1. Bubu yai, nki ke monisa nde bantu ya mabuta mingi ke zolanaka ve ngolo?

BIBLIA tubaka na ntwala nde na bilumbu ya nsuka, bantu “ya ke zolaka ve bantu ya nkaka” ta vanda. (2 Tim. 3:1, 3) Mambu yango ke lungana bubu yai. Mu mbandu, mabuta mingi ke kabwana mpi yo ke sala nde bibuti kuwakana diaka ve mpi bana na bo ke mona nde bibuti na bo ke zolaka bo ve. Nkutu mabuta ya nkaka yina ke zingaka nzo mosi ke vandaka ve ti zola ya ngolo. Muntu mosi yina ke pesaka mabuta bandongisila ke tuba nde: “Na mabuta ya nkaka papa, mama mpi bana ke solulaka ve sambu bo ke lutisaka ntangu na bo na kusadila ordinatere, tablette, telefone to na kubula bansaka ya video. Ata bantu ya mabuta yai ke zingaka nzo mosi, bo ke zabanaka ve mbote.”

2-3. (a) Mutindu Baroma 12:10 ke monisa yo, banani beto fwete monisila zola ya ngolo? (b) Inki beto ta tubila na disolo yai?

² Beto fwete landa ve kikalulu ya mbi ya bantu ya nsi-ntoto yai ya ke zolanaka ve. (Bar. 12:2) Kansi beto fwete zola mingi bantu ya dibuta na beto mpi bampangi na beto. (Tanga Baroma 12:10.) Zola ya ngolo kele nki? Yo kele zola yina ke vandaka na kati ya bantu ya dibuta mosi. Beto fwete monisila mpi bampangi na beto zola ya mutindu yai. Kana beto ke zola ngolo bampangi na beto, yo ta sadisa beto na kutanina bumosi yina kele mfunu mingi na lusambu ya kieleka.—Mika 2:12.

³ Beto tala malongi yina beto ke baka na bambandu ya Biblia yina ta sadisa beto na kumonisa zola ya ngolo mpi kuyedisa yo.

4. Inki mutindu Yakobo 5:11 ke sadisa beto na kubakisa zola ya Yehowa?

⁴ Biblia ke tubilaka bikalulu ya mbote ya Yehowa. Mu mbandu yo ke tubaka nde “Nzambi kele zola.” (1 Yoa. 4:8) Kikalulu yai ke pusaka beto na kukuma banduku na yandi. Biblia ke tubaka diaka nde Yehowa “kele kibeni ti lutondo.” (Tanga Yakobo 5:11.) Yo ke monisa nde Yehowa ke zolaka beto mingi kibeni.

5. Inki mutindu Yehowa ke wilaka bantu mawa mpi nki mutindu beto lenda landa mbandu na yandi?

⁵ Mukanda ya Yakobo 5:11 ke tubila lutondo ya Yehowa mpi kikalulu na yandi ya nkaka ya ke bendaka beto na yandi, disongidila mawa na yandi. (Kub. 34:6) Yehowa ke lolulaka bifu na beto sambu na kumonisa nde yandi ke wilaka beto mawa. (Nk. 51:1) Na Biblia, kuwila muntu mawa ke tendula mambu mingi katula kulolula yandi. Mawa kele mawi ya ngolo ya ke vandaka na ntima ya muntu mpi yo ke pusaka yandi na kusadisa muntu yina kele na mpasi. Yehowa ke tubaka nde yandi ke vandaka ti mpusa ya ngolo ya kusadisa beto kuluta zola yina mama ke vandaka ti yo sambu na mwana na yandi. (Yez. 49:15) Mawa ya Yehowa ke pusaka yandi na kusadisa beto ntangu beto kele na mpasi. (Nk. 37:39; 1 Bak. 10:13) Beto ta monisa nde beto ke wilaka bampangi na beto mawa kana beto ke lolula bo mpi ke kangila bo ve kimbeni ntangu bo me sadila beto diambu ya mbi. (Baef. 4:32) Mutindu ya nkaka ya mfunu ya kumonisa nde beto ke wilaka bampangi mawa kele, kusadisa bo ntangu bo ke kutana ti bampasi. Ntangu zola ke pusaka beto na kuwila bantu ya nkaka mawa, beto ke landaka mbandu ya Yehowa, yina kele mbandu ya kuluta nene ya kumonisila bantu zola ya ngolo.—Baef. 5:1.

