Bon te karimoa Harvey mai buakoia tarina aika teniman. A ataa te koaua ana utu ni menaia i Midland Junction, i Aotiteria Maeao, n rokon te rongo ae korakora iai n 1930 tabun. E rikirake tangiran Iehova iroun Harvey ao e bwabetitoaki ngke 14 ana ririki. E a ataia ae e riai ni butimwaei n taai nako mwioko ake e anganaki n ana botaki Iehova. N te taina ngke e uarereke, ao e karautaeka ngke e tuangaki bwa e na wareka Te Taua-n-Tantani n tain te taromauri, bwa irouna e tuai n tau. Ma e kabwarabwaraa te tari are maroro ma Harvey ni kangai, “Ngkana iai n ana botaki Iehova ae tuangko bwa ko na karaoa te bwai teuana, e bon iangoia te aomata anne bwa ko a tau nako iai!”​—2Kor. 3:5.

I reiakina te koaua i Engiran, ao tinau naba ma tariu are ikawai riki. E butimwaea te koaua imwina riki tamau, ma e bon totoko n te moantai. I boni bwabetitoaki ngke e nang koro tebwina au ririki, e ngae ngke e aki kukurei iai tamau. I katea tiau ae te bwaiania ao imwina riki, te riki bwa te mitinare. Ma e aki kariaia tamau bwa N na bwaiania ni karokoa e koro 21 au ririki. I aki tangiria n tataninga n te maan anne. Ngaia are ngke ai 16 au ririki, e a kariaia  bwa N na mwaing nako Aotiteria ao ni maeka ma tariu are ikawai riki are e a riki bwa kaain te aba anne. Ao ngke e a koro 18 au ririki, I a moana au bwaiania.

Ni menau i Aotiteria ao I a kaitiboo ma Harvey. Ti kaai n tangiria ni kani beku ibukin Iehova bwa mitinare. Ti boni mare n 1951. Imwin ara bwaiania n te maan ae uoua te ririki, ti a tuangaki bwa ti na karaoa te mwakuri ni mwamwananga. E rangi ni bubura te aono ae ti na tararuaia bwa Aotiteria Maeao, ngaia are angiin te tai ti buubuti n te kaa rinanon taabo aika mwautakataka man tionako.

N 1954, ti a kaoaki nakon te reirei ni Kireata ae te ka-25 ni kuura. E nang koro bukin ara iango are ti uaiakinna, ae te mwakuri ni mitinare! Ti roko i New York n te kaibuke ao e a waakinaki naba iai kanoan te kuura ibukin reiakinan te Baibara n te reirei anne. Ni kanoan te kuura ao ti riai n reiakina naba te taetae n Tibein, are e kangaanga iroun Harvey ibukina bwa e aki kona ni katanga raoi te man ae r.

Ni waakinakon te reirei, a katanoataa taan tia reirei bwa naake a nano n te mwakuri i Tiaban, a a kona ni karina araia ibukin te reirei n te taetae n Tiaban. Ti baireia bwa ti na tataningaa te babaire man ana botaki Iehova bwa ia mwiokoara. N te tai ae aki maan, ao temanna te tia reirei n te Kireata ae Albert Schroeder, e a kunea bwa ti aki karina arara. E taku nakoira: “Iaiangoia riki.” Ngke ti bon tiku naba n ara iango arei ao e a taku naba Brother Schroeder: “Ti a tia ngai ma taan tia reirei ake tabeman ni karin arami. Noria ngkana kam kona n reiakina te taetae n Tiaban.” E waekoa ni bwaati Harvey te taetae aei.

