1. I ddoro addui ká ridho dza nǎ nrŭ nzɨ rrni ndima kana ri?

BIBLIA d’rangʉeri nga sini ná saa na, nrŭ nzɨ kasi “jidha ro dho ndima dhó familia nǎ” nrŭ dho ri. (2 Ti. 3:1, 3) Fø unabi njini nari ko njanja njʉ. Lorojina, bí kʉ ná nrŭ klo ndima dhó ndoa nanga klo, gødhi nrŭ nzɨ rrni ndima kana ri, ndirigoti nzø ndima mbu nzá le ji nari bbai. Nimai familia nǎ nja nrŭ adi di ddikpa ngana ro, kpa nzɨ adi rrni ndima kana ri. Dza nǎ nrŭ dho adi shauri bbʉ ná ddikpa ke pori i: “Nzø ba ma, nzø i ma, nzø ma nzɨ adi wakati ba ndima di ddinga ri, ro kpa adi saa ba nja ndima nja ndima dhó ordinatere ma, tablete ma, telefone ma, inga video.” “Ni mai kpa di ddikpa dza nǎ ro kpa nzá chuni bblo ndima kana ri.”

2-3. (a) Waroma 12:10 ripo naribbai, familia nǎ nrŭ kana e ná jidha ká ko ka ko dho ie ma dho? (b) I lo nǎ ká ko si loti ngba lo djo?

² Kodho nzá ringani ko di jidha kosa ko kana i dz’djó nrŭ adi ri kosa naribbai ri. (Ro. 12:2) Fø nga ringana kodho nzá ringani ko dho jidha kodhó famiye na nrŭ dho dhé ri, ro akodhori ddikpa na kodhó udha kʉ ná nrŭ dho maddi. (Azø Waroma 12:10.) Familia nǎ nrŭ kana e ná jidha ká kʉ addu? Ri kʉ ko adi ko mbu kodhó famiye nǎ nrŭ ma na koe ná saa na nari. Fø di ná jidha i ko ka ko dho kutaniko nǎ ko djoi ma, ko vei ma na dho. Koe fø jidha na ró, ri ka ndi gba ko tso ddi, ko nji njí Yova dho hwè na.​—Mik. 2:12.

³ Nja koe fø jidha na ndirigoti ko dho ri d’e, akotilo Biblia nǎ kʉ ná loroji djo.

4. Yakobo 5:11 ká ngba lo po Yova dhó jidha djo ko dho?

⁴ Biblia adi loti Yova dhó bblo kʉ ná sifa djo. Lorojina, Biblia ripo “Mungu kʉ jidha.” (1 Yo. 4:8) Følo ko chu Yova djo nari adi rili koe kedzá kau. Ro, Biblia ripo Mungu kʉ “jidha na bbo.” (Azø Yakobo 5:11.) Følo ridho Yova ji ko bbo!

5. Yova ká adi zølo dho ngbaribbai, ndirigoti ko ká ka ko dyø ke ngbaribbai?

⁵ Yakobo 5:11 tilo Yova dhó jidha djo, ndirigoti chøchø adi rili ko kana ngae ke na ná ddikpa sifa djo, føri kʉ zølo. (Kut. 34:6) Yova adi ndidzá zølo dho ko dho ná ddikpa chu kʉ ke adi kodhi chenga zø njinji. (Zb. 51:1) Biblia nǎ, zølo na mana nga kʉ le nji ddikpa ke nji ná chelo zø dhé ri. Zølo ka ndie che le lerr ddikpa ke nzani nari le nja ná saa na nari, ndirigoti føri adi le ronga cho le kó ke tsotso. Yova adi ko tsotso kó bbo pli, ngba dzá mama adi ndidzá ngba tsotso kó nari djolú. (Isa. 49:15) Koe nzadha kana ná saa na, Yova dzá zølo adi ke ronga cho nja ke kó ko tsotso d’e. (Zb. 37:39; 1 Ko. 10:13) Ko ka ko dho zølo ko djoi ma, ko vei ma na dho kpa zø ko nji ná chulú, ndirigoti nzɨ ko di thø li ko thí na kpa djo. (Efe. 4:32) Ko ka ko dho zølo ko djoi ma, ko vei ma na dho ná ddikpa chu kʉ ko kó kpa tsotso kpae kpakpalo kana ró. Ko ka ko dyø Yova dhó loroji, njati ko di jidha dho krʉ kʉ ná nrŭ dho ró.​—Efe. 5:1.

