1. Nĩ maũndũ meva mekwonany’a kana andũ aingĩ ma mũsyĩ mayendanĩte?

MBIVILIA yathanie kana mĩthenyanĩ ya mũminũkĩlyo andũ makeethĩwa “mate na wendo.” (2 Tim. 3:1, 3) Wathani ũsu nũendeee kwĩanĩa ũmũnthĩ. Kwa ngelekany’o, kũthasya mĩtwaano nĩkũtumĩte mĩsyĩ milioni mbingĩ yaanĩka. Kĩu kĩtiaa asu manatwaanĩte mathatanĩe, nasyo syana itiawa iyĩw’a ta itendetwe. O na andũ ma mũsyĩ mekalaa nyũmba ĩmwe no methĩwe mate ngwatanĩo o na vanini. Kwa ngelekany’o, mũtai ũmwe wa mĩsyĩ aĩtye atĩĩ: “Mami, tata, na syana maineenanasya, na matũmĩaa ĩvinda yingĩ makwatanĩte na kombiũta, tambuleti, simũ, kana maithaũka mathaũ ma vitio. O na kau andũ asu mekalaa vamwe, mayĩthĩawa mesene nesa.”

2-3. (a) Kwosana na Alomi 12:10, naaũ twaĩle kwenda mũno? (b) Twĩneenea kyaũ ĩsomonĩ yĩĩ?

² Tũyĩtĩkĩla kwĩthĩwa tũte na wendo ta andũ aingĩ ma nthĩ ĩno. (Alo. 12:2) Vandũ va ũu, twaĩle kwenda mũno andũ maitũ ma mũsyĩ o vamwe na ana-a-asa maitũ nthĩnĩ wa mũĩkĩĩo. (Soma Alomi 12:10.) Wendo ũla tũũneenea nĩ wĩva? Nĩ ũla wĩthĩawa katĩ wa andũ ma mũsyĩ ala me ndũũ vyũ. Kwoou o ũndũ twendete andũ asu ma mũsyĩ, now’o twaĩle kwĩthĩwa twendete ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, nũndũ twĩ ma mũsyĩ ũmwe wa kĩ-veva. Yĩla twamenda mũno, kĩu kĩtumaa tũmũthũkũma Yeova twĩ na ngwatanĩo na twĩ atanu.—Mika 2:12.

³ Nĩ kana tũmanye ũndũ tũtonya kwĩthĩwa na wendo mwingĩ, ekai twone kĩla tũtonya kwĩmanyĩsya twasũanĩa ngelekany’o ya Yeova na ya athũkũmi amwe make.

4. Ĩandĩko ya Yakovo 5:11 yonanĩtye Yeova atwendete ata?

⁴ Mbivilia nĩvuanĩtye nguma sya mwanya sya Yeova. Kwa ngelekany’o, yaĩtye kana “Ngai nĩ wendo.” (1 Yoa. 4:8) Kũmanya kĩu kũtumaa twenda kũtw’ĩka anyanyae. Ĩndĩ Mbivilia ĩsyokete ĩkasya kana “Yeova e wendo mwingĩ.” (Soma Yakovo 5:11.) Kwa w’o, ndeto isu sionany’a nesa vyũ ũndũ Yeova ũtwendete mũno wĩana!

5. Yeova onanasya ata kana e tei, na tũtonya kũatĩĩa ngelekany’o yake ata?

⁵ Ĩandĩko ya Yakovo 5:11 yĩwetanĩsye wendo wa Yeova na nguma ĩngĩ ĩtumaa twenda kũtw’ĩka anyanyae, nayo nĩ tei. (Kuma 34:6) Nzĩa ĩmwe Yeova ũtwonasya tei nĩ kũtũekea mavĩtyo maitũ. (Sav. 51:1) Ĩndĩ Mbivilia yonanĩtye kana tei ti o kũekea mũndũ mavĩtyo. Mũndũ wĩ tei nũthĩnĩkaa oona mũndũ ũngĩ aithĩnĩka, na kĩu kĩtumaa osa ĩtambya ya kũmũtetheesya. Yeova atũtavĩtye kana wendi ũla wĩthĩawa naw’o wa kũtũtetheesya nĩ mwingĩ vyũ kwĩ ũla kĩveti kĩthĩawa naw’o wa kũtetheesya mwana wakyo. (Isa. 49:15) Yĩla tũũthĩna, Yeova nũtwĩw’ĩaa tei nginya akatũtetheesya. (Sav. 37:39; 1 Ako. 10:13) No twonany’e nĩtwĩw’ĩaa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ tei kwa kũmaekea yĩla matũvĩtĩsya, na kwa kũema kwoveea ũthatu ngoonĩ. (Aev. 4:32) Ĩndĩ ũndũ ũla wa vata tũtonya kwĩka tũkonany’a nĩtũũmew’ĩa tei, nĩ kũmatw’ĩĩka yĩla makwatwa nĩ mathĩna. Yĩla wendo watũsukuma twĩw’ĩe angĩ tei, twonanasya nĩtũatĩĩe ngelekany’o ya Yeova, ũla nĩwe wĩ wendo mwingĩ vyũ kũvĩtũka onthe.—Aev. 5:1.

