Harvey wẹ yin mẹho to visunnu ẹnẹ he mẹjitọ etọn lẹ ji lẹ mẹ. Whẹndo etọn mọ nugbo to Midland Junction to Whèyihọ-waji Australie tọn, to owhe 1930 lẹ gblamẹ, whenue ninọmẹ akuẹzinzan tọn sinyẹn te taun. Harvey plọn nado yiwanna Jehovah, podọ e yí baptẹm to whenue e do owhe 14. E ma dẹn bọ e plọn ma nado nọ gbẹ́ azọ́ndenamẹ yẹwhehọluduta tọn lẹ dai. To whenue e to aflanmẹ, e ko gbẹ́ pọ́n nado hia Atọ̀họ̀ to opli ji, na e lẹndọ emi ma pegan wutu. Amọ́, mẹmẹsunnu de hẹn Harvey lẹnnupọn bo dọna ẹn dọ, “Eyin mẹde dọna we nado wà nude to titobasinanu Jehovah tọn mẹ, be e mọdọ a pegan wẹ zọ́n!”—2 Kọl. 3:5.

N’mọ nugbo to Angleterre to ojlẹ dopolọ mẹ hẹ onọ̀ ṣie po mẹdaho ṣie yọnnu po. To bẹjẹeji, baba ṣie jẹagọdo nugbo lọ, amọ́ e wá kẹalọyi i to nukọn mẹ. N’yí baptẹm whenue n’ma o do owhe ao pipé, dile etlẹ yindọ baba ṣie ma jlo. Yanwle ṣie wẹ nado bayi gbehosọnalitọ bo wá lẹzun mẹdehlan to enẹgodo. Amọ́, otọ́ ṣie ma na yigbe dọ ma bayi gbehosọnalitọ eyin n’ma do owhe 21. Yẹn ma ka jlo na nọte sọmọ. Enẹwutu, whenue n’do owhe 16 pẹẹ,  e yigbe dọ n’ma yì Australie nado yì nọpọ́ hẹ mẹdaho ṣie yọnnu he ko sẹtẹn yì otò enẹ mẹ dai. To godo mẹ, whenue n’do owhe 18, n’bẹ gbehosọnalitọ jẹeji.

To Australie, n’dukosọ hẹ Harvey. Mímẹ awe lẹpo wẹ jlo na sẹ̀n taidi mẹdehlan. Mí wlealọ to 1951. To whenue mí ko bayi gbehosọnalitọ dopọ na owhe awe godo, yé biọ to mí si nado bẹ azọ́n lẹdo tọn jẹeji. Lẹdo he mẹ mí yin azọ́ndena do to Whèyihọ-waji Australie tọn gblo taun, enẹwutu mí nọ saba kùnhún na ojlẹ dindẹn gbọn lẹdo he hú klókló bo to olá lẹ mẹ.

To 1954, mí yin oylọ-bayina wá klasi 25tọ Giliadi tọn. Ojlo mítọn nado lẹzun mẹdehlan wá mọ hẹndi lo! Bato wẹ mí do wá New York, podọ mí bẹ nupinplọn sisosiso de jẹeji do Biblu ji. To Giliadi, dopo to nue mí dona plọn lẹ mẹ wẹ Espagne-gbè, ehe nọ vẹawuna Harvey taun, na e ma gán nọ ylọ wekun “r” to ogbè lọ mẹ.

To wehọmẹ lọ whenu, mẹplọntọ mítọn lẹ dọna mí dọ mẹhe jlo na yin azọ́ndena do Japon lẹ gán ze yinkọ dai nado plọn Japon-gbè. Amọ́, mí na nukọn titobasinanu Jehovah tọn nado de fie mí na yin azọ́ndena do. To ojlẹ kleun de godo, Albert Schroeder he yin dopo to mẹplọntọ Giliadi tọn lẹ mẹ sè dọ mí ma ze yinkọ dai. E dọna mí dọ: “Mì vọ́ nulẹnpọndeji.” Whenue mí gbẹ́ to awuwhle, Mẹmẹsunnu Schroeder dọ dọ: “Yẹn po mẹplọntọ he pò lẹ po ko ze yinkọ mìtọn lẹ dai ga. Mì pọ́n eyin e na pà mì nado plọn Japon-gbè.” Ogbè ehe uwọ pinplọn bọawuna Harvey.

