1. Vika via muesa ngecize lelo lino cilemo ha kati ka vavusoko ci na tepuluka?

MBIMBILIYA ya polofetele laza ngecize ku matangua a ku kotokela, vantu ka va ka kala na “cilemo ca cisemua.” (2 Tim. 3:1, 3) Lelo lino, tue ku limuena ku lipuisamo covu vupolofeto. Ca ku muenako, makulukazi na makulukazi a masoko a litepa omo lia ku-tsa ca vulo, kaha eci ca lingisa visemi ku livuila matoto umo na mukuavo, vanike co ku livua ngecize uahi ua va lema. Kaha co vamo vavusoko vutuhu va kala mu ndzivo imo lika, vunoni ve ku yoya ngue ka va litantekeya. Umo mukua ku mamuna via vusoko ua handekele ngueni: “Cisemi ua mpuevo, cisemi ua yala kaha na vanike, ka va likatele umo na mukuavo, muomu muntu ku muntu ue ku tuala mana ku viuma ngeci mua computador, tablet, telefone, vivideo game,” kaha ua vuezeleleko ngueni: “Vutuhu va kala mu ndzivo imo lika vunoni ka va litantekeya vuino.”

2-3. (a) Kuliya na Loma 12:10, veya naua tua pande ku muesa cilemo ca cisemua? (b) Vika tu lilongesa mu cilongesa cino?

² Ka tu tondo ku uila mu cimbembesi ca vakua mavu, ca ku hona ku muesa cilemo. (Loma 12:2) Ngeci mukemuo, tua pande ku muesa cilemo ca cisemua kati lika ku vavusoko va tua semuka navo, vunoni na kuli vamuanetu mu lutsilielo. (Tandenu Loma 12:10.) Vuno cilemo ca cisemua ca pua cika? Ca pua cize ku likata ca kama ci va kala naco vantu va ku vusoko vumo. Eci cikeco cifua ca cilemo ci tua pande ku muesa ku vavusoko vuetu va mu lutsilielo ni nguetu vamuanetu. Mu tue ku muesa cilemo ca cifua eci, tue ku niunga ku likata cetu cize ca pua mutamba ua seho mu ku lemesa ca vusunga.—Mika 2:12.

 ³ Linga tu hase ku lilongesa vati cafua cilemo ca cisemua na vati ve ku cimuesa, tu hilulenu amo malungano a mu Mbimbiliya.

4. Vati Tiango 5:11, ya tu kuasa ku ivuisisa vukama vua cilemo ca Yehova?

⁴ Mbimbiliya ya solola vifua via cili via Yehova. Ca ku muenako, ya muesa nguayo “Njambi ikeye cilemo.” (1 Yoa. 4:8) Ku ivua lika aa mezi ce ku tu vuisa cizango ca ku suena kuli ikeye. Vunoni Mbimbiliya ya handeka naua nguayo, Yehova ua ‘sula na nkeke.’ (Tandenu Tiango 5:11.) Mua vusunga, aa mezi a muesa vukama vua cilemo ca Yehova kuli yetu.

5. Vati Yehova ue ku muesa cikeketima, kaha vati tu hasa ku mu tambuluisa?

⁵ Mua mono ngecize Tiango 5:11 ya tokakana nkeke ya Yehova ku cifua cikuavo ce ku tu lingisa tu mu suene ni? Eyo, cifua caco cikeketima. (Ezu. 34:6) Imo njila ye ku tu mueselamo Yehova cikeketima, ceni yapua mu ku tu ecela ku visevuka vietu. (Visa. 51:1) Vunoni kuliya na Mbimbiliya, cikeketima ka ca lengelele lika ha ku pua vakua ku ecela. Cikeketima, ca pua ize ntsindiye ya ku kuasa i tue ku ivua ku mutima, nga tu mona muntu ali mu visoti. Yehova ua lombolola ngecize cizango ca kama ca kala naco mu ku tu kuasa, ca hiana na cize ca kala naco cisemi ua mpuevo kuli muaneni. (Isaya 49:15) Nga tuli mu lamba, cikeketima ca Yehova ce ku mu vuisa cizango ca ku tu kuasa. (Visa. 37:39; 1 Kol. 10:13) Tue ku muesa cikeketima kuli vamuanetu, mu ku vecela ca ku hona nkulundundu nga va na tu vulumuina. (Efe. 4:32) Vunoni njila ya katete i tue ku mueselamo cilemo ku vamuanetu, yapua ku va kuasa nga va hita mu visoti. Mu tue ku tavesa cilemo ci tu lingise ku muesa vakuetu cikeketima, tue ku tambuluisa Yehova uze ua pua lungano lua kama lua ku muesa cilemo.—Efe. 5:1.

