vbe amwẹ nibun ghi wa sọ ebe orọnmwẹ; ọna keghi zagha ẹgbẹe nibun, nokpia kevbe nokhuo ghi khian oghian egbe, ivbi iran ghi vbe gha roro ẹre wẹẹ a ma hoẹmwẹ iran. Uhiẹn ẹgbẹe eso ma ghi mobọ rẹn egbe iran, agharhemiẹn wẹẹ owa ọkpa ẹre iran koko ye. Okpia ọkpa nọ rhie ibude ne ẹgbẹe khare wẹẹ, “Ke erha, ke iye, ke emọ, nọ ghi mwẹ ẹghẹ ne egbe i rrọọ; ẹmwẹ ekọmputa, efoni kevbe gem i ghi gi iran bẹghe odẹ. Te iran rre owa ọkpa kẹkan, sokpan iran ma mobọ rẹn egbe iran.”

2-3. (a) Zẹvbe nọ rre ebe Rom 12:10, de emwa nọ khẹke ne ima gha mwẹ agiẹngiẹn daa? (b) Vbe ima khian ziro yan vbe ako iruẹmwi na?

² Ma ma hoo ne agbọn Esu na, ya ima khian nẹi ghi mwẹ ahoẹmwọmwa. (Rom 12:2) Nọghayayerriọ, te ọ khẹke ne ima hia, ne ima gha mwẹ agiẹngiẹn daa ẹgbẹe ima kevbe etẹn ne ima gba ga. (Tie Rom 12:10.) Vbọ re agiẹngiẹn? Agiẹngiẹn ọre ẹmwẹ na gha sẹtin ya gie ahoẹmwọmwa nọ wegbe ne emwa vbuwe ẹgbẹe mwẹ ne egbe. Egbe ahoẹmwọmwa na, ẹre ọ vbe khẹke ne ima gha mwẹ ne etẹn ne ima gba ga, ni re ẹgbẹe ima vbe odẹ ọghe orhiọn. Ma ghaa mwẹ agiẹngiẹn daa egbe, ma ghi do gha mwẹ akugbe sayọ vbuwe iko ọghe Jehova.—Mai 2:12.

³ Gia ziro yan igiemwi eso vbuwe Baibol nọ gha ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ agiẹngiẹn.

4. De vbene Jems 5:11 ya ya ima rẹn vbene Jehova hoẹmwẹ ima hẹ?

⁴ E Baibol ya ima rẹn avbe akpa esiesi ne Jehova mwẹ. Vbe igiemwi, ọ khare wẹẹ “ahoẹmwọmwa ọre Osanobua khin.” (1 Jọn 4:8) Ọna ọkpa sẹ nọ gha ya ima sikẹ ọre. Sokpan e Baibol vbe kha wẹẹ, e Jehova “vuọn ne . . . ẹnina.” (Tie Jems 5:11.) Ọna ya ima rẹn vbene Jehova gele hoẹmwẹ ima hẹ!

5. De vbene Jehova ya rhie ẹre ma wẹẹ irẹn mwẹ itohan? Vbe ima khian ya ya egbe taa re hẹ?

⁵ Vbe ebe Jems 5:11 ghi guan kaẹn ẹnina ne Jehova mwẹ, ọ na vbe ya unu kaẹn itohan ọghẹe; itohan keghi re akpa ọvbehe nọ ya ima sikẹ e Jehova. (Ẹks 34:6) Odẹ ọkpa ne Jehova ya tohan ima, ọre nọ na yabọ ima vbe ima gha ru orukhọ. (Psm 51:1) E Baibol ya ima rẹn wẹẹ ọmwa nọ mwẹ itohan keghi yabọ. Sokpan ẹi re ọni ọkpa. Ọ vbe gi ima rẹn wẹẹ, ọmwa nọ mwẹ itohan gha miẹn ọmwa nọ rre uwu ibavbaro, itohan nii ghi gua ẹre kpa ya ru iyobọ nẹẹn. E Jehova gi ima rẹn wẹẹ, agiẹngiẹn ne irẹn mwẹ ne ima gberra ne iye ọmọ mwẹ ne ovbi ẹre. (Aiz 49:15) Ma ghaa rre uwu ibavbaro, itohan ne Jehova mwẹ, ẹre ọ gua ẹre kpa ya ru iyobọ ne ima. (Psm 37:39; 1 Kọr 10:13) Ma ghaa yabọ etẹn vbe iran gha ru ima khọọ, ma na vbe gha rhie ẹmwẹ nii hin ẹko rre, te ima rhie ẹre ma wẹẹ ima mwẹ itohan daa iran. (Ẹfis 4:32) Odẹ ọvbehe ne kpataki ne ima ya rhie ẹre ma wẹẹ ima mwẹ itohan daa etẹn ima, ọre ne ima na ru iyobọ ne iran vbe iran ghaa rre uwu ibavbaro. Ma ghaa tohan emwa ọvbehe rhunmwuda ahoẹmwọmwa ne ima mwẹ ne iran, te ima ya egbe tae Jehova nọ re Osa nọ “vuọn ne itohan kevbe ẹnina.”—Ẹfis 5:1.