Mí wá Japon to 1955, whenue wẹnlatọ 500 gee wẹ to otò lọ blebu mẹ. Harvey do owhe 26 bọ yẹn do owhe 24. Mí yin azọ́ndena do tòdaho Kobe tọn mẹ, fie mí sẹ̀n te na owhe ẹnẹ. Enẹgodo, homẹ mítọn hùn dọ mí vọ́ yin didohlan azọ́n lẹdo tọn mẹ, podọ mí sẹ̀n to fie ma dẹn do tòdaho Nagoya tọn. Nulẹpo wẹ mí yiwanna to azọ́ndenamẹ mítọn mẹ—mẹmẹsunnu lẹ, núdùdù po lẹdo lọ po. Amọ́, e ma dẹn bọ mí vọ́ do dotẹnmẹ hundote devo ma nado gbẹ́ lizọ́n na Jehovah.

To whenue mí ko yí owhe atọ̀n zan to azọ́n lẹdo tọn mẹ godo, alahọ Japon tọn kanse eyin e na jlo mí nado yì Taiwan bo yì dọyẹwheho na Amis-gbè dotọ lẹ. Atẹṣiṣi de fọ́n to finẹ bọ Taiwan do nuhudo mẹmẹsunnu he nọ do Japon-gbè ganji de  tọn nado didẹ ninọmẹ lọ. * Mí yiwanna azọ́n mítọn to Japon taun, enẹwutu nudide sinsinyẹn de wẹ mí dona bayi. Amọ́, Harvey ko plọn ma nado nọ gbẹ́ azọ́ndenamẹ lẹ dai gbede, enẹwutu mí yigbe nado yì.

Mí wá Taiwan to novembre 1962. Wẹnlatọ 2 271 wẹ to finẹ, bọ suhugan yetọn wá sọn akọ̀ Amis tọn mẹ. Amọ́ jẹnukọn whẹ́, mí dona plọn Chine-gbè. Owe Chine-gbè tọn dopo ján mí do po mẹplọntọ de po he ma sè Glẹnsigbe, amọ́ mí penugo bo plọn ogbè lọ.

Mí wá e ma dẹn bọ Harvey yin azọ́ndena nado deanana alahọ Taiwan tọn. Alahọ lọ ma klo sọmọ, enẹwutu Harvey nọ penukundo azọ́ndenamẹ etọn lẹ go bosọ nọ dọyẹwheho hẹ mẹmẹsunnu Amis-nu lẹ na osẹ atọ̀n to sunmẹsunmẹ. E sọ sẹ̀n taidi nugopọntọ agbegbe tọn sọn ojlẹ de mẹ jẹ devo mẹ, ehe nọ biọ dọ ni na hodidọ lẹ to plidopọ lẹ ji. Harvey gán na hodidọ lẹ do Japon-gbè mẹ, bọ mẹmẹsunnu he nọ do Amis-gbè lẹ na mọnukunnujẹemẹ. Amọ́, aṣẹpatọ lẹ dọ dọ Chine-gbè kẹdẹ mẹ wẹ nuwiwa sinsẹ̀n tọn lẹ ni nọ yin bibayi te. Enẹwutu, dile etlẹ yindọ Harvey ma ko sè Chine-gbè ganji, e nọ na hodidọ lẹ do ogbè lọ mẹ bọ mẹmẹsunnu devo nọ lilẹ́ yé do Amis-gbè mẹ.

Awhànfuntọ lẹ wẹ to anadena Taiwan to whelọnu, enẹwutu mẹmẹsunnu lẹ dona biọgbè whẹ́ whẹpo do bayi plidopọ lẹ. Nado mọ gbedewema yí ma bọawu, podọ ponọ lẹ nọ saba hẹn nulẹ dẹn. Eyin ponọ lẹ ma nagbè kakajẹ osẹ plidopọ tọn de mẹ, Harvey nọ yì sin ponọpá lọ mẹ kakajẹ whenue yé wàmọ. Na e ma nọ yọ́n mọ na ponọ lẹ dọ jonọ de to tepọn yé to ponọpá lọ mẹ wutu, ayiha he e kàn lọ wazọ́n.

To osẹ he mí zan hẹ mẹmẹsunnu lẹ gblamẹ, mí nọ zinzọnlin na gànhiho dopo kavi humọ to whedelẹnu bo nọ to osó lẹ fán, bosọ nọ to otọ̀ lẹ dasá. N’flin whla tintan he n’fán osó. To núdùdù afọnnu tọn kleun de godo, mí dohún to ogàn 5:30 mẹ zánfinfọ́n bo dedo gbétatò he dẹn de mẹ, podọ mí dasá tọ̀sisa daho de bosọ fán osó de. Na osó lọ hihẹ vẹawu wutu, eyin n’jlọkọ̀, mẹhe to osó lọ hẹ to nukọn ṣie lẹ sin afọ wẹ n’nọ mọ tútútú to nukọn ṣie.