6. Vati Yonatase na Ndaviti va limuesele cilemo ngue vana va umo?

⁶ Mu Mbimbiliya mua kala mizimbu ya vantu va ku hona ku tantuluka vaze va muesele cilemo  ngue vana va umo. Tu hilulenu ha lungano lua Yonatase na Ndaviti. Mbimbiliya nguayo: “Yonatase ua likatele na muono ua Ndaviti, na Yonatase ua mu lemene ngue muono ueni ivene.” (1 Sam. 18:1) Ndaviti va mu vuavesele mu ku hinga Saulu ha vuangana. Evi, via lingisile Saulu a putuke ku vuila Ndaviti nkulundundu na ku tonda ku mu tsiha. Vunoni muaneni Yonatase, ka lipandakanene neni mu kuya na ku landula Ndaviti linga va mu tsihe. Yonatase na Ndaviti va likuminyine ku tualelelaho ku pua vavusamba na ku likuasa umo na mukuavo ntsimbu yose.—1 Sam. 20:42.

7. Tumbulenu cimo cuma ce ku lingisile Yonatase na Ndaviti ku honoua ku pua kavusamba?

⁷ Cilemo ca kele ha kati ka Yonatase na Ndaviti ce ku komouesa, cikuma-kuma nga tu singanieka ha viuma vize vie ku va vindikile ku pua vavusamba. Ca ku muenako, Yonatase ua puile mukuluntu kuli Ndaviti imo miaka 30. Yonatase nga ua singaniekele ngueni, ka kuesi na vimo viahi via hasa ku litombola navio na uze kanike ua ku hona vutongue. Vunoni Yonatase ua singimikile cikuma Ndaviti.

8. Mu ku mona cenu omo lia vika Yonatase ua puile kavusamba ua cili ua Ndaviti?

⁸ Yonatase tele nga ue ku vuililile Ndaviti cipululu. Mu ku pua muana ua muangana Saulu, Yonatase nga ua kakateyele ku hinga ha vuangana muomu ikeye ua kele na mpoko ya ku hingaho. (1 Sam. 20:31) Vunoni Yonatase ua puile ua ku likehesa, kaha mukua ku kakatela kuli Yehova. Ngeci ua lingile cose, mu ku kuasa uze ya hanguile Yehova ku pua muangana, ni nguetu Ndaviti. Kaha ua tualeleho ku kakatela kuli Ndaviti, vutuhu ku lingamo ca mu kokelele vutenu vua ise Saulu.—1 Sam. 20:32-34.

9. Vuno Yonatase ua muene Ndaviti ku pua citozi ceni ni? Lombololenu.

⁹ Yonatase ua lemene Ndaviti ngue muanaye ua ku ntsitu, ngeci mukemuo ka mu muene ku pua ngue citozi. Yonatase ua puile mutongue ku vuta vua lungusa kaha na lisualale ua ku simpa. Cikuavo naua, Yonatase na ise Saulu, va tsimanene ngecize: “Ku lusi va hianene vihungu,” kaha “ku ngolo va hianene vandumba.” (2 Sam. 1:22, 23) Mua vusunga, Yonatase nga ua lihalesele omo lievi. Vutuhu ngoco, ka lemene via ku livula-vula kaha ka puile mukua nkulundundu. Vunoni ua komokele ku simpa ca Ndaviti na lukulahelo lueni muli Yehova. Kaha naua mu nima ya Ndaviti ku tsiha Ngoliata, Yonatase ua putukile honi ku lema cikuma Ndaviti ngue mua lilemene ivene. Vati tu hasa ku muesa cilemo ca cifua eci kuli vamuanetu mu lutsilielo?