6. De vbene Jonatan vbe Devid ya rhie ẹre ma wẹẹ, iran mwẹ agiẹngiẹn daa egbe?

⁶ E Baibol ya unu kaẹn igiemwi ọghe emwa nibun ni ghaa mwẹ agiẹngiẹn daa egbe, agharhemiẹn wẹẹ emwa ni ma gba ẹre iran ghaa khin. Gia ziro yan igiemwi ọghe Jonatan vbe  Devid. E Baibol khare wẹẹ: “Ẹmwẹ e Devid keghi wa la e Jonatan ekhọe sẹrriọ wẹẹ, ọ keghi hoẹmwẹ ọnrẹn zẹvbe ne ọ hoẹmwẹ egbe ẹre.” (1 Sam 18:1) Vbe Jehova ghi zẹ e Devid zẹvbe ọba nọ khian rhihe Sọl, e Sọl na suẹn gha gbọvo e Devid sẹrriọ wẹẹ, ọ na gha hoo nọ gbe ẹre rua. Sokpan ovbi e Sọl ighẹ Jonatan ma deba erhae. Uhiẹn, e Jonatan vbe Devid na ta ile ma egbe wẹẹ, iran i khian kue ne emwi rhọkpa la uwu ẹkpo iran kevbe wẹẹ, te iran khian gha ru iyobọ ne egbe.—1 Sam 20:42.

7. De emwi ọkpa nọ gha te mu idobo yọ ne Devid vbe Jonatan ghẹ gha re ọse?

⁷ Ne Jonatan vbe Devid na gha re ọse, keghi re emwi nọ kpa ọmwa odin. Vbọzẹe? Rhunmwuda, emwi bun nọ gha te mu idobo yọ, ne iran ghẹ gha re ọse. Vbe igiemwi, odẹ ukpo 30 ẹre Jonatan wa ya diẹn e Devid. Te Jonatan gha te sẹtin gha ghee Devid zẹvbe ovbi amimi nọ ma rẹn vbene agbọn ye hẹ, sokpan ọ ma ru vberriọ. Te ọ wa gha ya aro nọ ghaan ghee Devid.

8. Vbọzẹe na gha na sẹtin kha wẹẹ, ọse ẹmwata ẹre Jonatan ghaa khin ne Devid?

⁸ Te Jonatan gha te gha gbọvo e Devid, rhunmwuda zẹvbe ovbi e Sọl ne ọdiọn, irẹn ẹre ọ te khẹke nọ rri ọba lele erhae. (1 Sam 20:31) Sokpan rhunmwuda ne Jonatan na gha mu egbe rriotọ kevbe nọ na gha hoo ne irẹn ku obọ gbe ba emwamwa ọghe Jehova, ọ na ya ekhọe hia kue yọ ne Devid rri ọba lele erha irẹn. Ọ ma gha mwẹ ẹghẹ nọ ya fi iyeke gbe Devid, agharhemiẹn wẹẹ, erhae ghaa mu ohu ẹre rhunmwuda nọ na ye Devid ike.—1 Sam 20:32-34.