To afọnnu enẹ, Harvey wazọ́n dopọ hẹ mẹmẹsunnu lẹdo lọ tọn delẹ to lizọnyizọn lọ mẹ, whenue yẹn ṣo to kunnude to gbétatò pẹvi de mẹ, fie mẹhe nọ do Japon-gbè lẹ nọ nọ̀. To nudi ogàn dopo mẹ to whèmẹ, huvẹ to hùhù mi badabada, na n’ma ko dùnú sọn gànhiho susu lẹ die wutu. Whenue n’wá mọ Harvey to godo mẹ, mẹmẹsunnu de masọ topọ hẹ ẹ ba. Harvey ko yí linlinwe mítọn delẹ do diọ koklo-zìn omú atọ̀n. E do lehe yè nọ tọ́n yé nù do hia mi. Dile etlẹ yindọ e ma yọ́n nù sọmọ, n’tẹ́n dopo pọ́n. Amọ́ mẹnu wẹ na nù atọ̀ntọ lọ? Yẹn wẹ nù i, na Harvey ma na penugo nado ze mi jẹte sọn osó lọ ji eyin n’wá jai.

To plidopọ lẹdo tọn de whenu, n’pehẹ ninọmẹ de he kàn dẹpẹ biọ. Yé mọtẹn na mí do owhé mẹmẹsunnu  de tọn gbè he to apá na Plitẹnhọ tútútú. Na awulilẹ̀ yin nujọnu taun na Amis-nu lẹ wutu, asi nugopọntọ lẹdo tọn wleawu nue sin hudo mí do nado lawu lẹ tọn na mí. Na Harvey sin alọnu ján wutu, e biọ to asi e nado yì jẹnukọn. Nue mí nado lawu lọ lẹ wẹ: só he mẹ osin fifá te de, devo he mẹ osin miyọ́nawu te gọna basia de he to vọtọ́. E paṣa mi dọ asi nugopọntọ lọ tọn bẹ onú ehelẹ do gbangba to owhé lọ gbè, to fie mẹmẹsunnu he to awuwlena plidopọ to Plitẹnhọ mẹ lẹ gán mọ ‘mẹ sọ́n. N’biọ ẹ avọ̀ kavi onú mọnkọ devo nado gbò filọ. Amọ́, laglán he mẹ yè gán mọnú gbọn de wẹ e ze wá na mi! N’pọ́n dọ n’ma yì whlá do owhé lọ godo, amọ́ pápá dahodaho delẹ to finẹ bo nọ deta tọ́n gbọn nùvo adó lọ tọn lẹ mẹ nado ṣó-bẹ́ mẹdepope he sẹpọ yé. N’gbọ bo dọna dee dọ: ‘Mẹmẹsunnu lẹ sin alọnu o ján gbau nado doayi e go dọ n’to awulẹ. Podọ eyin n’ma lawu, e na vẹna yé. N’gbọ bo de tamẹ yingbé!’ Bo lawu.

Harvey doayi e go dọ mẹmẹsunnu Amis-nu susu wẹ e nọ vẹawuna taun nado yinukọn to gbigbọ-liho, na yé ma yọ́n wehia, podọ na owe depope ma to ogbè yetọn mẹ wutu. Na e ma dẹn bọ ogbè yetọn jẹ yinyin kinkan ji wutu, e taidi nue sọgbe nado plọn mẹmẹsunnu lẹ nado nọ hia ogbè yetọn titi. Azọ́n lọ kàn dẹpẹ biọ, amọ́ to godo mẹ, mẹmẹsunnu lẹ wá penugo nado nọ plọnnu na yede. Owe lẹ wá jẹ tintọ́n ji to Amis-gbè mẹ jei vivọnu owhe 1960 lẹ tọn, podọ to 1968 Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn jẹ tintọ́n ji to Amis-gbè mẹ.

Amọ́, aṣẹpatọ lẹ jẹagọdo dọ owe lẹ ni nọ yin didetọn to ogbè devo lẹ mẹ gbọnvona Chine-gbè. Enẹwutu, nado dapana nuhahun, Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn Amis-gbè tọn wunmẹ voovo wẹ nọ yin didetọn. Di apajlẹ na ojlẹ de, Atọ̀họ̀ he mí nọ zan nọ bẹ ogbè awe hẹn, enẹ wẹ Chine-gbè po Amis-gbè po. Eyin mẹde tlẹ yin tlintlindo-dintọ, to nukunta, e na mọdọ Chine-gbè plọn mẹlẹ wẹ mí te. Amọ́ sọn whenẹnu, titobasinanu Jehovah tọn ko wleawuna owe susu lẹ do Amis-gbè mẹ, nado gọalọna mẹmẹsunnu vivẹ́ ehelẹ nado plọn nugbo Biblu tọn lẹ.—Owalọ 10:34, 35.