6. Adr’a ngbaribbai ma kau ngʉe Yonatani ma Daudi ma kana nari?

⁶ Biblia tilo bbo ngʉe jidha na ndima kana ná nrŭ dho loroji djo. Akonja Yonatani ma Daudi ma na dho loroji. Biblia ripo: “Yonatani ma kana nga ngʉe chøchø Daudi na, ndirigoti Yonatani jingʉe Daudi ndi nganga bbai”. (1 Sa. 18:1) Yova vʉngʉe Daudi ndie pi Sauli goti. Føri dzá lodho Sauli nanga  kangʉeni bbo Daudi djo. Ndirigoti ke ngʉ rine ndi hwi ke hwi. Ro Yonatani nzá gbangʉe ndi tso ndidzá baba sauli ngʉ rine ndi hwi Daudi nari na ri. Yonatani ma Daudi ma na tsongʉeni ndimae kau, ndirigoti ndima kó ndima tsotso ndima kana.​—1 Sa. 20:42.

7. Yonatani ma kana kau tso ka ndi choe Daudi ma na ná ddikpa ri ká kʉ ngba lo?

⁷ Yonatani ma Daudi ma na ngʉe kau ná føri kʉ ké ka ndi ke le nanga nalo dhonalo kpa kana kau tso ka ndi choe nalo ngʉe bí. Lorojina, Yonatani dhó cho dangʉe Daudi dhó cho djolú 30. Yonatani ka ndi ddieri ndi nzɨ nji kau nzá chu lo ná fø jaddake na ri. Ro Yonatani nzá ddingʉeri fø ri, ke ngʉ heshima bbʉ bbo Daudi dho.

8. Ni ka riddi Yonatani ngʉe Daudi dho bblo kʉ ná kau addudho?

⁸ Yonatani ka ndi njie dda maddi Daudi na. Yonatani ngʉe Sauli dzá ngba nari dho, ke ka ndi ddieri ndi si pinyo ledzá baba goti. (1 Sa. 20:31) Ro Yonatani ngʉe nyenyengana kʉ ná ke ndirigoti ke ngʉe chí ndi tøni Yova dho ro. Yova vʉngʉe Daudi ndie pi ná fø ri ro nzá ke njangʉe che ri. Nzá mai følo thongʉe Sauli nyo ro Yonatani mangʉe chí dhé Daudi dho.​—1 Sa. 20:32-34.

9. Yonatani nzɨ ngʉ adi dda nji Daudi na ri, føri ká ko chu ngbaribbai?

⁹ Yonatani jingʉe Daudi ji nari dho ke nzɨ ngʉ dda nji Daudi na ri. Yonatani ngʉe bblo chu lɨ njidha ná ke, ndirigoti bblo chu mbr ssdha ná ke. Ke ma ledzá baba Sauli ma chungʉeni dhʉdhʉ pli “bbu dhi re djolú” ndirigoti “kpakpa pli simba djolú.” (2 Sa. 1:22, 23) Føri dzá lodho Yonatani ka ndi bae nodha ndi ngʉ nji nalo dho. Ro Yonatani nzɨ ngʉ ndi ddi Daudi na ri, ndirigoti ke nzɨ ngʉ dda nji Daudi ngʉ nji ná bblo lo djo ri. Fø nga ringana Daudi ngʉe bidii na, ndirigoti ke ngʉ ndi thí li Yova djo ná føri ngʉ Yonatani nyo tho bbo. Lorojina, b’lo Daudi hwi Goliata nari goti kpa kana kau ngʉngʉe chøchø Daudi na. Ko ká ka ko dho fø di ná jidha ngbaribbai ko djoi ma ko vei ma na dho?

10. “Le jini le thí nǎ ro krʉ” ná føri nǎ mana ká kʉ addu?