Ti roko i Tiaban 1955 ao bon tii 500 mwaitiia taan uarongorongo iai. Bon 26 ana ririki Harvey n te tai anne, ao ngai 24. Ti mwiokoaki bwa ti na mwakuri ni matabaiawan te kaawa ae Kobe, are ti beku iai n te maan ae aua te ririki. Ti kukurei imwina riki bwa ti a manga kaokaki nakon te mwakuri ni mwamwananga, ao ti beku n te kaawa ae Nagoya. Ti tangira mwiokoara aei n ikotaki ma taari ake iai, amwarakena ao ai tamaroan te aba. E aki maan imwina, ti a manga anganaki riki ara tai ibukini karaoan riki nanon Iehova.

Imwin ara mwakuri ni mwamwananga ae manna tenua te ririki, ti a tuangaki man te aobiti n tararua mai Tiaban ngkana ti kukurei n nako Taiwan ni mwakuri ma kaain te baronga ae te Amis. Iai tabeman taari iai ake a a riki bwa taan tannako man te koaua, ao e kainnanoaki i Tawain te tari ae bwaati  te taetae n Tiaban ibukini kanakoraoan te kangaanga anne. * Ti rangi n tangira ara mwakuri i Tiaban, ngaia are bon te motinnano ae kangaanga aei iroura. Ma e a tia n reke reireian Harvey bwa e na butimwaei n taai nako taiani mwioko, ngaia are ti a baireia bwa ti na nako.

Ti roko i Taiwan n Nobembwa 1962. Taan uarongorongo iai bon 2,271 ao a angiina boni kaain te baronga ae te Amis. Ma ti riai moa n reiakina te taetae n Tiaina. Iai ara boki teuana n te taetae n Tiaina ao ara tia reirei ae kabi n taetae n Imatang, ma imwina ao ti a bwaati te taetae n Tiaina.

N te tai ae aki maan ni menara i Taiwan, e a mwiokoaki Harvey bwa te tia tei ibukin te aobiti n tararua. E bon uarereke te aobiti n tararua, ngaia are e bon reke ana tai Harvey ni karaoi mwiokoana n te aobiti ao ni mwakuri naba ma taari ake kaain te baronga ae te Amis tenua te wiki ni katoa namwakaina. E riki naba bwa te mataniwi n te aono ae bubura n taai tabetai, are e a anganga naba iai taiani kabwarabwara n taian runga. E anganga naba ana kabwarabwara n te taetae n Tiaban ao a ota iai taari ake man te baronga ae te Amis. Ma e kariaia te tautaeka bwa a na tii kona ni karaoaki botaki n Aro n te taetae n Tiaina. Ngaia are e teimatoa Harvey ni kataneia ma te taetae n Tiaina ao n anga ana kabwarabwara ae e rairia te tari temanna nakon are a ongo iai kaain te baronga ae te Amis.

E mena n te tai anne Taiwan i aan te kairiri n tautia, ngaia are a riai taari ni karekea te kariaia ibukini waakinan taian runga. E aki bebete karekeaia, ao a aki toki bureitiman ni kamaana kabwaatakia. Ngke arona bwa a aki kanakoa te kariaia bureitiman ni wikin te runga, e na bon tekateka Harvey n te oo ni bureitiman ni karokoa ae a kanakoa te kariaia. Ma kioina ngkai a maamaa bureitiman bwa e na tekateka te iruwa n tataninga n aia tabo, a a waekoa ni kanakoa te kariaia.

Ni wiki ake ti kabanei ma taari, ao ti kona n nakonako teuana te aoa ke e nako riki, ti tamwarakei maunga, ao ni kabokorakora ni mwananga rinanoni karaanga. I uringa te tai are I moan tamwarakea iai te maunga. Imwin ara katawe ni kaingabong, ti kaea te bwati n 5:30 n te karangaina nakon te kaawa teuana ae tionako, ti toua te karaanga ae ora, ao n tamwarakea te maunga ae karabee. E rangi n rabee n te aro are ngkana I taraa mooa, I a kona n nora waen te tari are i moau n tamwarake.