9. E Jonatan ghaa ghee Devid zẹvbe oghian nọ khian do miẹn irẹn ukpo ra? Rhan otọ re.

⁹ Agiẹngiẹn ne Jonatan ghaa mwẹ ne Devid, ẹre ọ si ẹre nọ ma na gha ghee ẹre zẹvbe oghian nọ khian do miẹn irẹn ukpo. Ovbiyokuo nọ din, nọ gua vbe fi uhanbọ, ẹre Jonatan ghaa khin. Vbene Jonatan vbe erhae ighẹ Sọl ghi khọn okuo sẹ, emwa na gha tae wẹẹ, “okhian kẹ iran sẹ oghohọn, iran wegbe sẹ oduma.” (2 Sam 1:22, 23) Te ena hia gha te sẹtin ya e Jonatan gha ya obọ gbe ẹwẹ, sokpan ọ ma ru vberriọ. Ọ ma vbe gha gu e Devid suan ra nọ gha gbọvo ẹre. Rhunmwuda ne Devid na gha mwẹ amuẹtinyan kevbe udinmwẹ, ẹmwẹ ọnrẹn kegha yẹẹ e Jonatan. Uhiẹn, vbe Devid ghi gbe Golaiat nẹ, ẹre Jonatan na do hoẹmwẹ ọnrẹn zẹvbe nọ hoẹmwẹ egbe ẹre. Vbe ima khian vbe ya rhie ẹre ma wẹẹ, ma mwẹ agiẹngiẹn daa etẹn ne ima gba ga?

10. Vbe a yae kha na “hoẹmwẹ egbe . . . ẹsẹse”?

¹⁰ E Baibol tama ima ne ima “hoẹmwẹ egbe . . . ẹsẹse.” (1 Pit 1:22) E Jehova wa rhie igiemwi esi yotọ vbe nọ dekaẹn ọna. Ahoẹmwọmwa nọ mwẹ ne ima wegbe sẹrriọ wẹẹ, emwi rhọkpa i sẹtin wannọ ima hin obọ re rre, deghẹ ima na da imudiase ọghe ima yi. (Rom 8:38, 39) Emwi nọ demu ighẹ ẹmwẹ Grik na ke zedu “ẹsẹse” ladian, ọre ne ọmwa gha ziga, uhiẹn vbọ ghaa lọghọ na ru vberriọ. Ọni nọ wẹẹ, te ima gha ziga ne ima mieke na sẹtin rhie ahoẹmwọmwa ma rhunmwuda, ẹi khuẹrhẹ vbe ugbẹnso. Etẹn gha ru emwi nọ sọnnọ ima, te ima gha hia ne ima ye hoẹmwẹ iran, ne ima mieke na “daeyi ighẹ akugbe ne orhiọn rhie ne ọmwa, vbekpa ọfunmwegbe ne ọ dee [ima] hia kugbe.” (Ẹfis 4:1-3) Ma ghaa hoo ne “ọfunmwegbe” ye gha rre uwu ẹkpo ima vbe etẹn, ma i khian gha rhie aro tua abakuru ọghe iran. Nọghayayerriọ, ma ghi hia ne ima gha ya aro ne Jehova ya ghee etẹn ima ghee iran.—1 Sam 16:7; Psm 130:3.

11. Vbọzẹe nọ na lọghọ vbe ugbẹnso ne ima gha mwẹ agiẹngiẹn daa etẹn?

 ¹¹ Ẹi mobọ khuẹrhẹ ne ima gha mwẹ agiẹngiẹn daa etẹn ima, katekate deghẹ ima na gha bẹghe abakuru ọghe iran. Ọ khọ wẹẹ, ọna ọre isievẹn ne etẹn eso ghaa werriẹ aro daa vbe orre nokaro. Vbe igiemwi, ẹghẹ ne Yuodia kevbe Sintike na gha deba e Pọl “kporhu iyẹn nọ maan,” iran ma gha mwẹ egbe ẹzọ. Sokpan emwi eso keghi si ẹzọ ye uwu ẹkpo iran. Ẹre Pọl na ghi tama iran, ne iran “dọlọ kugbe zẹvbe etẹn.”—Fil 4:2, 3.

