ISTORIA NA PATTOLAY
Ariammi Vuluvuga Pinammanakitan si Jehova
KABALIN na masikan nga bagiu, kitaffuyo ngana i danum na bannag tapus masiki-sikan i pagagi na danum. Meyagi paga lagu natun maski i daddarakal nga batu. Mawag mi i maddaki ta abbag na danum ngem nadaral i tetay megafu ta kitassikan i agi. Magana-anassing kami na atawà nga si Harvey kunne na gapa i kavulu mi nga interpreter mi ta Amis. Egga ira wawwaragi ta abbag na danum. Mavurung ira nga girawan i paddaki mi. Pinagandar mi i baddi nga kotse mi tapenu itakay yatun ta dakal nga truck. Kananassing tu manavu yatun megafu ta ariammi nigalu onu nikadena ta truck. Yayya nga sisinu laman i pinaddalan na truck ta danum. Gittana kitabbayag yatun ngem ariammi nagimmang nga nakimallo kani Jehova adde ta nakadde kami lapa ta abbag. Nesimmu yatun turi ta 1971 ta kegga mi ta Taiwan nu sitaw ararayyu kami ngana ta lugar nga nikeyanakammi. Istoriakku nikamu i nesimmu ta pattolemi.
INIDDU MI SI JEHOVA
Si Harvey i kaka ta appa nga ána nga lalaki. Nammuan na familiana i kinakurug ta Midland Junction, Western Australia turi dekada 1930. Kitezziga i pattolay tatun nga tiempo. Nagigiammu ni Harvey nga ayatan si Jehova yatutta nappabawtiso yayya turi ta 14 i dagunna. Sisinu nga nagigiammuna nga ari nakuan nga pammanakitan onu tanggian i maski anni nga annungan ta organisasion. Turi ta kabbinna, manakina i mabbibbig tu Passifusifutan ta study megafu ta abbona nga ari yayya nga kualipikadu. Ngem kunnaw i kinagi na tadday nga brother kani Harvey: “Nu egga i ipakua nikaw na tadday nga wagi ta organisasion ni Jehova, makkomfiansa yayya nga makuam yatun!”—2 Cor. 3:5.
Nabbalin ngà tu Saksi ta England kunne na gapa i yenà anna i manang ku. Urian nga nabbalin tu Saksi i yamà ngem ta olluna, kokkontranna i Saksi ira. Maski nu manakina, nappabawtiso ngà turi ta nuebe anios ngà. Kayà ku i mappayunir anna mabbalin tu misionero ngem kinagi na yamà nga mappayunir ngà laman sonu 21 ngana i dagukku. Kakku ngana meddaggan yatun, yayya nga turi ta 16 anios ngà, nagali ngà ta Australia nu sitaw maddian i pinaka-kaka nga manang ku. Pinamavulunannà na yamà nga kuan yatun, yayya nga nakapappayunir ngà gabbalaman turi ta 18 anios ngà.
Nakilalà si Harvey ta Australia. Parefu nga kayà mi i mabbalin tu misionero. Turi ta 1951, nakkasal kami. Kabalin na dua ragun nga pappayunir mi, nagalakkami ta circuit work. Daka-dakal i teritoria mi ta Western Australia yayya nga kanayun kami nga mabbiahe maski nu kiteppatu anna ararayyu i angngayammi.
NESIMMU I PLANO MI
Naimbita kami turi 1954 tapenu maggigiammu ta meka-25 nga klase na Gilead. Aranni ngana matuppal i plano mi nga mabbalin tu misionero! Nabbarko kami paumay ta New York tapus nigafu mi nga gigiammuan tu mapia i Biblia. Ta Gilead, kawagan tu gigiammuammi i Spanish. Narigatan si Harvey megafu ta arianna mavuya tu fustu i letra nga r.
Durante ta klase mi, kinagi na instructor ira tu awayyana nga mappalista para ta Japanese language class danuri kayàda i masserbi ta Japan. Ngem nabbidammi ni Harvey tu pagurayammi nga i organisasion i mappili tu asayment mi. Ari nabbayag nammuan na tadday ta Gilead instructor nga si Brother Albert Schroeder nga ariammi nilista i ngagammi yatutta kinagina nikami: “Pannonopannu paga tu mapia yatun.” Turi ta magalangan kami paga, kinagi nikami ni Brother Schroeder: “Sikami ngana i nangitura ta ngagannu. Puruebannu nga gigiammuan i Japanese.” Mas mabi nga nagigiammu yatun ni Harvey anne ta Spanish.
Zimittal kami ta Japan turi 1955, nu sitaw 500 laman i publisher tatun. Tatun nga tiempo, magedad ngana tu 26 si Harvey tapus 24 ngà ngana gapa. Naasayn kami ta siudad na Kobe nu sitaw appa ragun kami nga nasserbi. Magayayya kami nga magalan uli ta circuit work anna nasserbi kami aranni ta siudad na Nagoya. Kakayà mi i asayment mi—i wawwaragi, i maka-makan, anna i makasta nga pallevu. Ngem ari nabbayag, neddakkami mana tu oportunidad nga ari panakitan si Jehova.
BAGU IRA NGA PROBLEMA TA BAGU NGA ASAYMENT
Kabalin na tallu ragun ta traveling work, nikiddaw nikami na panga ta Japan nu awayya mi i magali ta Taiwan tapenu layyagayyan danuri totolay ta tribu na Amis. Egga karuan nga wawwaragi nga Amis nga nabbalin tu apostata yayya nga kawagan ta Taiwan i tadday nga brother nga maka-uvovug tu Japanese tapenu manguffun ta passolba ta problema. * Nagustuammi ngana i asayment mi ta Japan yayya nga narigatakkami nga maddesision. Ngem sanay ngana si Harvey nga ari vuluvuga panakitan i tadday nga asayment.