6. Inki mutindu Yonatani mpi Davidi monisaka nde bo vandaka kuzolana ngolo?

⁶ Biblia ke tubila masolo ya bantu ya kukonda kukuka yina vandaka kuzolana ngolo. Beto tadila mbandu ya Yonatani ti Davidi.  Biblia ke tuba nde: “Yonatani ti Davidi kumaka banduku ya ngolo, mpi Yonatani kumaka kuzola Davidi bonso yandi mosi.” (1 Sam. 18:1) Yehowa ponaka Davidi na kukuma ntotila na kisika ya Saule. Na nima, Saule wilaka Davidi kimpala mpi sosaka kufwa yandi. Kansi Yonatani, mwana ya Saule vukanaka ve ti tata na yandi ntangu yandi zolaka kufwa Davidi. Yonatani mpi Davidi wakanaka na kubikala banduku mpi na kusadisana ntangu yonso.—1 Sam. 20:42.

7. Inki lendaka kukanga Yonatani mpi Davidi nzila ya kukuma banduku?

⁷ Zola ya ngolo ya Yonatani ti Davidi ke yitukisa kibeni sambu mambu mingi lendaka kukanga bo nzila ya kukuma banduku ya ngolo. Mu mbandu, Yonatani vandaka mbuta ya Davidi ya bamvula kiteso ya 30. Yonatani lendaka kuyindula nde yandi lendaka ve kukuma nduku ya Davidi yina vandaka mwana-fioti mpi yina zabaka ve mambu mingi na luzingu. Kansi Yonatani yindulaka ve mutindu yina. Yandi vandaka kuzitisa Davidi mingi.

8. Sambu na nki beto ke tuba nde Yonatani vandaka nduku ya mbote ya Davidi?

⁸ Yonatani lendaka kuwila Davidi kimpala. Sambu Yonatani vandaka mwana ya ntotila Saule, yandi lendaka kudindamana nde yandi muntu vandaka ti nswa ya kukuma ntotila na kisika ya papa na yandi. (1 Sam. 20:31) Kansi Yonatani vandaka muntu ya kudikulumusa mpi ya kwikama na Yehowa. Yo yina yandi sadisaka na ntima ya mvimba Davidi, muntu yina Yehowa ponaka sambu na kukuma ntotila. Yonatani bikalaka mpi ya kwikama na Davidi ata yo vandaka kupesa Saule makasi mingi.—1 Sam. 20:32-34.

9. Inki mutindu beto me zaba nde Yonatani vandaka ve kuwila Davidi kimpala?

⁹ Yonatani vandaka kuzola Davidi mingi yo yina yandi vandaka ve kuwila Davidi kimpala. Yonatani zabaka mbote mutindu ya kusadila munduki ya tolo-tolo mpi yandi vandaka soda ya kikesa. Bantu zabaka nde yandi ti papa na yandi Saule vandaka “ntinu kuluta bango-zulu” mpi “ngolo kuluta bantambu.” (2 Sam. 1:22, 23) Yo yina Yonatani lendaka kubula ntulu sambu na mambu ya kuyituka yina yandi vandaka kusala. Kansi yandi sosaka ve kutesana ti Davidi to kuwila yandi kimpala. Yonatani vandaka kuzola Davidi sambu na kikesa yina yandi vandaka ti yo mutindu yandi vandaka kutudila Yehowa ntima. Mu mbandu, Yonatani yantikaka kuzola Davidi mingi ntangu Davidi fwaka Goliati. Inki mutindu beto lenda monisila bampangi zola ya mutindu yai?

10. ‘Kuzolana ngolo na ntima ya mvimba’ ke tendula nki?