6. Yonathani na Ndaviti moonanisye ata kana nĩmendanĩte mũno?

⁶ Mbivilianĩ ve ngewa sya andũ maĩ na naĩ, ĩndĩ mendanĩte mũno. Kwasũanĩa ngelekany’o ya Yonathani na Ndaviti. Mbivilia yaĩtye atĩĩ ĩũlũ woo: “Ngoo ya Yonathani  yakwatana na ngoo ya Ndaviti, na Yonathani amwenda o tondũ wĩyendete mwene.” (1 Sam. 18:1) Yeova amũnyuvie Ndaviti atw’ĩke mũsumbĩ ĩtina wa Saulo. Ĩtina wa ĩvinda, Saulo nĩwambĩĩe kũmwĩw’ĩa woo na atata kũmũaa. Ĩndĩ o na kau Yonathani aĩ mwana wa Saulo, ndaakwata ĩthe mbau ũndũnĩ ũsu. Vandũ va ũu, eetĩkĩlanile na Ndaviti maendeee kwĩthĩwa me anyanya, na maiendeea kũtethany’a.—1 Sam. 20:42.

7. Nĩ ũndũ ũmwe wĩva waĩ ũtonya kũsiĩĩa Yonathani na Ndaviti maitw’ĩka anyanya?

⁷ Nĩ ũndũ wa kũsengy’a kũmanya kana Yonathani na Ndaviti nĩmendanĩte mũno, na kĩtumi nũndũ ve maũndũ maingĩ maĩ matonya kũmasiĩĩa maikethĩwe anyanya. Kwa ngelekany’o, Yonathani amũkũĩe Ndaviti na myaka vakuvĩ 30. Kĩu kyaĩ kĩtonya kũtuma Yonathani asũanĩa kana vai kĩndũ kĩtuma atuma ndũũ na kĩmwana kĩninĩvĩte ũu, na kĩte na ũmanyi take. Ĩndĩ o na vailye ũu, Yonathani ndaasũanĩa kĩu ĩũlũ wa Ndaviti, nũndũ nĩwamũnengete ndaĩa.

8. We wĩona nĩkĩ Yonathani waĩ mũnyanya mũseo vyũ wa Ndaviti?

⁸ Yonathani aĩ o atonya kwambĩĩa kwĩw’ĩa Ndaviti kĩwĩu. Twĩasya ũu nũndũ aĩ mwana wa Mũsumbĩ Saulo, na kwoou aĩ o atonya kwasya kana nĩwe waĩle kũtiĩwa ũsumbĩ nĩ ĩthe wake. (1 Sam. 20:31) Ĩndĩ aĩ na wĩnyivyo, na nĩwalũmanĩtye na Yeova. Na kĩu kyatumie akwata mbau ũtwi wa Yeova wa kũmũnyuva Ndaviti ethĩwe mũsumbĩ ĩtina wa Saulo. O na nĩwalũmanĩtye na Ndaviti, o na kau kĩu kyatumie ĩthe wake athata mũno.—1 Sam. 20:32-34.

9. We Yonathani nĩwoonaa Ndaviti ta mũmaitha? Elesya.

⁹ Nũndũ Yonathani nĩwamwendete Ndaviti mũno, ndamwonaa ta mũmaitha. Yonathani aĩ ngũmbaũ ya kaũ, na aĩ na ũtũĩka wa kũtũmĩa ũta na maangi. Na eka ũu, e na ĩthe wake, Saulo, meesĩkĩe ta andũ “maĩ mĩtũkĩ kwĩ ndiũ,” na “maĩ na vinya kwĩ mĩnyambũ.” (2 Sam. 1:22, 23) Kĩu kyaĩ kĩtonya kũtuma ambĩĩa kwĩyona nũndũ wa maũndũ manene ala weekĩte. Ĩndĩ we ndaambĩĩa kũsindana na Ndaviti, kana akambĩĩa kũmũthatĩa. Kĩvathũkany’o na ũu, nĩwamwendete Ndaviti nũndũ wa ũkũmbaũ wake, na nũndũ nĩwamwĩkwatĩtye Yeova. Na ũu nĩ w’o vyũ nũndũ yĩla Ndaviti wooaie Ngoliathu, nĩw’o Yonathani wambĩĩe kũmwenda o tondũ weeyendete mwene. Kwoou tũtonya kwonany’a ata kana nĩtwendete ana-a-asa na eĩtu-a-asa mũno wĩana ũu?

