Nnôme wom a mbe jôé na Harvey; a mbe a bili bobenyañe belal, nnye ki a mbe ntôl. Nda bôte jé é nga yeme benya mejôô Midland Junction, nnôma tisone ya Australie-Occidentale, e zia mimbu 1930. Azoé é mbe é too éyoñ éte angôndô. Harvey a nga duban a bili mimbu 14. Jam éziñ é nga bo na a kôme wô’ô mfi ya kañese mimbe’e mise ba ve nye ékôane Yéhôva. Éyoñ a mbe mongô, môs éziñ be nga jô nye na a lañe Nkume mmombô a bete ésulan, nde a nga ben amu a nga simesane na a vo’o bo de. Ve mojañ ba nye be mbe be laane jam ete a nga jô nye na: “Éyoñe ba ve wo mbe’e ékôane Yéhôva, a ne amu ba yeme na ô ne ngule ya be’e wô.”​—2 Bec. 3:5.

Mfa’a wome ki bia mema a monyañe mvendé wom bi nga yeme benya mejôô Angleterre. Ésaa wome fe a nga su’ulane bo Ngaa, ve atata’a a nga wosane bia mbia jam. Akusa bo nalé me nga duban me bili ve mimbu ébul. Me mbe me kômbô’ô bo nkpwa’a mefan a missionnaire. Ve pepa a nga jô na a  vo’o kañese na me bo nkpwa’a mefan nté me nga’ane teke bi mimbu 21. Me’e ke me mbe ke me kômbô’ô yange aval ayab ete. Éyoñe me nga bi mimbu 16, pepa a nga kañese na me ke koene monyañe mvendé wom Australie. Ma ma zu bo nkpwa’a mefane nyi ve nné ane me nga bi mimbu 18!

Bia Harvey bi nga yeman Australie. Nye’e fe a mbe a kômbô’ô bo missionnaire. Nde bi nga lu’an mbu 1951. Éyoñe bi boya ésaé nkpwa’a mefan mimbu mibaé, bi nga taté na bia jome mekônda. Abôta nkañete dangan é mbe étua anen, ajô te bi mbe bi yiane’e wulu ayap éyoñe bia jome mekônda, biyoñe biziñ bi bo’o de minjoñ mi ôdumu.

Be nga bañete bia aba sikôlô 25 ya Galaad mbu 1954. Bia bia zu bo bemissionnaire ba. Bi nga ke New York bi bete sitima. Ane bi nga taté na bia yé’é Bible édo’ été. Be nga ye’ele fe bia nkobô Panya sikôlô ate, ve jam ete e nga kate Harvey amu a mbe a kate’e tote r.

Sikôlô zañ, beye’ele be nga jô na bongô be sikôlo bese ba yi na be lôme be Japon be ve biyôlé biap asu na be ye’ele be nkobô Japonais. Bi bi nga tyi’i fo’o na Yéhôva é lôme bia vôm a yi. Éyoñe Albert Schroeder a nga wô’ô na bi nji ve biyôlé biangan, a nga sili bia na: “Ye mia ke fo’o kôme fase nga?” Ve to’o nalé bi nji ve biyôlé biangan. Éyoñ éte nje mojañ Schroeder a nga kôme bia loen a jô bia na: “Mi nto ve taté na mia yé’é Japonais amu beye’ele bese ba ke tyi’i na mii ke Japon.” Harvey som a nga ji’a yé’é nkobô ôte.

Bi nga suane Japon mbu 1955, valé Japon a bili ve bekañete 500. Harvey a mbe a bili mimbu 26, me’e ke mimbu 24. Be nga lôme bia Kobe, bi nga bo ésaé wôé mimbu minyin. Mvuse ya valé, be nga beta lôme bia na bi jome mekônda fefele Nagoya. Bi mbe bi nye’e mam mese me mbe me tii a ésaé jangan, bobejañ, bidi a metume mebiene ya wôé. Ve mvuse mon éyoñ, e nga beta sili na bi jô Yéhôva na: ‘Bia ba, bo’o fo’o bia avale wo yi.’

Éyoñe bi jomeya mekônda mimbu milal, wofise wo wulu ésaé Japon ô nga sili bia nge bia kômbô kee ésaé ôsu Taïwan, asu na bi ke  kañete bôte ba kobô Amis. Mbia apostasie a mbe a boba’ane Taïwan éyoñ éte, jôm ete nje é mbe é sili’i na be lôme mojañ a yeme kobô Japonais wé asu na e bo tyi’ibi ya volô be. * Bi bo ñhe aya? Abim ane bi mbe bi nye’e Japon! Ve Harvey a mbe a bili atiñe na, éyoñ ése Yéhôva a jô nye na ‘Kelek!’ a téé ve dulu.