¹⁰ Biblia ke songa beto nde “beno zolana ngolo na ntima ya mvimba.” (1 Pie. 1:22) Yehowa ke pesaka beto mbandu ya mbote na yina me tala zola. Yandi ke zolaka beto mingi kibeni yo yina kana beto ke bikala ya kwikama na yandi, ata kima mosi ve ta fwa kinduku na beto ti yandi. (Bar. 8:38, 39) Ngogo ya Kigreki yina bo me balula na ngogo “ngolo” ke tendula kusala bikesa mingi sambu na kumonisa zola. Bantangu ya nkaka yo ke vandaka ve pete na kumonisila bampangi na beto zola. Kana bantu ya nkaka me pesa beto makasi, beto fwete landa ‘kukanga ntima na mambu na bo na zola, kusala ngolo na kutanina bumosi ya mpeve na ngemba yina ke vukisaka beto.’ (Baef. 4:1-3) Kana beto ke sala ngolo sambu na kutanina “ngemba yina ke vukisaka beto,” beto ta tula ve dikebi na bifu ya bampangi na beto. Beto ta sala yonso sambu na kutadila  bampangi mutindu Yehowa ke tadilaka bo.—1 Sam. 16:7; Nk. 130:3.

11. Sambu na nki yo lenda vanda mpasi bantangu ya nkaka na kumonisila bampangi zola ya ngolo?

¹¹ Yo ke vandaka ve pete ntangu yonso na kuzola ngolo bampangi na beto mingi-mingi ntangu beto me zaba bifu na bo. Yo ke monana nde yo vandaka mpi mpasi sambu na Bakristu ya mvu-nkama ya ntete. Mu mbandu, yo ke monana nde Evodia mpi Sentishe vandaka ve ti mavwanga ntangu bo vandaka kusala ‘na lweka ya Polo sambu na nsangu ya mbote.’ Kansi mambu ya nkaka salaka nde bo wakana ve mbote. Yo yina Polo siamisaka bo “na kuvanda ti mabanza ya mutindu mosi na bumosi ti Mfumu.”—Bafil. 4:2, 3.

12. Inki mutindu beto lenda zola ngolo bampangi na beto?

¹² Inki mutindu bubu yai beto lenda zola ngolo bampangi na beto? Kana beto zaba bampangi na beto mbote, yo lenda sadisa beto na kubakisa bo kukonda mpasi mpi kukuma kuzola bo mingi. Beto lenda sala kinduku ti bo ata beto kele ve mvula mosi, ata luzingu na beto to bikalulu na beto me swaswana. Kuvila ve nde Yonatani vandaka mbuta ya Davidi ya bamvula kiteso ya 30. Kansi yandi salaka kinduku ya ngolo ti Davidi. Keti nge lenda ta kinduku ti mpangi yina kele mbuta na nge to leke na nge? Kana nge sala mutindu yina, nge ta monisa nde nge ke “zola kimvuka ya mvimba ya bampangi.”—1 Pie. 2:17.

13. Sambu na nki beto lenda kuma ve banduku ya bampangi yonso na dibundu?

¹³ Keti kumonisila bampangi zola ya ngolo ke tendula nde beto fwete kuma banduku ya bampangi yonso na dibundu? Ve, yo ke tendula ve mpidina. Yo kele ve mbi na kukangama mingi ti bampangi yina ke zolaka mambu ya mutindu mosi ti beto. Yezu vandaka kubinga bantumwa na yandi yonso, “banduku” kansi yandi vandaka kuzola mingi Yoane. (Yoa. 13:23; 15:15; 20:2) Ata mpidina, Yezu vandaka ve kusadila Yoane mambu ya mbote kuluta bantumwa ya nkaka. Mu mbandu ntangu Yoane mpi mpangi na yandi Yakobo lombaka Yezu kisika ya lukumu mingi na Kimfumu ya  Nzambi, Yezu songaka bo nde: “Sambu na kuvanda na diboko na mono ya kitata to ya kimama, mono ve muntu ke pesaka yo.” (Mar. 10:35-40) Bonso Yezu, beto fwete sadila ve banduku na beto mambu ya mbote kuluta bampangi ya nkaka. (Yak. 2:3, 4) Kana beto sala mutindu yina, bumosi yina kele mfunu mingi na dibundu ya Yehowa ta vanda ve.—Yude 17-19.

