Harvey i ti ene wa hombe ka vananda vakwe vavararu. Mwaya wakwe wu gondile ditshuri mswa-ditambo ka Austrália mbimo yi ku nga ti ni wusiwana wa hombe ngu ma 1930. Ene a gondile ditshuri e bhabhatiswa a di ni 14 wa malembe. Kambe makhatoni a si tumeli siavelo. Ditshiku dimwani a lambile kulera Muwoneleli ka mitshangano a txi pimisa ti to kha nga ni wusikoti. Kambe mwanathu mmwani a mu gete tiya: “Ngako mwanathu ka sengeletano ya Jehovha a txi ku ninga siavelo ene a pimisa ti to u na sikota!”—2 Vak. 3:5.

Ani ni mkoma wangu ni mame, hi gondile ditshuri Inglaterra. Makhatoni tate wangui ti mkaneti, kambe ngu kutsimbila ka mbimo a gondile ditshuri. Hambiku ene a nga si ti lavi, ni bhabhatisilwe ni ti ni 9 wa malembe. Ni ti vekete makungo ova nyaphandule ni kuva murumiwa. Kambe tate wangu a si ni tumeleli kuva nyaphandule ni si se va ni 21 wa malembe. Kambe ani ni si ti lavi kurinzela mbimo eyo. Se mbimo yi ni nga ti ni 16 wa malembe ni rurile ni ya zumba Austrália  ni mkoma wangu. Se ni di ni 18 wa malembe ni khatile kuthuma kota nyaphandule.

Kona khe Austrália ni ti ya ziva Harvey. Nene a ti ni makungo o thuma kota murumiwa. Se hi txhadhile ngu 1951. Msana ko thuma malembe mambidi kota vanyaphandule, hi rambilwe ti to hi thuma kota vawoneleli wa txigava. Txigava txathu txi ti maneka mswa ditambo ka Austrália, se hi txi tsimbila ka makhalo o oma a kule ni didhoropa.

Ngu 1954 hi rambilwe ka txikolwa txa Gileadhi, hi ti ya pateka ka turma ya wu 25. Se hi woni makungo athu ma ti hafuhi ni ku hetiseka! Hi tsute Nova Yorke ngu txitimela txa matini ahawa hi nga ya khata kurso yathu ya Gileadhi. Ka kurso yathu ti txi lava hi gonda ni Txipanyola, kambe eto ti si hehuki ka Harvey nguko a ti ni txikarato ni letra r.

Mbimo yi hi nga ti gonda, vagondisi va zivisile ti to awu a nga txi navela ku ya thumela Japão a nga ti bhalisa ti to e gonda Txijapones. Athu hi sawute kuleka sengeletano ya Jehovha yi hi sawulela txiavelo. Ku di pindile mbimonyana, mwanathu Albert Schroeder mmweyo wa vagondisi a woni ti to hi sa ti bhalisa. Se a wombile tiya: “Tshumelani mi alakanya ngu tona.” Hambiketo, hi tshumete hi kana-kana, se mwanathu Schroeder a hi gete tiya: “Ani ni m’gondisi mmwani hi mi bhalisile, se lulamiselani tidimi tanu ti to mi ya gonda Txijapones.” Harvey kha swela ku pasa.

Hi hokile Japão ngu 1955, ka mbimo yoneyo ku to kova ni 500 wa vahuweleli ditikoni kotshe. Harvey ati ni 26 wa malembe se ani ni ti ni 24. Hi avetwe ku ya thuma ka didhoropa da Kobe, amu hi nga thuma kudingana 4 wa malembe. Ngu kutsimbila ka mbimo Harvey a ningilwe txiavelo txo thuma kota muwoneleli wa txigava ka didhoropa da Nagoya, hi txi tsakete ngutu txiavelo txathu. Hi txi dhunda vanathu va wukhalo wonewo, kuxalela mtumbuluko ni kudya sakudya so tshamba. Kha ta swela, hi tshumete hi mana txiavelo txa txiphya.

Ku di pindile malembe mararu hi di ka mthumo wa wuwoneleli wa txigava, Bhetele ya Japão yi kombete ti to hi ya Taiwan hi ya thuma ka  lidimi la Txiamisi. Kona kheya ku ti ni vapostata, i ku vathu ava va nga gonda ditshuri ve di leka ve gwita ve di soholota. Se ti to txi lulamiswa txikarato ku lavekile mwanathu awu a zivako Txijapones. * Hi txi wu dhunda mthumo wathu Japão, ngu toneto txi vile txisungo txo karata. Kambe Harvey a ti gondile ti to a sa fanela kulamba siavelo sa sengeletano, ngu toneto hi tsute.