¹⁰ Biblia ripo “ko jini ko kana ko thí nǎ ro krʉ.” (1 Pe. 1:22) Yova kʉ bblo kʉ ná loroji følo kana. Yova kʉ jidha na bbo nari dho, njati ko tøni chi ke dho ró, ko kana nga ka ndi sa ke na ná ritsi ro kʉ nga. (Ro. 8:38, 39) Le jini le thí nǎ ro krʉ ná føri na mana kʉ le “kpakpanga nji” nja le dho jidha d’e. Nja saa na, ri ka ndie kpakpa ko dho jidha ko djoi ma, ko vei ma na dho. Njati nja nrŭ tani ta ma ko dho ró, “kodho ringani ko dho jidha ko kana ndirigoti ko njiri ko tso gbani ddi ngoi kana.” (Efe. 4:1-3) Njati ko di rine “koe ngoi na” ko djoi ma, ko vei ma na ró, ko nzá ka ko li ko nyo kpadhó kosa djo dhé ri. Ko ka ko nji kpakpanga ndiro ko di kpa nja Yova adi kpa nja naribbai d’e.​—1 Sa. 16:7; Zb. 130:3.

11. Jidha le dho le kana ná føri kae nja saa na kpakpa addudho?

¹¹ Nja saa na, ri ka ndie kpakpa ko dho jidha ko djoi ma, ko vei ma na dho, rie ta kpa tani ko dho ri ró. Fø di nalo bangʉe nga karne ya kwanza nǎ ngʉe ná Wakristo kana maddi. Lorojina, Evodi ma Setishe ma ngʉ Mungu dzá njí nji Paulo ma na ná saa na, kpa kana nga lo  ro ngʉeri. Ro ddikpa saa na, Evodi ma Setishe ma na nzɨ ngʉ rrni ndima kana ri. Føri dho Paulo kongʉe fø nrŭ tsotso ndiro “nrŭ dhó ngaddidha tso gbani ddi Kristo na d’e.”​—Flp. 4:2, 3.

12. Ko ká ka ko njiri ngba nja ko dho jidha ko djoi ma, ko vei ma na dho d’e?

¹² Njʉ ká ko ka ko dho jidha ko djoi ma, ko vei ma na dho ngbaribbai? Ko chú ko lai Wakritso bblo ró, ri ka ndie dhʉdhʉ ko famu kpa, ndirigoti ko dho jidha kpa dho. Kodhó cho e ddiddi nga ma, ko dhi njonjo ngana ma ró, ko ka ko nji kau ngba kpa na. Anonga nari kʉ Yonatani dhó cho dangʉe Daudi dhó cho djolú 30, ro kpangʉe kau dhé. Ni ká ka ni chi kau nzá nga kʉ ni tsi ná ke na kutaniko nǎ? Fø ni rinji nari na, ni ridho ni ji ngø djolú gble kʉ ná le-djoi ma le-vei ma na.​—1 Pe. 2:17.

13. Ko ka ká ko nji kau kutaniko nǎ nja nrŭ na pli nja nrŭ djolú addudho?

¹³ Jidha ko dho ko djoi ma, ko vei ma na dho ná føri na mana ká kʉ, ko ka ko ji kutaniko nǎ krʉ kʉ ná nrŭ ddiddi? Nrŭ krʉ nzá le ka le ji ddiddi ri. Nja nrŭ le ji nja nrŭ djolú pli ná føri nga kʉ che ri, dhonalo njaro ko nyo adi tho ná lo kʉ ddiddi kpa ma na. Yesu ngʉ adi ndi unakpa nzi ndidhó “kau,” ro pli ke jingʉe nari ngʉe Yohana. (Yoh. 13:23; 15:15; 20:2) Ni mai ringʉe fø ro, Yesu nzɨ ngʉ ke nja pli nja kpa djolú ri. Lorijina, Yohana ma, le-djo Yakobo ma na pongʉeri Yesu ni, ke si ndima li anziro Mungu dhó Pidhinga nǎ. Ro Yesu pongʉeri kpa dho: “Rie ma thó thá djonga ladjo ma inga ma thó gru djonga ladjo ma ni si di ri ro, føri nga kʉ ma ka ma po ni dho nalo ri.” (Mk 10:35-40) Yesu bbai kodho nzá ringani kodi kodhó kau nja mana na bbo nja nrŭ djolú ri. (Yak. 2:3, 4) Ko di kodhó kau nja mana na pli nja nrŭ djolú ró, føri ka ndi sa kutaniko nǎ ngoi sa.​—Yud. 17-19.