12. Vbọ khian ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ agiẹngiẹn daa etẹn ne ima gba ga?

¹² Vbọ khian ru iyobọ ne ima ya gha mwẹ agiẹngiẹn daa etẹn ne ima gba ga? Ma gha hia ne ima kakabọ rẹn etẹn, ma ghi rẹn vbene emwi ye iran hẹ, ẹghẹ nii, na gha mwẹ agiẹngiẹn daa iran i ghi lọghọ. Ọ ma khẹke ne ima gha roro ẹre wẹẹ, emwa ne ima gba re ihe egbe ra emwa ni ke ẹvbo ima rre ọkpa, ẹre ima khian gu gha ru ọse. Yerre wẹẹ, odẹ ukpo 30 ẹre Jonatan ya diẹn e Devid, ọrheyerriọ, ọ na ye gu ẹre ru ọse. U rẹn ọtẹn rhọkpa ne u diẹn rẹn ra nọ diẹn ruẹ, ne u gha sẹtin gu ru ọse ra? Deghẹ ọ rrọọ, hia ne u gu ẹre ru ọse. U ghaa ru vberriọ, ọni rhie ma wẹẹ, u “hoẹmwẹ” etẹn hia ne uwa gba ga.—1 Pit 2:17.

13. De emwi nọ gha sẹtin ya ima guobọ etẹn eso sẹ eso?

¹³ Ẹmwata nọ wẹẹ, te ọ khẹke ne ima gha mwẹ agiẹngiẹn daa etẹn hia. Sokpan na gbọdẹn na ta ẹmwata, ma vbe etẹn hia ni rre uwu iko i khian wa sẹtin gha re ọse obọ ma miẹn uhunmwu ẹi vbiẹ. Ẹi re emwi dan deghẹ ima na guobọ etẹn eso sẹ eso, rhunmwuda emwi eso ne ima gba ru kugbe. Vbe igiemwi, ọse ẹre Jesu ghaa tie avbe ukọ re hia, sokpan ọ mwẹ ọkpa nọ wa kakabọ hoẹmwẹ ọnrẹn; ọni ọre Jọn. (Jọn 13:23; 15:15; 20:2) Vbọrhirhighayehẹ, obọ ọkpa, ẹre Jesu ya gha mu iran hia. Uhiẹn, vbe Jọn vbe ọtiẹn ọnrẹn ighẹ Jems ghi tama e Jesu nọ mu iran ye ukpo nọ yo vbe Arriọba ọghẹe, Jesu ma rhunmwuda wẹẹ irẹn hoẹmwẹ e Jọn, nọ kue yọ. Sokpan, ọ keghi tama iran wẹẹ: “Mẹ i mwẹ asẹ ne a ya zẹ ọmwa ne ọ gha tota yọ mwẹ obọ erha ọmwa kevbe obọ iye ọmwa.” (Mak 10:35-40) Vbe na ghee Jesu, ọ khẹke ne ima gha ya obọ ọkpa mu etẹn hia, ke ne ima kakabọ guobọ re, ke ne ima ma  wa mobọ guobọ re vberriọ. (Jems 2:3, 4) Rhunmwuda, deghẹ ima i na ya obọ ọkpa mu emwa hia, ọ sẹtin si ighaegbe ye uwu iko. Ma i khian kue ne emwi vberriọ sunu!—Jud 17-19.

14. Zẹvbe nọ rre ebe Filipai 2:3, de emwi nọ gha ru iyobọ ne ima, ne ima ghẹ gha gu etẹn suan?

¹⁴ Ma ghaa mwẹ agiẹngiẹn daa egbe, osuan i khian gha rre uwu iko. Yerre wẹẹ, e Jonatan ma gha gu e Devid suan, nọ gha ghee ẹre wẹẹ, te ọ khian do miẹn irẹn ukpo ọba. Igiemwi esi, ẹre ọna wa khin ne ima. Ghẹ gha gbọvo etẹn rhunmwuda wẹẹ ọ mwẹ emwi eso ne iran sẹtin ru, ne uwẹ i sẹtin ru, sokpan gha mwẹ imuegberriotọ, ne u ghẹ gha roro ẹre wẹẹ, “wẹ maan sẹ ọmwa ọvbehe.” (Tie Filipai 2:3.) Kọe ye ekhọe wẹẹ, ai miẹn ọmwa nẹi mwẹ esa nọ ye vbuwe iko. Ma ghaa mu egbe rriotọ, ma ghi sẹtin rhie aro tua eke ne etẹn ima na hia, ma ghi vbe gha hoo ne ima ya egbe taa iran.—1 Kọr 12:21-25.

