1. Nso iwụt ke ima idụhe ke ediwak ubon?

BIBLE ama etetịn̄ ke mme owo idinyeneke “ndammana ima” ke mme akpatre usen. (2 Tim. 3:1, 3) Imokụt ke se Bible eketịn̄de oro ke osu mfịn emi. Ekpese ediwak ubon, ete ye eka ẹma ẹdian̄ade ndọ, ẹditie nte an̄wa ye eku; onyụn̄ etie nditọ mmọ nte ke idụhe eke ọdọn̄de mmimọ enyịn. Idem ke mme ubon emi kpukpru owo ẹdụn̄de kiet, edi enyene uwa esie ese. Ete kiet emi esinọde mme ubon item ọdọhọ ete: “Eka ye ete ye nditọ isinemeke nneme ye kiet eken. Ata ediwak ini, edi enye emi odoro ke kọmputa, enye oko ke vidio game, mbon emi ẹfịk fon m̀mê tablet. Kpa ye emi kpukpru mmọ ẹdụn̄de ufọk kiet, enye emi inen̄ekede idiọn̄ọ n̄kpọ iban̄a enye emi.”

2-3. (a) Rome 12:10 ọdọhọ ke ikpenyene esịt ima inọ mmanie? (b) Nso ke idineme ke ibuotikọ emi?

² Ediwak owo ke ererimbot emi imaha mme owo. Nnyịn iyomke nditie nte mmọ. (Rome 12:2) Ana ikpep ndinyene esịt ima nnọ mbon ubon nnyịn ye nditọete nnyịn ke esop. (Kot Rome 12:10.) Nso idi esịt ima? Ikọ oro ekeme ndida mban̄a utọ ima emi esidude ke ubon emi ẹnen̄erede ẹdiana kiet, ẹnyụn̄ ẹnen̄erede ẹma idemmọ. Utọ ima emi ke ikpama nditọete nnyịn emi ẹtienede ẹsịne ke ubon Abasi. Ima inyene esịt ima inọ nditọete nnyịn, iyan̄wam kpukpru owo ẹdiana kiet ẹkpono Jehovah.—Mic. 2:12.

³ Yak ise se ikemede ndikpep nto Jehovah ye ndusụk mme asan̄autom esie ke Bible man an̄wam nnyịn ikpep ndinyene esịt ima.

4. Didie ke James 5:11 owụt nte Jehovah amade nnyịn eketre?

⁴ Bible anam idiọn̄ọ ke Jehovah enyene nti edu. Akpa John 4:8 ọdọhọ ke “Abasi edi ima.” Nnyịn ndikam ndọdiọn̄ọ oro anam iyom ndidi ufan esie. Bible ọdọhọ n̄ko ke Jehovah “enen̄ede enyene esịt ima.” (Kot James 5:11.) Emi anam inen̄ede ikụt nte Jehovah amade nnyịn eketre!

5. Didie ke Jehovah esitua nnyịn mbọm? Didie ke ikpekpebe enye?

⁵ Ndi ama okụt ke edi James 5:11 ọdọhọ ke Jehovah enyene esịt ima, enye afiak ọdọhọ ke Jehovah esitua owo mbọm? Edu enye oro esitiene anam iyom ndidi ufan esie. (Ex. 34:6) Usụn̄ kiet emi Jehovah esituade nnyịn mbọm edi ndisifen nnyịn ima inam ndudue. (Ps. 51:1) Ke Bible, nditua owo mbọm ikụreke ke ndifen owo emi eduede nnyịn. Nditua owo mbọm ọwọrọ n̄ko ndidi ima ikụt nte owo ọbọde ufen, enye enen̄ede ọdọn̄ nnyịn nte ikpan̄wamde enye. Jehovah ọdọhọ ke nte ọdọn̄de imọ nditua nnyịn mbọm okpon akan nte esidọn̄de eka nditua eyen esie mbọm. (Isa. 49:15) Mbọm esinam Jehovah an̄wam nnyịn ke ini inyenede mfịna. (Ps. 37:39; 1 Cor. 10:13) Usụn̄ kiet emi ikemede nditua nditọete nnyịn mbọm edi ndifen nnọ mmọ mmọ ẹma ẹnam se ibiakde nnyịn, inyụn̄ isịnke mmọ ke esịt. (Eph. 4:32) Edi ata akpan usụn̄ kiet emi ikemede nditua nditọete nnyịn mbọm edi ndin̄wam mmọ mmọ ẹma ẹnyene mfịna. Ima itua nditọete nnyịn mbọm ke ntak emi imade mmọ, ọwọrọ ikpebe Jehovah, sia idụhe eke enyenede esịt ima nte enye.—Eph. 5:1.