10. Ndeto “endanai mũno kuma ngoonĩ” syonanasya ata?

¹⁰ Mbivilia ĩtwĩkĩaa vinya ‘twendane mũno kuma ngoonĩ.’ (1 Vet. 1:22) Na Yeova nũtwiĩe ngelekany’o nzeo ũndũnĩ ũsu. Atwendete mũno vyũ nginya ũkethĩa twalũmany’a nake, vai kĩndũ o na kĩmwe kĩtonya kũtũvathana na wendo wake. (Alo. 8:38, 39) Ndeto ya Kĩkiliki ĩla ĩalyũlĩtwe “mũno,” yonanasya mũndũ ũkwĩkoota ũndũ ũtonya avikĩle kĩndũ kĩna kana ũkũng’ang’ana vyũ. Mavinda angĩ wĩthĩaa no nginya twĩkoote kana tũng’ang’ane, nĩ kana twende mũno ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ. Yĩla matũvĩtĩsya, nĩtwaĩle kũendeea ‘kũmĩanĩsya ene kwa ene wendonĩ, na tũitata mũno kũendeea kwĩthĩwa na ũũmwe wa veva nthĩnĩ wa ngwatanĩo ya mũuo.’ (Aev. 4:1-3) Yĩla tweekĩa kĩthito twĩthĩawe na “ngwatanĩo ya mũuo” na athaithi ala angĩ, tũikasũanĩaa mũno mavĩtyo moo.  Vandũ va ũu, tũkatataa ũndũ tũtonya tũmonae ũndũ Yeova ũmonaa.—1 Sam. 16:7; Sav. 130:3.

11. Nĩkĩ mavinda amwe ti laisi kwenda ala angĩ mũno?

¹¹ Ndwĩthĩawa wĩ ũndũ wĩ laisi kwenda mũno ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, na mũno mũno ethĩwa nĩtwĩsĩ mawonzu moo. Na Aklĩsto amwe ma ĩvinda ya atũmwa nĩmakwatiwe nĩ thĩna ũsu. Kwa ngelekany’o, Euotia na Sinitike nĩmatonya kwĩthĩwa mataĩ na thĩna maithũkũma “vamwe [na Vaulo] kwondũ wa ũvoo mũseo.” Ĩndĩ ve maũndũ matumaa matakwatĩanĩa. Kĩu kyatumie Vaulo amesũva “methĩwe na kĩsũanĩo kĩmwe nthĩnĩ wa Mwĩaĩi.”—Avi. 4:2, 3.

12. Tũtonya kwĩka ata nĩ kana twende mũno ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ?

¹² Tũtonya kwĩka ata nĩ kana twende mũno ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ? Twamamanya nesa, kĩu kĩtũtetheeasya kũmaelewa nesanga na kũmenda mũnango. No tũtume ndũũ namo o na ethĩwa nĩ akũũ kana nĩ anini, kana o na ethĩwa maumĩte va. Lilikana kana Yonathani akũĩe Ndaviti na myaka ta 30, ĩndĩ o na vailye ũu, maĩ ndũũ mũno. Ve mũndũ wĩ kĩkundinĩ kyenyu, ethĩwe nĩ mũkũũ kana nĩ mũninangi kwĩ we, ũtonya kũtuma ndũũ nake? Weeka ũu, ũkoonanasya kana ‘nĩwendete ana-a-asa maku onthe.’—1 Vet. 2:17.

13. Nĩkĩ tũtonya kwĩthĩwa na ũnyanya mwingangĩ na andũ amwe kĩkundinĩ kwĩ angĩ?

¹³ Kw’o kwenda ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ mũno nĩ kwonany’a kana no nginya twĩthĩwe na ũnyanya wĩanene na onthe kĩkundinĩ? Aiee, ũsu nĩ ũndũ ũtatonyeka. Ti ũthũku kwĩthĩwa na ũnyanya mwingangĩ na andũ amwe kwĩ angĩ, na mũno mũno ethĩwa mendete maũndũ ala twendete. Yesũ eetaa atũmwa make onthe “anyanyawa,” ĩndĩ aĩ ndũũ mũnango na Yoana. (Yoa. 13:23; 15:15; 20:2) O na vailye ũu, Yesũ ndamũkuaa nesa kwĩ ala angĩ. Kwa ngelekany’o, yĩla Yoana na mwana-a-inyia Yakovo makũlilye Yesũ amanenge ivĩla ila nene Ũsumbĩnĩ wa Ngai, ameie atĩĩ: “Kwĩkala kw’okonĩ kwakwa  kwa aũme kana kw’okonĩ kwakwa kwa aka ti ĩũlũ wakwa kũnengane.” (Mko. 10:35-40) O ta Yesũ, tũyaĩle kũkuaa nesa ala twĩ ndũũ mũno kwĩ ala angĩ. (Yak. 2:3, 4) Tũkeka ũu, no tũete mũaanĩko kĩkundinĩ kya Kĩklĩsto, na kĩu nĩ kĩndũ kĩtesa kwĩtĩkĩlĩka vo.—Yuta 17-19.