Éyoñe bi nga kui Taïwan mbu 1962, Taïwan ase a mbe a bili bekañete 2 271, abui ya be be e kobô’ô Amis. Ve e mbe e sili’i fe na bi yé’é Chinois. Bi mbe bi bili ve kalate sikôlô wua wua, môte ke a mbe a ye’ele’e bia teke yeme kobô Énglis. Ve bi nga kui na bi bo de.

Mvuse mon éyoñ, be nga ve Harvey mbe’e ya tebele ésaé Taïwan. Mbôl ésaé é nji be é dañ abui wofis, Harvey a nga ke ôsu a saé a bobejañ ba kobô Amis besondô belale ngon. E mbe fe é kui na a ke a bo minkañete bitôkan. Harvey a mbe ngule ya bo minkañete mite Japonais, bobejañe ba kobô Amis be kôme wô’ô nye mvo’é mvo’é. Ve éjôé é nga ve atiñe na, menda me Zambe, ba yiane kobô nkobô wua ve Chinois. Ane Harvey a nga taté fo’o na a bibane na a kobô Chinois, ve mojañ éziñ a mbe a kôñela’ane minkañete mié asu bôte ba wô’ô Amis.

Mbôle bezimbi mbe be mbe be jô’é Taïwan éyoñ éte, bobejañe be mbe be yiane’e bi ôva’a ngul asu na be bo bitôkan. Asu na bijôé bi ve ke bia ôva’a ngul, ayaé ajô! Nde Harvey a mbe a bo’o na, nge sondô ya étôkan é kaa be nga’an teke nye ve ôva’a ngul ate, é ke tabe commissariat akekui bezimbi bé sane nye a kee nye nye. A nga yeme fo’o fas, amu bezimbi be nji be be zômbô’ na be yene nneñ a too wofise woba, a yii jôm, be’e ke be kate’e nye je ve.

Besondô bi mbe bi jome’e bobejañ, bi mbe bi wulu’u a mebo awolo da a mvuk, bi bete’e minkôl, bi dañe’ asôé. Me nga’ane me tyô’ô môs ôsu me nga bete nkôl. Éyoñe bi maneya nyoñ étyamakak, bi nga bete metua mewolo metan a étun a ke nlam éziñ ô mbe nya ôyabe. Nné ane bi nga suse metua, bi nga dañe ndam ôsôé a mebo; éyoñe bi kuiya kindik, e nga sili fe na bi bete beta nkôl. Nkôl ôte ô mbe avale njet e ne na, a mbe ve ane mojañ a mbe a wulu’ ma ôsu a bete ma nlô.

Môs ôte Harvey nye a nga ke kañete a bobejañe ya nlam, ve me me nga li’i nlam éziñ na ma kañete bôte ba kobô Japonais. Éyoñ awolo da ya mame ngô’é é nga ke kui, zaé é mbe é biya ma, amu valé étyamakak é maneya ma abume kom. Éyoñe bia Harvey bi nga beta yenan, bobejañe bese be mbe be maneya ke. Harvey a mbe a bili bone metyi me kup melal; be nga ve nye me nkañete éyoñ a nga ve môt bekalate. A nga tube mon aloñ nde a nga vili atyi kube da, a bo fe avale da asu atyi kube baa, a kee ma na ma fe me vili. Me mbe me wô’ô nyik, ve me nji be ve bo aval afe amu me mbe me wô’ô zaé. Za  a nga di atyi kup é nga li’i? Ma, amu Harvey a nji be ve be’e ma nge me nga ye ku som.

Étua jam é nga kui ma étôkan éziñ. Bi mbe bi too be mojañ éziñe fefel Aba Éjôé. Mbôle Beamis ba nye’e ajô mewoban, minga njome mekônda a nga telé bia Harvey mendime ya wobane nseñ. Harvey a nga jô na me kaa ke amu nye a mbe a yeme a bisaé bié. Kôma’ané vô’ôlane nlañ. Minga njome mekônda a nga telé bia minlônga milale nseñe zañ: nlônga wua ô bili mendim meyôñ, wu ôvo’ ô bili mendime mevoé, wu ôvo’o ki ô too ékôkoé. Bobejañe be mbe be kômesa’an étôkan Aba Éjôé be mbe ve yene ma me woba’an! Nde me nga sili minga njome mekônda nge a ne ma ve éndélé. Nde a nga viane soo ma éfumulu ékaé! Nde me nga tyi’i na ma jiba ke wobane falak, me teke yeme na beta bilolé bia yange ma wôé bi too nkômesane ya tomane ma nge me bo fianga. Ma me bili mendime kaé atu nyi! Nde me nga jô fo’o na ‘Éé, bobejañe ba saé Aba Éjôé ba fo-fombô ki nseñ, ma diba ke wobane nalé. Amu nge me bômbô mvit, bobejañe ba ba’ale bia bé wô’ô me ôlun.’