Hi hokile Taiwan ngu 1962. Taiwan ku ti ni 2.271 wa vahuweleli, wungi wawe i ti va lidimi la Txiamisi. Kambe ti lavile hi khata ngu kugonda Txixina. Hi to kova ni dibhuku dimwedo ni m’gondisi awu ni Txingiza a nga si txi koti, kambe hi gondile.

Mbimo yi hi nga hoka Taiwan, Harvey a ningilwe txiavelo txo va muwoneleli wa mthumo wa ditiko. Aku Bhetele i nga ti yidotho, ene a ti si kota kutxhumayela mavhiki mararu ngu txima ni vanathu va Txiamisi. Mbimo yimwani a txi thuma kota muwoneleli wa txigava, ati ti nga txi pata kuveka miwomba-wombo ka mitshangano ya txigava. Hambiku vanathu va nga ti txi pfisisa Txijapones, ti lavile ku Harvey e veka miwomba-wombo ngu Txixina hambiku a nga ti si txi zivi kwati, se mwanathu wo kari a txi hunduluxela ngu Txiamisi. Mfumo wu txo tumelela ku mitshangano ya ta wukhongeli yi mahwa ngu Txixina dwe.

Aku Taiwan ku nga si nga ni mkhululeko wa hombe, ti to kumahwa mitshangano ya hombe ti lava kukombelwa mtumelelo. Maphoyisa ma txi swela kuningela xamulo. Ngako ku txi hoka divhiki da mtshangano na maphoyisa ma si se ningela xamulo, Harvey a txo tsula e ya khalahatsha kona kheya asi khukhi. Aku maphoyisa ma nga si renderi ngu ku ta khalahatshelwa ngu m’thu wa ditiko dimwani va txi kuluveta kuningela xamulo.

Mavhiki ya hi nga zumba ni vanathu hi txi tsimbila mipfuka yo dingana diora hambi kupinda, hi txi kwela mimango ni kutxhatuka minambo. Ni khumbula ditshiku di ni nga khata kukwela mmango. Ditshiku dimwani msana ko sela txaya hi kwete txibhomba ngu ma 5:30, hi ya ka txidhoropana txi nga ti kulenyana atxi txi nga ti lava hi kwela mimango ni kutxhatuka minambo. Ku ti ni mmango wo demba ngutu ta tinene.

Mixo yoneyo Harvey a ti txhumayela ni vanathu va wukhalo wonewo, se ani ni ti txhumayela nokha ka wukhalo awu vathu va kona va womba-wombako Txijapones. Ngu ma 13 ni txi pfa nzala ya hombe ngutu nguko ku txi pinda mbimo yo lapha ni sa ya dya txilo. Mbimo yi ni nga manana ni Harvey ku si nga ni mwanathu mmwani. Ene a ti ni manda mararu aya a nga ti ningilwe mbimo a nga ningela mabhuku. Se a ni kombile nzila yo dya dianda da dimbisu. A gwitile e ni ninga yale a mambidi hambiku ni nga wona to ma si na kutshamba ni ma dyite, nguko Harvey a woni ti to a nge sikoti ku ni beleka ngu mhaka ya nzala yi ni nga txi yi pfa.

Ka mtshangano wumwani wa txigava ni mananile ni txikarato. Hi txi zumba ka m’ti wa mwanathu awu wu nga ti hafuhi ni nyumba ya Mfumo. Aku vathu va lidimi la Txiamisi va tekako kusamba i di ka lisima, msikati wa muwoneleli wa txigava a hi lulamisete mati o samba. Aku Harvey a nga ti bhisi a ni kombete ku ni ya khata ani ni samba. Ati vekile mabhasiya mararu, dimwedo i ti da mati o hisa, dimwani da o titila ni dimwani da diphanga. Ati ti nga ni xamatisa ngu ti to ene a ti vekile mati ha kubasani ahawa vanathu va nga txi thuma va nga ndi no ni wona. Se ni mu kombete ku mwendo a nga ni zamela nguwo. Ene a ni tisete diphepha da hombe do wonekela. Se ni woni i ti tshuku ni ya barama msana ka nyumba, kambe ku ti ni magaso kuveti na ma thava. Se ni to pimisa tiya aku vanathu vale va ku bhisi va na mbi ni wona ni txi samba, nguko ni si sambi nava ni sa kombisa txixonipho, se ni to ti sambela.

Harvey a to wona ti to vanathu va lidimi la Txiamisi va si kuli ngu didhawa da moya ngu mhaka ya kwa mbi ziva kulera. Aku Txiamisi txi nga ti khatile kubhalwa, kuwonwi to ti ndi na vhuna ku vanathu ve gondiswa kulera lidimi lawe. Eho i ti mthumo wa hombe, kambe ngu kutsimbila ka mbimo vanathu va txi sikoti kulera vapune. Se ngu magwito ka malembe ya ma 1960 kukhatile kumaneka mabhuku ngu lidimi la Txiamisi, n ku ngu 1968 kuhumisilwe Muwoneleli wo khata.