10. Vika ca lomboloka ku lilema “umo na mukuavo cikumakuma mu mitima”?

¹⁰ Mbimbiliya ya tu mamuna ku lilema “umo na mukuavo cikumakuma mu mitima.” (1 Pet. 1:22) Yehova ua tu muesa lungano lu tua pande ku kava mu njila eyi. Yehova ua tu lema cikuma-kuma mu njila ya ku linga, nga tu tualelelaho ku kakatela muli ikeye, na vimo viahi vi hasa ku tu tepesa ku cilemo ceni. (Loma 8:38, 39) Lizi lia ciNgelengu li va langulula nguavo “cikumakuma” lia lituala ku kuolola ni vene ku kanieka. Vintsimbu vimo halumo ci ka tondeka vene “ku liolola” ni “ku likanieka” linga tu hase ku muesa cilemo kuli umo muanetu. Nga vakuetu va na tu vulumuina tua pande ku kava eci cimamuna, “liyandelienu ha kati kenu umo na mukuavo na cilemo; zangamenu mu ku niunga vumo vua sipilitu na lizitiko lia ciyulo.” (Efe. 4:1-3) Nga tu lihakela kapandi ka ku niunga “lizitiko lia ciyulo,” ka tu ka tuala mana ku visevuka via vamuanetu. Kaha naua tu ka linga cose mu ku mona vamuanetu ngue mue ku va muenamo Yehova.—1 Sam. 16:7; Visa. 130:3.

11. Omo lia vika vintsimbu vimo ci hasa ku pua ca cikalu ku limuesa cilemo ngue vana va umo?

 ¹¹ Ku muesa cilemo ngue ca vana va umo na vamuanetu vintsimbu vimo ka ce ku pua ca casi, cikuma-kuma nga va na tu vulumuina. Ci soloka ngue vamo Vakua Kilistu va ku sekulu ya ku livanga navo va pindile na cisoti caco. Ca ku muenako, Yondia na Sintike citava halumo ka va kele na citanga ca ku panga hamo na Paulu ku “zimpande zia cili.” Vunoni va kele na citanga ca ku litombola ha kati kavo. Ngeci Paulu ua va mamuine “va kale na mutima umo lika muli muangana.”—Filp. 4:2, 3.

12. Vati tu hasa ku lilongesa ku muesa cilemo ca cisemua kuli vamuanetu?

¹² Lelo lino, vati tu hasa ku lilongesa ku muesa cilemo ca cisemua kuli vamuanetu? Nga tu lihakele kapandi ka ku tantekeya vuino vamuanetu, ci hasa ku tu puila ca casi ku vevuisisa kaha na ku putuka ku va vuila cilemo ca cisemua. Miaka ni cisemua cetu ka via pandele ku tu puila vioua. Vulukenu ngecize Yonatase ua puile mukuluntu kuli Ndaviti imo miaka 30, vutuhu ngoco kasi ua hasele ku likuata neni vusamba. Vuno kuli umo mu cikungulukilo u mu hasa ku likuata neni vusamba vutuhu mua liseza ku miaka ni? Mu ku lingamo, mu ka muesa ngecize mua ‘Lema vana va nokuenu’ ni nguetu civunga cose ca vamuanetu.—1 Pet. 2:17.

13. Omo lia vika ka citava ku likuata vusamba mu cifua cimo na vamuanetu vose mu cikungulukilo?

¹³ Vuno ku limuesa cilemo ca cisemua ca lomboloka ngecize tua pande ku likuata vusamba mu cifua cimo lika na vamuanetu vose mu cikungulukilo ni? Houe, muomu na umo uahi a hasa ku lingamo. Ka ca puile vupi ku likata cikuma na vamo ku hiana vakuavo, omo lia ku lema viuma vimo lika. Yesu ua tumbuile vapostolo veni vose ngecize va puile “vavusamba” vueni, vutuhu ngoco ua likatele cikuma na Yoano. (Yoa. 13:23; 15:15; 20:2) Vunoni eci ka ca lombolokele ngecize Yesu ua kele na ku tepesa Yoano ku hitila mu vilinga vieni houe. Vose ua va puisile hamo lika. Ca ku muenako, omo Yoano na muanaye Tiango va vundilile vihela via ku lifuila mu Vuangana vua Njambi, Yesu ua va kumbuluile ngueni: “Ku tumama ku livoko liange lia cilio, cipue ku livoko liange lia cimosue,  kati cange ku ci hana.” (Mako 10:35-40) Mu ku tambuluisa Yesu, netu ka tua pandele ku tepesa vavusamba vetu. (Tia. 2:3, 4) Muomu ku lingamo, ci hasa ku neha cimbembesi ca matepeso mu cikungulukilo. Kaha cimbembesi caco, ka ca kele na cihela ha kati ka Vakua Kilistu va vusunga.—Yun. 17-19.