N te ingabong anne, e a uarongorongo Harvey ma taari tabeman n te tabo anne, ao I uarongorongo n tii ngai n te kaawa ae uarereke are a maeka iai kaain te aba ake a kabongana te taetae n Tiaban. Ngke e a kaan boo teuana n te bwakantaai ao I a kuri n tong, ibukina bwa I tuai man amwarake n te ingabong anne. Ngke I a kaitiboo ma Harvey, a akea taari ake raona n uarongorongo. Ma iai irouna tenua bunimoan te moa ae tuai ni mwai are e anganaki ngke a anganako taiani maekatin. E kaota nakoiu aroni kanakina ngke e kabwangabwangaa tabon te bunnimoa teuana ao n tooma kanoana. E ngae ngke e taraa n aki kangkang ma I kataa teuana ni kanna. Ma antai are e nang kana are te katenua? Boni ngai, kioina ngkai e nang aki kona Harvey n uouotai rikaaki man te maunga ngkana I a tong.

N tain te runga teuana, I kaaitara ma te bwai ae I tuai man rinanona. Ti maeka n ana auti te tari temanna ae e uakaan ma te Tabo n Taromauri. Kioina ngkai e rangi ni kakawaki te tebotebo irouia kaain te baronga ae te Amis, e a katauraoa tebokara buun te mataniwi n te aono. E tabetabe Harvey, ngaia are e a tuangai bwa N na nako moa n tebotebo. Iai baika tenua n te tabo n tebotebo aika katauraoaki: te bwaketi n ran ae mwaitoro kanoana, teuana ae kabuebue, ao teuana te betin ae akea kanoana. I rangi ni mimi bwa e katikui buun te mataniwi n te aono anne i tinaniku, ni kaitaraa te Tabo n Taromauri are a ibuobuoki iai taari ni katauraoi ibukin te runga. I tuangnga te kunnikai teuana ibukin rokiu. E oki rikaaki ao e anganai te kunnikai ae buraetitiki ao n rangi ni manii! I iangoia bwa N na karabaai i akun te auti, ma iai maan aika taian geese aika kakaotinakoi atuia man ooia ao n tauraoi ni katebea ane e kaania. Ngaia are I a taku i nanou: ‘A rangi n tabetabe taari ao a na bae n aki tabe ngkana I tebotebo. Ao ngkana I aki, a na bon un. Kai are e a tau ma N nang tebotebo!’ Ao I bon tebotebo.

E ataia Harvey ae a kabokorakora taari ake kaain te baronga ae te Amis ma rikirakeia n aia onimaki, ibukina bwa a bati aika a babanga ni wareware ao akea aia boki. Ma ngkai e a tibwa moanaki kabonganaani manin taeka n te taetae n Rom n aia taetae, e a taraa n uaana ngkanne reiakinaia taari bwa a na wareware n oin aia taetae. E bati te mwakuri iai, ma n tokin te tai, a a kona taari n reiakina taekan Iehova n oin aia taetae. E a tauraoi te boki n te taetae n Amis n raatokin 1960 tabun, ao e moanaki boreetian aia Taua-n-Tantani n 1968.

Ma e ngae n anne, e aki kariaia te tautaeka bwa ti na tibwai booki ake tiaki taian taetae n Tiaina. Ibukin totokoan te kangaanga, e a boreetiaki aia Taua-n-Tantani kaain te baronga ae te Amis n teina aika kakaokoro. N te katoto, n te maan ae 17 te namwakaina ao ti kabongana Te Taua-n-Tantani ae iai taetae aika uoua iai ae te Mandarin ao te Amis. Ngkana iai ae e tabeki titiraki, e taraa n ae ti kabongana te maekatin n angareirei iai nakoia I-Tiaina ake n te aba. Ni karokoa ngkai, ao e a tia ana botaki Iehova ni katauraoi booki n te taetae n Amis ni buokiia iai aomata aika raoiroi nanoia ake a kan atai koaua man te Baibara.​—Mwa. 10:34, 35.