Kambe Mfumo wu txi tsimbisa mabhuku aya i nga si nga a Txixina. Se khukatilwe kuthumiswa tidimi timbidi ka Muwoneleli mmwani ni mwani ka direvhista dona di da dimwedo. Ngu txikombiso, hi hetile mbimo yo lapha hi txi thumisa Muwoneleli ngu lidimi la Tximandarini ni Txiamisi. Ngako m’thu a txi xamala ngu kuwona Txixina hi txi londola mkhanjo wo mu gondisa lidimilo. Se kukhukhela ka mbimo yoneyo, sengeletano ya humisa mabhuku ngu lidimi la Txiamisi ti to yi vhuna vathu va lidimi lonelo ve gonda ditshuri.—Mith. 10:34, 35.

Kukhukhela ka ma 1960 kala ma 1970, vanathu vo tala va Txiamisi va si hanyi ngu kuya ngu milayo ya Bhiblia. Aku va nga si ma pfisisi kwati  matshina a milayo a Bhiblia va txi hanya ngu wugango, wudevi, kudhaha fola ni timbangi. Harvey a endete mabanza o tala a txi zama kuvhuna vanathu ti to ve pfisisa mawonelo a Jehovha ka mhaka yiya. Dimwedo da maendo onewo ngu di hi nga di womba makhatoni, ahawa dibhulaho di nga ti wilekile ngu mati.

Vanathu vo tiveka hahatshi va tumete kutxitxa, kambe to mbi tsakisa ngu ti to vo tala ka vona kha va tumela kutxitxa. Ka mbimo yoneyo ku ti ni 2.450 wa vahuweleli, kambe mndani ka 20 wa malembe mtengo wonewo wu txhikile wu ta ka 900 wa huweleli. Kambe hi txi ti ziva ti to Jehovha a si na kukatekisa sengeletano ayi yi nga mbi basa. (2 Vak. 7:1) Ngu kutsimbila ka mbimo dibanza di basisilwe, Jehovha a katekisile, konkuwa Taiwan ku ni 11.000 wa vahuweleli.

Kukhukhela ma 1980 hi woni ti to mabanza ya Txiamisi ma txi kula ngu didhawa da moya, se Harvey a ti ni mbimo yo tala yo txhumayela vathu va womba-wombako Txixina. Aku vanathu vamwani vamna vawe va nga si thumeli Jehovha, Harvey a ve ni lungelo yo va vhuna ve va ni wuxaka ni Jehovha. Ni khumbula ditshiku dimwani a nga ni gela ti to a tsakile ngutu mbimo yi dimwedo da majaha di nga womba ti to di ti khatile kumaha mkombelo ka Jehovha. Nani ni ve ni litsako lo vhuna vathu va timbilu ta tinene ti to ve va ni wuxaka ni Jehovha. Ni tshumete ni va ni lungelo yo thuma ni mmweyo wa mwanana wa txigondo khe Bhetele ya Taiwan.

Konkuwa se ni noni. Msana ka 59 wa malembe hi di txhadhile, Harvey a mwalate ngu 1 ka Janeiro wa 2010. Ene a hetile ko na mu ka 60 wa malembe a di ka mthumo wa mbimo yotshe! Phela na mu xuva ngutu. Kambe na tsaka ku va ni di mu seketete ka mthumo awu hi nga wu maha ka matiko mambidi o tsakisa. Hi gondile kuwomba-womba tidimi timbidi to karata ta Ásia. Harvey ti lavile e gonda ni ku ti bhala ngu mhaka ya siavelo sakwe.

Ku di pindile mbimonyana, Mmidi wu wu Fumako wu woni to i tshuku ni tshumela ni ya Austrália ngu kona ha ka tanga se yi nga tsula. Makhatoni ni si ti lavi kukhukha Taiwan. Kambe Harvey a ni gondisile ti to kha na fanela kulamba siavelo sa sengeletano, ngu toneto ni tumete. Konkuwa na ti wona ti to ni mahile txisungo txa txinene.

Konkuwa ni thuma Bhetele ya Autralásia, ngu magwito ka divhiki ni thuma ni dibanza. Ni ni lungelo yo komba Bhetele vathu ava va hi endelako ava va womba-wombako Txixina ni Txijapones. Ni di emete ngu maso o bhilivila ditshiku adi Jehovha a no ta wusa vakufa, ahani no ta wona Harvey wa mani awu a nga ni gondisa to kha na fanela kulamba siavelo sa Jehovha.—Joh. 5:28, 29.