To owhe 1960 po 1970 po tọn lẹ gblamẹ, mẹmẹsunnu Amis-nu susu ma nọ nọgbẹ̀ sọgbe hẹ  nujinọtedo Jiwheyẹwhe tọn lẹ. Na yé ma mọnukunnujẹ nunọwhinnusẹ́n Biblu tọn lẹ mẹ ganji wutu, delẹ to yé mẹ nọ zan gbẹzan fẹnnuwiwa tọn, nọ nùahànmú, nọ nù-azọ̀ kavi nọ zan okún bẹtẹli tọn. Harvey dla agun susu pọ́n bo tẹnpọn nado gọalọna mẹmẹsunnu lẹ nado mọnukunnujẹ pọndohlan Jehovah tọn do whẹho ehelẹ ji mẹ. To dopo to gbejizọnlin ehelẹ mẹ whenu wẹ nujijọ he go mí donù to bẹjẹeji lọ wá aimẹ te.

Mẹmẹsunnu whiwhẹnọ lẹ jlo nado bayi diọdo lẹ, amọ́ e blawu dọ susu devo lẹ ma jlo, enẹwutu sọha wẹnlatọ lẹ tọn to Taiwan depò taun sọn 2 450 linlán wá nudi 900 to gblagbla owhe 20 tọn mẹ. Ninọmẹ ehe hẹnmẹ gbọjọ taun. Amọ́, mí yọnẹn dọ Jehovah ma gán dona titobasinanu de he yin hinhẹnflu. (2 Kọl. 7:1) To godo mẹ, aṣa ylankan lọ lẹ wá yin kiklọ́we, podọ po alọgọ Jehovah tọn po, wẹnlatọ 11 000 linlán wẹ to Taiwan to alọnu.

Sọn owhe 1980 lẹ gblamẹ sọyi, ninọmẹ gbigbọmẹ tọn agun Amis-gbè dotọ lẹ tọn pọnte, ehe zọ́n bọ Harvey gán nọ yí whenu susu zan dogọ hẹ mẹhe nọ do Chine-gbè lẹ. Homẹ etọn hùn nado gọalọna asu mẹmẹyọnnu susu tọn nado lẹzun yisenọ. N’flindọ e dọ dọ e nọ vivi na emi whenue dopo to mẹmẹsunnu ehelẹ mẹ hodẹ̀ hlan Jehovah whla tintan. Homẹ yẹnlọsu tọn hùn ga dọ n’penugo bo plọnnu hẹ ahunjijlọnọ susu lẹ nado dọnsẹpọ Jehovah. N’tlẹ do ayajẹ nado sẹ̀n dopọ hẹ visunnu po viyọnnu plọnmẹ Biblu ṣie hoho de tọn lẹ po to alahọ Taiwan tọn mẹ.

Todin, alọwlemẹ ṣie masọ tin ba. To whenue mí ko yí owhe 59 zan to alọwle mẹ godo, Harvey vivẹ́ ṣie kú to 1^er janvier 2010 to whenue e ko diahi hẹ kansẹẹ-zọ̀n godo. Nudi owhe 60 wẹ e yizan to sinsẹ̀nzọn whenu-gigọ́ tọn mẹ! N’gbẹ́ nọ jẹdò etọn sinsinyẹn. Amọ́, homẹ ṣie hùn dọ n’nọgodona ẹn to bẹjẹeji azọ́n lọ tọn to otò dagbedagbe awe mẹ! Mí plọn nado nọ do ogbè Asie tọn he vẹawu awe, amọ́ Harvey uwọ tlẹ sọ plọn nado nọ kàn yé ga.

To owhe delẹ godo, Hagbẹ Anademẹtọ lọ bayi dide dọ, na owhe ṣie ko sẹyì wutu, e na yọ́n hugan dọ n’ma lẹkọyi Australie. Onú tintan he wá ayiha mẹ na mi wẹ, ‘N’ma jlo na tlọ́n Taiwan.’ Amọ́ Harvey ko plọn mi ma nado nọ gbẹ́ lizọ́n na titobasinanu Jehovah tọn, podọ e mayin din wẹ n’na wàmọ. To godo mẹ, n’wá mọdọ nudide nuyọnẹn tọn wẹ.

To egbehe, n’nọ wazọ́n to alahọ Australasie tọn mẹ to osẹ lọ gblamẹ, amọ́ to sẹfifo lẹ, n’nọ dekunnu hẹ agun lẹdo lọ tọn de. Homẹ ṣie nọ hùn nado yí nugopipe ṣie to Japon-gbè po Chine-gbè po mẹ zan nado deanana dlapọn Bẹtẹli tọn lẹ. Amọ́, n’to jejeji pọ́n opagbe fọnsọnku tọn, na n’yọnẹn dọ Harvey he ko plọn ma nado nọ gbẹ́ lizọ́n na Jehovah tin to hihọ́ glọ todin to oflin Etọn mẹ.—Joh. 5:28, 29.