14. Mutindu Bafilipi 2:3 ke monisa yo, nki ta sadisa beto na kutesana ve ti bampangi?

¹⁴ Kana beto ke zolana ngolo na dibundu, beto ta tanina dibundu na mpeve ya kutesana. Kuvila ve nde Yonatani sosaka ve kutesana ti Davidi mpi yandi sosaka ve kukuma ntotila na kisika na yandi. Beto yonso lenda landa mbandu ya Yonatani. Beto fwete wila ve bampangi ya nkaka kimpala sambu bo me luta beto na mambu ya nkaka ‘kansi ti kudikulumusa yonso beto tadila bankaka nde bo me luta beto.’ (Tanga Bafilipi 2:3.) Beto fwete zaba nde konso muntu na dibundu lenda sala diambu mosi sambu na kusadisa dibundu. Kana beto kele ti kikalulu ya kudikulumusa, yo ta sadisa beto na kumona bikalulu ya mbote ya bampangi mpi kulanda mbandu na bo ya kwikama.—1 Bak. 12:21-25.

15. Inki dilongi nge me baka na mambu yina kuminaka mpangi Tanya ti dibuta na yandi?

¹⁵ Ntangu beto ke kutanaka ti mambu ya mpasi, Yehowa ke pesaka beto kikesa na nzila ya bampangi na beto yina ke zolaka beto mingi mpi ke sadisaka beto. Beto tadila diambu mosi yina kuminaka dibuta mosi na nsuka ya manaka ya kilumbu ya mposo ya Lukutakanu ya Distrike ya Bansi Mingi ya 2019 yina vandaka ti ntu-diambu, “Zola Ke Sukaka Ve” yina salamaka na États-Unis. Mpangi Tanya,  mama ya dibuta yango yina vandaka ti bana tatu ke tuba nde: “Ntangu beto vandaka kuvutuka na otele, kamio mosi bulaka kamio na beto. Ata muntu mosi ve lwalaka, beto basikaka beto yonso na kamio mpi beto telemaka na lweka ya nzila. Muntu mosi kangaka kamio mpi bingaka beto na kukota. Yo vandaka mpangi mosi yina katukaka mpi na lukutakanu yina. Yandi mpamba ve muntu telemaka. Bampangi tatu yina katukaka na Suède telemaka mpi pana. Bampangi-bankento yambaka mono mpi mwana na mono ya nkento na kiese yonso. Yo sadisaka beto na kudiwa mbote. Mono songaka bampangi nde beto kele mbote mpi bo lenda kwenda. Kansi bo buyaka. Bo vandaka pana tii ntangu bantu ya ambilanse kwisaka. Bampangi salaka yonso sambu beto konda ve ata kima. Na ntangu yina ya mpasi, beto monaka nde Yehowa ke zolaka beto. Diambu yai kumisaka zola na beto ngolo sambu na bampangi mpi sambu na Yehowa. Yo pusaka beto mpi na kupesa Yehowa matondo.” Keti nge ke yibuka ntangu yina nge vandaka ti mfunu ya lusadisu mpi mpangi mosi monisilaka nge zola ya ngolo?

16. Sambu na nki beto fwete zolana ngolo?

¹⁶ Kana beto ke zolana ngolo, yo ta natila beto mambote mingi. Beto ke pesaka bampangi na beto kikesa na bantangu ya mpasi. Beto ke sadisaka bampangi na kusadila Yehowa na bumosi. Beto ke monisaka nde beto kele balongoki ya Yezu mpi yo ke bendaka bantu ya ntima-masonga na kusadila Yehowa. Diambu ya kuluta mfunu kele nde beto ke kumisaka Yehowa, “Tata ya mawa mingi mpi Nzambi yina ke lembikaka bantu yonso.” (2 Bak. 1:3) Beto yonso fwete landa kuyedisa zola ya ngolo mpi kumonisa yo.