14. Kuliya na Filipu 2:3, vi ka vi hasa ku tu niunga ku cimbembesi ca ku livula-vula?

¹⁴ Ku muesa cilemo ca cisemua ku vamuanetu, ce ku niunga cikungulukilo ku cimbembesi ca ku livula-vula. Vulukenu ngecize Yonatase ka litualele ha matunta na Ndaviti, na ku mu mona ngue mukua nkole yeni ku tuala ku via vuangana. Tu vose, tu hasa ku tambuluisa lungano lua Yonatase. Kati mu pue na ku mona vamuanoko ngue vakua nkole yenu omo lia vuana vu va kala navuo, “vunoni mu ku konkama umo a yongole mukuavo mukua ku hiana ivene.” (Tandenu Filipu 2:3.) Kaha puenu na ku vuluka ngecize, nkala muanetu ua kala na vimo via hasa ku lingako mu cikungulukilo. Nga tu pua va ku likehesa, tu ka hasa ku mona vifua via cili via vamuanetu kaha na ku lilongesa ku lungano luavo.—1 Kol. 12:21-25.

15. Vika tu lilongesa ku lungano lua ndumbuetu Tanya na vusoko vueni?

¹⁵ Mutue ku hita mu vieseko Yehova ue ku tu lembezieka ku hitila mu cilemo ca cisemua na vukuasi vu tue ku tambula ku vamuanetu. Tu hilulenu via solokelele vumo vusoko ku cimo ca viuano via vifuti, ca mu 2019 ca hitile mu Estados Unidos. Ciuano caco ca kele na mu tue “Cilemo ka ce ku Hua!” Ndumbuetu Tanya uze ua kala na vana vatatu ngueni: “Tua kele na ku hiluka na likalu ku Hotel yetu, kaha limo likalu lia fumine ku mukulo ualio kua ku mbungula mu likalu lietu. Na umo uani ua vulumukile,  kaha tu vose tua hasele ku tuhuka mu likalu na ku mana mu tapalo oku tu lizazela. Kaha kua kele umo mukua likalu ua kele mu sinia lia tapalo ua kele na ku tu sovueya linga tu tunde mu tapalo na ku ka kovela mu likalu lieni, ku teua mponde yeka naua. Muntu uaco ua puile muanetu, kaha neni tele a tunda vene ku ciuano. Cikuavo naua, kati ikeye lika uemanene, kua kele naua vamuanetu va ku Sueçia vezile ku ciuano, navo vemanene. Vandumbuetu va kele navo va tu vumbatelele nange na muanange ua mpuevo, kaha eci ca tu kaniamesele cikuma. Vutuhu nja va lekele nguange viose vienda vuino, vunoni ka va tavele ku tu seza. Va lavelelele noho vandotolo vakua ku kuasa ku vimponde vezile, kaha naua va tu hele vukuasi vuose vu tua tondekele. Mu cisoti cose cize, tua vuile cilemo ca Yehova. Cize citanga, ca vuezele ku ku santsela cetu na ku cilemo cetu kuli vamuanetu kaha na kuli Yehova.” Nenu mu vuluka imo ntsimbu i mua kele mu visoti kaha umo muanetu ua mi muesele cilemo ca cisemua ni?

16. Vusunga vuka tua kala navuo vua pande ku tu lingisa ku limuesa cilemo ca cisemua umo na mukuavo?

¹⁶ Tu hilulenu ha viuma via cili vie ku iza mu ku limuesa cilemo ca cisemua umo na mukuavo. Tue ku lembezieka vamuanetu mu ve ku hita mu visoti. Tue ku kaniamesa ku likata ca kala ha kati ka vangamba va Njambi. Tue ku muesa ngecize tua pua vandongesi va Yesu va vusunga, kaha eci ce ku koka vavengi veze mu lukungulukilo lua Yehova. Kaha helu lia viose, tue ku hana kavumbi kuli “Ise ya vikeketima, ikeye Njambi ua ku-lembezieka cose” Yehova. (2 Kol. 1:3) Ngeci mukemuo, tu vose tu lihakelenu kapandi ka ku tualelelaho ku limuesa cilemo ca cisemua!