N 1960 tabun ao 1970 tabun, a bati taari ake man te baronga ae te Amis ake a aikoa maiuakin ana kaetieti te Atua. Kioina ngkai a aki oota raoi n ana boto n reirei te Baibara, a maiuna tabeman te maiu ae aki riai, a koro ni mangingi, ke ni kabongana te baeke ao te betel nut. E kawari ekaretia aika bati Harvey ni kataia ni buokiia taari bwa a na ota n ana iango Iehova ibukin aroaro akanne. Ni mwanangara teuana ae aron anne, ti rinanon te baere I taekinna mai moa.

A nanorinano taari ao ni kukurei ni karaoi bitaki, ma e kananokawaki bwa angina a rawa ni katoki, ao mwaitiia taan uarongorongo i Tawain e a bwaka man 2,450 tabun nakon tao 900 i nanon te maan ae 20 te ririki. E rangi ni kabwaranano noran aei. Ma ti ataia bwa e bon aki kona Iehova ni kakabwaiaa te botaki ae aki itiaki. (2Kor. 7:1) N te tai ae aki maan, a a kaotinakoaki man ana botaki Iehova naake a kakaraoi mwakuri aika aki raraoi, ao man ana kakabwaia Iehova, e a raka ngkai i aon 11,000 mwaitiia taan uarongorongo i Taiwan.

Man 1980 tabun ni karokoa ngkai, ti a nora rikiraken aia onimaki kaain te ekaretia n te baronga ae te Amis, ao e a bati riki ana tai Harvey i buakoia I-Tiaina. E kukurei ni buokiia buuia taari aine tabeman bwa a na riki bwa taani kakoaua. I uringnga ngke e taekina kukureina temanna irouia bwa ai tibwa ana moantai n tataro nakon Iehova. I kimwareirei naba bwa I a tia n reireinia aika bati aika raoiroi nanoia bwa a na kaaniaki ma Iehova. E reke naba au tai ni beku n te aobiti n tararua i Taiwan ma natiu te mwaane ao te aine ake au reirei ngkoa n te Baibara.

Ma ngkai moa, a akea raou. Imwin tekatekara n taanga n te maan ae e kaania 59 te ririki, e mate buu ae tangiraki ae Harvey n Tianuare 1, 2010 imwini kabokorakorana ma te kaentia. E kaania 60 te ririki n tia ni kabwanina ana tai ni beku ibukin Iehova! I teimatoa n ururingnga. Ma I rangi ni kukurei bwa I a tia ni boutokaia n taai ake ti uaia ni mwakuri iai n aaba aika uoua aika tamaroa! Ti a bwaati ni kabonganai taetaen Atia aika kangaanga aika uoua aikai, ao e bwaati naba Harvey ni koroboki n taetae aikai.

Tabeua te ririki imwina, e a baireia te Rabwata n Tautaeka bwa ngkai I a tabe riki ni kara, e raoiroi riki ibukiu bwa N na okira Aotiteria. E moan rio n au iango aei, ‘I aki kani kitana Taiwan.’ Ma e reke reireiau iroun Harvey bwa N na teimatoa ni karaoa ae e tangiria ana botaki Iehova, ngaia are I boni mwaing nako. Imwina riki, I a nora riain ao raoiroin te babaire.

N te tai aei, I mwakuri n te aobiti n te tararua i Aotiteria i nanon te wiki ao I mwakuri n te wikeen ma taari n te ekaretia teuana. N te Betaera ao I rangi ni kukurei ni kabongana au taetae n Tiaban ao n Tiana n taini kaneweabaia iruwa. E ngae n anne, I ingainga ni kakantaningaa tain te kautiuti are e a tia ni beritanna Iehova. I ataia ae Harvey, are e karaoa n taai nako nanon Iehova, e na bon uringaki Irouna.​—Ioa. 5:28, 29.