6. Nso utọ ufan ke Jonathan ye David ẹkedi?

⁶ Ekpese Bible, oyokụt mbụk mme owo emi ẹkenyenede esịt ima kpa ye emi mmọ mîkọfọnke ima. Kiet edi eke Jonathan ye David. Bible ọdọhọ ete: “Ukpọn̄  Jonathan eyịre ye ukpọn̄ David, Jonathan onyụn̄ ama enye nte ukpọn̄ esiemmọ.” (1 Sam. 18:1) David ke Jehovah ekemek man ama ekem enye ada itie Saul nte edidem. Ekem, Saul ama efịbe David onyụn̄ odomo ndiwot enye. Edi Jonathan eyen Saul ikadaha ye ete esie idomo ndiwot David. Jonathan ye David ẹma ẹn̄wọn̄ọ ke mmimọ iyaka iso idi ufan inyụn̄ in̄wam kiet eken.—1 Sam. 20:42.

7. Nso idi n̄kpọ kiet emi akpakanamde Jonathan ye David ẹkûdi ufan?

⁷ Se isinamde ufan Jonathan ye David akpa owo idem edi ke ama enyene mme n̄kpọ emi mîkpakayakke mmọ ẹdi ufan. Kiet edi ke Jonathan ama ada n̄kpọ nte isua 30 ọsọn̄ọ David. Jonathan ekpekekere m̀mê imọ isan̄a nso ye eyenọwọn̄ emi mîkwe n̄kpọ ndomokiet kan̄a ke uwem. Edi Jonathan ikekereke utọ n̄kpọ oro, enye ama enen̄ede okpono David.

8. Afo ekere ke nso ikanam Jonathan ama David utọ oro?

⁸ Enyene se ikpakanamde Jonathan efịbe David. Sia Jonathan ekedide eyen Saul, enye akpakasat eyịre ke imọ idot ndida itie ete imọ nte edidem. (1 Sam. 20:31) Edi Jonathan ama osụhọde idem onyụn̄ ọsọn̄ọ ada ye Jehovah. Ntre enye ama enyịme David emi Jehovah ekemekde yak ama ekem ada itie Edidem Saul. Enye ama onyụn̄ ọsọn̄ọ ada ye David idem ke ini oro akanamde ete esie enen̄ede ayat esịt ye enye.—1 Sam. 20:32-34.

9. Inam didie idiọn̄ọ ke Jonathan ikefịbeke David?

⁹ Jonathan ama osio esịt ama David, oro akanam enye okûfịbe David. Jonathan ama enen̄ede ọdiọn̄ọ nditop utịgha, okonyụn̄ edi okopodudu owoekọn̄. Mme owo ẹkedọhọ ke Saul ye Jonathan “ẹma ẹsọp usọp ẹkan ntrukpom, ẹnyụn̄ ẹkop odudu ẹkan ekpe.” (2 Sam. 1:22, 23) Omokụt do ke Jonathan ama enyene se akpakadade anam inua. Edi ete mbon ikamiaha mbuba ye David, ikonyụn̄ idiọkke esịt iban̄a nti n̄kpọ emi David akanamde. Enye akakam amama nte David enyenede uko onyụn̄ eberide edem ke Jehovah. Ke David ama okowot Goliath ke Jonathan akakam ọtọn̄ọ ndima enye nte idemesie. Didie ke ikeme ndinyene utọ esịt ima oro nnọ nditọete nnyịn?

10. Ọwọrọ nso ‘ndinyene ufiop ufiop ima ke ofụri esịt nnọ kiet eken’?

¹⁰ Bible ọdọhọ ‘inyene ufiop ufiop ima ke ofụri esịt inọ kiet eken.’ (1 Pet. 1:22) Nte Jehovah amade nnyịn anam idiọn̄ọ nte ikpanamde se Bible ọdọhọde emi. Jehovah enen̄ede ama nnyịn ke utọ usụn̄ emi edide edieke ikam isọn̄ọde ida ye enye, idụhe n̄kpọ ndomokiet emi edinamde enye etre ndima nnyịn. (Rome 8:38, 39) Ikọ oro “ufiop ufiop” owụt ke owo emi enyenede ufiop ufiop ima ọnọ owo en̄wen esinen̄ede esịn idem anam n̄kpọ man owụt ke imama owo oro. Esisọn̄ nnyịn ndusụk ini ndiwụt nditọete nnyịn ke imama mmọ. Mme owo ẹma ẹnam se iyatde nnyịn, ana inam se Bible ọdọhọde ete ika iso ‘iyọ kiet eken ke ima, isịn ifịk in̄wana ndimụm edidianakiet eke spirit n̄kama, inyụn̄ idu ke mbọbọ emem.’ (Eph. 4:1-3) Ima isịn ifịk inam n̄kpọ man idu ke emem ye nditọete nnyịn, nnyịn iditakke ke ndikụt ndudue mmọ kpọt kpọt, iyodomo nte ikekeme ndida mmọ nte Jehovah adade.—1 Sam. 16:7; Ps. 130:3.