15. Vbua miẹn ruẹ vbe emwi ẹwaẹn ọghe Tanya kevbe ẹgbẹe ọre?

¹⁵ Ma ghaa rre uwu ibavbaro, e Jehova keghi fu ima ẹko rre. Odẹ ọkpa nọ ya ru ọna, ọre agiẹngiẹn ne etẹn mwẹ daa ima kevbe iyobọ ne iran ru ne ima. Vbe igiemwi, vbe asikoko ọghe otagbọn hia na do vbe United States vbe ukpo 2019, nọ mwẹ uhunmwuta nọ khare wẹẹ, “Ahoẹmwọmwa I Fafa!” ọtẹn nokhuo ọkpa na tie ẹre Tanya, nọ mwẹ emọ eha, keghi ta emwi nọ sunu daa irẹn vbe ẹgbẹe ọre, vbe iran ghi ke asikoko nii die owa vbe ẹdẹ Satọde. Ọtẹn na khare wẹẹ, “Vbe ima ghi die hotẹl ne ima mu, imọto ọkpa na wa do hẹ rhu ima. Vbe ima ghi ladian vbe imọto ima, emwi rhọkpa ma ru ima, sokpan orhirhi na wa gbe ku ima. I ghi ghee, orhunmwu ọkpa fieghe  obọ ne ima vbe obọ nọkpa, ọ na wẹẹ ne ima do la imọto. Ọkpa vbe usun etẹn nọ vbe ke asikoko nii dee ghaa nọ. Ẹi re ọtẹn na ọkpa ẹre ọ mudia vbe odẹ. Etẹn isẹn ọvbehe ni ke Sweden rre, ni vbe rrie asikoko nii na vbe mudia. Etẹn nikhuo ni ghaa rre evba, keghi gbe imẹ vbe ovbi mwẹ nokhuo ginna egbe, orhiọn ima na wa sotọ. Vbene I tama iran sẹ wẹẹ iran hia nẹ, ne iran gha khian, iran ma kpa. Uhiẹn vbe emwa ni gbaroghe emwa ni miẹn odekun rre nẹ, te iran ye gha gu ima rre evba, ne iran mieke na viọ emwi hia ne ima gualọ ne ima. Te ena hia wa rhie ẹre ma wẹẹ, e Jehova gele hoẹmwẹ ima. Emwi nọ sunu na keghi ya ima hoẹmwẹ e Jehova kevbe etẹn ima sayọ. Ọ vbe ya ima gbọyẹmwẹ ye emwi ne Jehova ru ne ima.” Ọ he mwẹ ẹghẹ ne etẹn he ya ru iyobọ nuẹn vbe u rre uwu ibavbaro ra?

16. Vbọzẹe nọ na khẹke ne ima gha mwẹ agiẹngiẹn daa egbe?

¹⁶ Ma ghaa mwẹ agiẹngiẹn daa etẹn, ọ ghi gua ima kpa ya gha rhie ifuẹko ne iran, vbe iran ghaa rre uwu ibavbaro. Akugbe ghi gha rre uwu iko sayọ. Ma ghi vbe gha rhie ẹre ma wẹẹ, erhuanegbe Jesu ẹre ima gele khin; ọna rre usun emwi nọ si emwa ni mwẹ ekhọe ata la odẹ ẹmwata na. Sẹ ehia, agiẹngiẹn ne ima mwẹ keghi rhie uyi gie Jehova, nọ re “Erha ne ọ mwẹ itohan kevbe Osanobua ne iyobọ hia ke obọ ẹre rre.” (2 Kọr 1:3) Nọnaghiyerriọ, gi ima hia fẹẹrẹ hia ne ima ye gha mwẹ agiẹngiẹn daa egbe, ma ghi vbe hia ne ima gha rhie ẹre ma vbe ẹghẹ hia!