14. Kwosana na Avilivi 2:3, nĩ kyaũ kĩtonya kũtũtetheesya tũikethĩwe na veva wa masindano?

¹⁴ Yĩla twendana mũno, nĩtũsũvĩaa kĩkundi kĩikethĩwe na veva wa masindano. Lilikana kana Yonathani ndaatata kũsindana na Ndaviti, na ndaaenda kũtw’ĩka mũsumbĩ newe. Ithyonthe no tũatĩĩe ngelekany’o ya Yonathani. Ata? Ndũkew’ĩae Aklĩsto ala angĩ kĩwĩu nũndũ wa inengo syoo, ‘ĩndĩ ĩthĩwa na wĩnyivyo, ũyona ala angĩ me ma vata kwĩ we.’ (Soma Avilivi 2:3.) Lilikana kana kĩla ũmwe witũ e na ũndũ ũtonya kwĩka akatetheesya kĩkundi. Tweethĩwa na wĩnyivyo, tũkoonaa nguma nzeo sya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ, na tũitetheka nĩ ngelekany’o syoo.—1 Ako. 12:21-25.

15. Maũndũ ala mamũkwatie Tanya na syana syake mekũmanyĩsya kyaũ?

¹⁵ Yĩla twakwatwa nĩ mathĩna o na tũtataĩĩe, Yeova nũtũkiakiasya kwĩsĩla wendo mwingĩ ũla ana-a-asa na eĩtu-a-asa matwonasya, na ũtethyo ũla matũnengae. Kwasũanĩa kĩla kyakwatie Tanya na syana syake itatũ masyokethetye vala makomaa ĩtina wa kĩlungu kya Wathanthatũ kya Ũmbano Mũnene wa Nthĩ Mbingĩ wa mwaka wa 2019 waĩ na kyongo, “Wendo Ndũsindawa!,” ũla waĩ Amelika. Tanya aĩtye atĩĩ: “Tũsyokete ũtelinĩ, ngalĩ ĩngĩ nĩyaaisye nzĩa na yakonga ngalĩ yitũ. O na kau tũyaaũmĩa, twaumie ngalĩnĩ tũtelemete mũno na twaũngama  vandũ ũtee. Twĩ vau, twoonie mũndũ ũngĩ ũtee ũla ũngĩ wa lelũ aitwĩta tũkalike ngalĩnĩ yake. Aĩ mwana-a-asa umĩte ũmbanonĩ ũsu taitũ. Na ti we e weka waũngamie oona kĩla kyatũkwata. Ana-a-asa na eĩtu-a-asa atano mookĩte ũmbanonĩ ũsu maumĩte nthĩ ya Sweden o namo nĩmaũngamie. Eĩtu-a-asa ala maĩ vo nĩmangumbatĩie nĩ na mwĩĩtu wakwa, na kĩu kyatumie tũusya vyũ! Nameie kana o na mathi vai thĩna, ĩndĩ nĩmaleile vyũ kũtũtia. O na yĩla ndakĩtalĩ syookie, maendeeie kwĩkalany’a naitũ, na matatie ũndũ matonya maĩkĩĩthye twĩ na kĩla twendaa. Thĩnanĩ ũsu w’onthe, nĩtweeyoneie ũndũ Yeova ũtwendete. Kĩu nĩkyatumie twenda ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ mũno, na nĩkyatumie tũmwenda Yeova mũno na twenda kũmũtũngĩaa mũvea vyũ.” We no ũlilikane ĩvinda waĩ na thĩna, na mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa akwony’a nũkwendete mũno?

16. Nĩ kyaũ kĩtumaa twenda andũ ala angĩ mũno?

¹⁶ Kwasũanĩa moseo ala methĩawa yĩla twenda ala angĩ mũno. Nĩtũkiakiasya ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ yĩla makwatwa nĩ thĩna. Nĩtũlũlũmĩlasya ngwatanĩo ya andũ ma Ngai. Nĩtũĩkĩĩthasya kana twĩ amanyĩw’a ma Yesũ, na kĩu nĩkĩtumaa ala me na ngoo nzeo mendeew’a nĩ ũthaithi wa w’o. Na ũndũ ũla wa vata vyũ, nĩtũmũtaĩaa “Ĩthe wĩ tei mwingĩ, na Ngai wa ũkiakisyo w’onthe,” Yeova. (2 Ako. 1:3) Kwoou mwa, ekai ithyonthe tũtw’e vyũ kwony’a ana-a-asa kana nĩtũmendete mũno, na tũiendeea kwongelanga wendo ũla twĩthĩawa naw’o!