11. Nso ikeme ndinam ọsọn̄ nnyịn ndinyene esịt ima nnọ nditọete nnyịn ndusụk ini?

¹¹ Ima idiọn̄ọ ndudue nditọete nnyịn,  ini oro ke esinen̄ede ọsọn̄ nnyịn ndinyene esịt ima nnọ mmọ. Imekere ke n̄kpọ oro ama afịna ndusụk mme Christian ke eyo mme apostle. N̄kọ emeti Euodia ye Syntyche? Ikọsọn̄ke mmọ ‘ndisan̄a ye Paul n̄n̄wana mban̄a eti mbụk.’ Edi enyene se ikanamde ọsọn̄ mmọ mbiba ndidiana kiet. Ntre Paul ama ọnọ mmọ item ete “ẹnyene ekikere kiet ke Ọbọn̄.”—Phil. 4:2, 3.

12. Nso idin̄wam nnyịn inyene esịt ima inọ nditọete nnyịn?

¹² Nso idin̄wam nnyịn inyene esịt ima inọ nditọete nnyịn? Ima inen̄ede idiọn̄ọ nditọete nnyịn, uwem mmọ ekeme ndisọp n̄n̄wan̄a nnyịn, ekeme ndinyụn̄ mmem nnyịn utom ndinyene esịt ima nnọ mmọ. Imekeme ndidi ufan mmọ inamke n̄kpọ m̀mê mmọ ẹsọn̄ọ nnyịn m̀mê nnyịn isọn̄ọ mmọ, m̀mê mmọ inyụn̄ itoho edem nnyịn. N̄kọ emeti ke Jonathan akada n̄kpọ nte isua 30 ọsọn̄ọ David; kpa ye oro mmọ mbiba ẹkedi itai ye aban̄. Ndi emekeme ndinam ufan ye owo ke esop mbufo emi ọsọn̄ọde fi, m̀mê emi afo ọsọn̄ọde? Akpanam, edida oro iwụt ke imọ ‘imenyene ima inọ ofụri otu nditọete.’—1 Pet. 2:17.

13. Nso ikeme ndinam ikpere ndusụk owo ke esop ikan ndusụk?

¹³ Ndi nnyịn ndinyene esịt ima nnọ nditọete nnyịn ọwọrọ ke idikpere ofụri owo ke esop ukem ukem? Iwọrọke ntre, sia idụhe eke ekemede ndinam utọ n̄kpọ oro. Idiọkke ndinen̄ede n̄kpere ndusụk owo n̄kan ndusụk, ekeme ndidi ke ntak emi isinamde ukem n̄kpọ m̀mê ke ntak emi imade ukem n̄kpọ. Jesus okokot kpukpru mme apostle esie “mme ufan,” edi John ke enye ekekpere akan. (John 13:23; 15:15; 20:2) Edi, emi iwọrọke ke Jesus ama esitụk mme apostle eken, m̀mê ndifọn John mfọn n̄kan mmọ. Ke uwụtn̄kpọ, ini John ye James eyeneka esie ẹkekade ẹkedọhọ Jesus ọnọ mmimọ akamba itie ke Obio Ubọn̄ Abasi, Jesus ama ọdọhọ mmọ ete: “Editie ke nnasia mi m̀mê ke ufien mi inyeneke mi  ndinọ.” (Mark 10:35-40) Akpana ikpebe Jesus. Nnyịn ikpesifọnke nditọete emi ẹkperede nnyịn idem mfọn ikan mbon en̄wen, ikponyụn̄ itụkke mbon en̄wen ke ntak mbon emi ẹnen̄erede ẹkpere nnyịn idem. (Jas. 2:3, 4) Nnyịn ndinam utọ n̄kpọ oro ọkpọtọ ubahade ke esop, ikponyụn̄ iyakke emem odu.—Jude 17-19.