Harvey a nga yene na bobejañe ba kobô Amis ba kate yaé nsisim amu be nji tu’a yeme lañ a amu be nji bi abui bekalate nkobô wop. Mbôl é mbe fe na be mbe be ndeme kaa na ba tili nkobô ôte, Harvey a nga tyi’i na a jiba zu ye’ele bobejañe bete avale ba lañe nkobô wop. Ésaé nje ñhe ma kate mia ji. Ve bobejañ be nga su’ulane taté na ba lañe fe. Bekalate be nga kaa na ba kui nkobô Amis zia mimbu 1960, wônaa mbu 1968 bi nga taté fe na bia kuli Nkume mmombô a bete nkobô ôte.

Ve bijôé bi nga tyili bia na bi kabe bekalate be nji bo ntilane nkobô Chinois. Ane ékôane Yéhôva é nga kaa na ja kuli Nkume mmombô a bete mevale meval asu bobejañe ba kobô Amis. Nkume mmombô éziñ a mbe a kui minkobô mibaé, Mandarin ba Amis. Jam ete e mbe e bo’o na bôte be buni na bia kômbô ye’ele bobejañe ba kobô Amis nkobô Chinois. Ataté éyoñ éte, ékôane Yéhôva ja kuli  abui bekalate nkobô Amis, asu na be volô bôte ba kobô wô na be yeme benya mejôô.​—Mam. 10:34, 35.

Zia mimbu 1960 a 1970, abui bobejañe da kobô Amis é nji be é tôñe’e metiñe me Yéhôva. Be mbe be bo’o bibon, be nya’a sika, be so’o meyok, be ja’a fe ta’a ya wôé. Amu jé? Amu be nji be be kôme’e wô’ô miñye’elane ya Kalate Zambe. Harvey a nga jom abui mekônda, a bibane na a volô bobejañe na be wô’ô na mam mete me ne abé mise me Yéhôva. Jam ma te kañete mia atata’a é nga kui bia bi kele’e jome bobejañe bete.

Bobejañe be mbe éjote nyul be nga tyendé. Ve abui é nga kange kange, ane tañe bekañete é nga mane sis. Ôsusua bekañete be mbe 2 450, ve mvuse mimbu 20, bekañete be nga li’i ve 900. Jam ve zu te’e bia nyul, ve bi mbe bi yeme’e na Yéhôva a vo’o botane bebo bisaé bé nge ba bo mvite mam. (2 Bec. 7:1) Ve mvuse ya valé, bobejañe ya wôé be nga kaa na ba kañe Yéhôva avale da sili, a den, Taïwan a mbili bekañete 11 000.

Zia mimbu 1980, mbunane bobejañe ba kobô Amis ô nga yem aval e ne na, Harvey a mbe a nto ve lôt abui éyoñ a bobejañe ba kobô Chinois. A nga volô beyôm abui besita na be yeme Yéhôva a kañe nye. Me nga’ane me simesa’ane môs a nga kate ma na, a nga wô’ô mbia mvaé éyoñe wua ya été a nga ye’elan éyoñ ôsu. Ma fe me nga volô abui bôte na e yeme Yéhôva, a jam ete da ve ma nlem avak. Me nga saé saé fe a bone beyé’é Bible wom bebaé Béthel ya Taïwan.

Me li’iya nkus. Cancer a nga wôé nnôme wom mbu 2010 Ngon ôsu é too alu 1, valé bia nye bi boya mimbu 59. A nga bo Yéhôva ésaé ngum aval bebé mimbu 60. Azukui den ma yi nnôme wom. Ve éyoñ ma simesan ésaé ése bi nga bo, meva’a ma bete ma nlem. Bi nga kôme kui na bi yé’é ayete minkobô ya Asie! Harvey nye a nga kui kui na a tili minkobô mite mibaé.

Éyoñ nnôme wom a wuya, me nga beta bo mimbu minyine Taïwan. Éyoñ éte Tin ékôan é nga tyi’i na, mbôle me nto nya môtô abui, ma yiane bulan Australie. Jam ete e nga taé ma nlem amu me nji be me kômbô’ô kôlô Taïwan. Ve Harvey a nga lebe ma na, éyoñ ése ékôane Yéhôva ja jô ma na me bo jam, me nji yiane ben. Éyoñe me kañeseya nje ñhe me nga wô’ amu jé ntyi’an ôte ô mbe mvo’é.

Den ma saé Béthel ya Australie, memane me sondô ki ma kui nkañete a bobejañe ya akônda dam. Ma fe ma wulu bobejañe ba kobô Chinois a Japonais éyoñe ba zu jome Béthel. Ma yange môse Yéhôva é wômôlô Harvey wom. Ve nlem ô bôô ma si amu ma yeme na a ne ôsimesane Yéhôva été. Nnôme wom a mbe étyi teke jô Yéhôva na, ‘Teké’é.’​—Jean 5:28, 29.