14. Wafilipi 2:3, ripo nari bbai addui ká ka ndi liri nzɨ ko di ddani dda ko kana?

¹⁴ Njati ko di jidha dho ko thí nǎ ro krʉ kutaniko nǎ nrŭ dho ró, føri ka ndi liri  nzɨ nrŭ di ddani dda ndima kana. Anonga nari kʉ Yonatani nzɨ ngʉ dda ro nji Daudi na ri, ndirigoti ke nzá jingʉeri ndie pi Daudi ringana ri. Ko krʉ dho ringani ko dyø Yonatani dhó loroji. Nzɨ di dda nji ni lai Wakritso na kpa kʉ na ná uwezo dzá lodho, “ro nyenyengana adi nja nrŭ nja dada ni djolú naribbai.” (Azø Wafilipi 2:3.) Anonga nari kʉ kutaniko nǎ krʉ kʉ ná nrŭ ka ndima nji nalo kʉ ni nja ndima kó na kutaniko tsosto d’e. Koe nyenyenga na ró, ko ka ko di ko djoi ma, ko vei mana nji ná bblo lo dhé nja, ndirigoti ko ka ko dyø kpadhó udha.​—1 Ko. 12:21-25.

15. Tanya ma ndibbá dza na nrŭ ma na bangʉeni na nalo nǎ ro ká ko ka ko ba ngba somo?

¹⁵ Kpakpalo na ko bani ná saa na, Yova adi ko tsotso ko ko djoi ma, ko vei mana adi dho ná jidha chulú, ndirigoti kpa adi ko tsotso kó nari chulú. Ddikpa familia njingʉe Asamble Eternasionale 2019 na États-Unis nǎ, ringʉe zanji dhi programu. Fø Asamble djǒ ngʉ ripo, “Jidha nzɨ adi sini ri!” Ro akoddinga føri goti kpa bangʉe nalo djo. Le-ve Tanya, gbo dza nzø kʉ ná le pori i “koe ngʉ otele na koe di nanga na ná saa na,” “ddikpa mutokari dungʉe kodhó mutokari. Ko kana ddikpa le ronga ma nzáddi vøngʉeri. Ko vʉngʉe mutokari nǎ ro nari goti, ko rangʉe tøni pembeni. Følo bbʉngʉe njedha bbo ko thí dho, ro ddikpa ke nzingʉe ko nja ko tsu ndidhó mutokari na d’e. Førie Asamble dhi ngana ro e si ná ddikpa le-djo. Følo njingʉeni ná saa na, ndaki nǎ ngʉe ná nja nrŭ ma tøngʉeni ddi. Swedene nǎ ro singʉe ná 5 kʉ ná  Yova dzá Dimu ma tøngʉeni ddi. Le-vei mongʉe ma mo madzá singbangba ma na, føri i kʉ ko jingʉe nalo nganga. Ma pongʉeri le-djoi dho kodhó lo sie bblo ni, kpa ka ndima rae ra ndima dho. Ro kpa dingʉe ko na kpø wanganga si ná nga djo, ndirigoti kpa njingʉe kpakpanga nja ko ba krʉ kodhó lo ue ná ritsi d’e. Følo njingʉeni ná saa na ko njangʉe Yova dhó jidha nja, føri lieri kodhó jidha dhidhi ko djoi ma, ko vei ma na dho, ndirigoti ko ji Yova bbo.” Ni ká no ddikpa saa na nie uhitaji na, ro ddikpa le-djo sie jidha dho ni dhó nari nga ngba?

16. Kodho ká ringani ko di jidha dho ko kana addudho?

¹⁶ Akoddinga ko djoi ma, ko vei ma na adi dho ná jidha ka ndi bbʉ ná bblo lo djo. Ko adi ko djoi ma ko vei ma na iso pi kpakpalo na kpa bani ná saa na. Føri adi rili Yova dzá nrŭ nji njí ddinga, ndirigoti fø ko rinji nari na ko ridho ko kʉ Yesu unakpa ndirigoti ri ka ndi cho nja nrŭ ma ndima nji njí Yova dho ddi. Føri djolú pli ko adi madha bbʉ “zølo dhi baba dho, ndirigoti leiso pidha dhi Mungu,” Yova dho. (2 Ko. 1:3) Ko krʉ dho ringani ko di jidha dho, ndirigoti ko dho jidha dhidhi!