14. Philippi 2:3 owụt ke nso idin̄wam nnyịn ikûmia mbuba ye nditọete nnyịn?

¹⁴ Ima inyene esịt ima inọ kiet eken, nnyịn ididọn̄ọke ke esop Abasi imia mbuba. N̄kọ emeti ke Jonathan ikamiaha mbuba ye David; enye ikodomoke ndinyan̄a itie ubọn̄ ye David. Kpukpru nnyịn imekeme ndikpebe Jonathan. Eyenete fo ama ọdiọn̄ọ ndinam n̄kpọ ọfọn, kûfịbe enye, ‘edi da nsụhọdeidem bat ete mbon en̄wen ẹfọn ẹkan fi.’ (Kot Philippi 2:3.) Ti ke nnyịn owo kiet kiet imenyene nsio nsio n̄kpọ emi inamde ke ufọn esop. Nnyịn mîdaha idem nnyịn ke n̄kpọ ikan mbon en̄wen, iyekeme ndikụt nti n̄kpọ emi mmọ ẹnamde inyụn̄ ikpep n̄kpọ ito eti uwem mmọ.—1 Cor. 12:21-25.

15. Se iketịbede inọ Sista Tanya ye ubon esie ekpep fi nso?

¹⁵ N̄kpọ ama etịbe ọnọ nnyịn ini nnyịn mîkodorike enyịn, Jehovah esinam nditọete nnyịn ẹsio esịt ẹma nnyịn ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ẹn̄wam nnyịn; oro ke enye esida ọdọn̄ nnyịn esịt. Kop mi se iketịbede inọ Sista Tanya ye nditọ esie ita ke Saturday emi mmọ ẹnyọn̄de Mbono Ofụri Ererimbot “Ima Idibehe Ifep!” emi ẹkenịmde ke United States ke 2019. Enye ọdọhọ ete: “Ini isụk iwatde inyọn̄ itie emi ikodụn̄de, iso ama ọbọhọ moto en̄wen editọ nnyịn. Nnyịn ndomokiet ikadaha unan. Edi ima iwọrọ ida ke ufọt usụn̄  ikemeke ndisioro uyo. Owo ama ada ke mbenusụn̄ okot nnyịn ete idaha ke usụn̄ ididụk moto imọ. Brọda nnyịn ke ekedi, enye ọkọnyọn̄ kpa mbono oro. Idịghe enye ikpọn̄ akatuak ada-o. Nditọete ition emi ẹketode Sweden ẹdidụk mbono oro ẹma ẹtiene ẹtuak ẹda. Nditọete iban ke otu mmọ ẹma ẹfat mi ye eyen mi an̄wan, oro ama anam esịt afiak ana nnyịn sụn̄! Mma ndọhọ mmọ ke n̄kpọ idinamke nnyịn, yak mmọ ẹka. Edi mmọ ikenyịmeke ndidaha n̄kpọn̄ nnyịn. Mmọ ẹkesụk ẹdodu ye nnyịn tutu mbon ufọkibọk ẹdisịm itie oro ẹse nnyịn idem. Nditọete oro ẹma ẹnyụn̄ ẹkụt ẹte ke imenyene kpukpru se ikoyomde. Ke ofụri ini mfịna oro, ima ikụt nte Jehovah amade nnyịn. Se iketịbede oro ama anam idọdiọn̄ ima nditọete nnyịn, inen̄ede ima Jehovah, inyụn̄ inen̄ede ikọm enye.” Ndi emekeme nditi ini emi ekenyenede mfịna yak eyenete osio esịt an̄wam fi?

16. Mme ntak ewe ẹkpenam nnyịn inyene esịt ima inọ nditọete nnyịn?

¹⁶ Nso ufọn ke nnyịn ndinyene esịt ima nnọ nditọete nnyịn esida edi? Oro ayanam nditọete nnyịn ẹbọ ndọn̄esịt ini mmọ ẹnyenede mfịna, esinam idiana kiet inam n̄kpọ Jehovah ke inemesịt, esiwụt ke idi mbet Jesus, onyụn̄ anam mbon emi ẹmade Jehovah ẹdituak ibuot ẹnọ enye. Akakan edi ke oro esinọ Jehovah emi edide “Ete mbọm ye Abasi kpukpru ndọn̄esịt” ubọn̄. (2 Cor. 1:3) Ẹyak kpukpru nnyịn ikpep ndinyene esịt ima nnọ nditọete nnyịn, ikûnyụn̄ utre ndima mmọ!