Zimittal kami ta Taiwan turi ta Nobiembre 1962. Egga i 2,271 nga publisher tatun nu sitaw magaru nira ay Amis. Ta ollu, mawag nga magigiammu mi i ma-Chinese. Ngem tattadday laman i libru nga meyusa mi tapenu gigiammuan yatun. Tapus ari paga maka-uvovug tu English i manuddu nikami ngem nagigiammu mi lagapa yatun.
Ari nabbayag ta paddattal mi ta Taiwan, neyasayn si Harvey bilang branch servant. Baddi laman i panga nga ofisina tatun, yayya nga awayya lagapa ni Harvey nga bala-balinan i trabahuna ira ta ofisina tapus egga paga i tiempona nga uffunan i wawwaragi nga Amis magadde ta tallu nga ligguan kada vulan. Egga gapa ira i tiempo nga masserbi yayya bilang district overseer nu sitaw mappalappa yayya ta asembli ira. Puede lapa nakuan nga ma-Japanese si Harvey ta palappana ira megafu ta matindian mabba yatun na wawwaragi nga Amis. Ngem nidog na gobiernu nga Chinese laman i puede nga meyusa ta relihioso ira nga paggarammammung. Yayya nga maski nu marigatan si Harvey, na-Chinese yayya ta palappana tapus itransleyt yatun na tadday nga wagi ta Amis.
Nedeklara i martial law ta Taiwan yatutta mawag labbi tu manga tu permit i wawwaragi nigeda nga makapa-asembli. Mariga i manga tu permit megafu ta maruddu nga itala-talattan na pulis ira nga iyawa yatun. Nu ari paga nga iyawa na pulis ira i permit ta ligguan nu sitaw magasembli kami ngana, agga-iddag laman nukua si Harvey ta istasion na pulis adde ta iyawada yatun. Megafu ta mappasiran i pulis ira nga egga i dayu nga agga-iddag ta istasiodda, insigida nukua nga iyawada nikami i permit.
MINUNE KAMI TA VUKIG
Ta ligguan ira nga kavulu mi i wawwaragi, lumakag kami tu tangoras onu maturu paga ta vuku-vukig anna maddaki ta bannag. Manono ku bi i ollu nga pinagune ku ta vukig. Ummumma kami nga kiminang tapus nattakay kami ta bus nga 5:30 na umma i biahena mappange ta ararayyu nga bario. Naddaki kami ta daka-dakal nga bannag tapus minune kami ta vukig. Sobra nga paturi i vukig yayya nga maggi daladaddanakku ngana i takki na brother nga nappollu nio.
Tatun nga umma, nallayyagayya si Harvey kavulu i wawwaragi tatun nga lugar. Yayya nga awan tu kavulu ku nga nallayyagayya ta tadday nga bario nu sitaw maguvovug tu Japanese i totolay. Turi ta magala-una ngana, molaw ngà ngana ta bisikku. Tapus turi ta nassimmu kami ngana ni Harvey, awan ngana tu kavulu mi nga wawwaragi. Pia ngana laman ta nitalina i karuan nga magazina para ta tallu nga illug nga ari nga nalutu. Nipasingan ni Harvey nio nu kunnasi nga kanan yatun. Nilattùna i utun anna gukag na illug anna sinussuna. Maski nu manaki ku nakuan yatun, pinuruebakku nga kanan i tadday tapus egga paga nabattang nga tadday nga illug. Niyawa ngana laman yatun ni Harvey nio ta kinagina nga akkannà nga makka nu matomba ngà ta bisikku.
KAKKU MAKATTAMAN NGA PINAZZIGU KU
Mittan ta tadday nga asembli sirkito, namroblema ngà. Naddiakkami ta balay na brother nga egga ta biko na Kingdom Hall. Sobra i kaimportante
na pazzigu para ta Amis ira yayya nga napprepara i atawa na manangngal ta sirkito tu pazzigutammi ni Harvey. Megafu ta aru i kuan ni Harvey, kunna nio nga magollu ngà ngana nga mazzigu. Egga i tallu nga pagipayyan na pazzigutammi: tanga-baldi nga malamming nga danum, tanga-baldi nga mapatu nga danum, anna palanggana nga awan tu naddianna. Nakaddagan ngà ta nilawan yatun na atawa na manangngal ta sirkito nu sitaw mezipa ngà ta Kingdom Hall. Egga ira i wawwaragi tari nga manguffun para ta asembli. Nakkiddaw ngà nisa tu maski anni nga kurtina nga pakkallag ku nga mazzigu. Ngem niddannà ngana mabba gapa tu plastik! Nanono ku nga umay ngà ngana laman siguru ta likug na balay ngem egga labbi gapa ira tari i gansu nga baka tukkawaddà. Kukku ta baggì: ‘Sabagay, ari mabba siguru mapansin na wawwaragi nga mazzigu ngà gafu ta aru i kukukuadda. Nu kakku labbi gapa mazzigu, baka makalussaw ira nikami yayya nga mazzigu ngà ngana lapa.’LITERATURA IRA PARA TA AMIS
Naobserba ni Harvey nga ari nga mapprogreso ta espiritual i wawwaragi nga Amis megafu ta aru ta nira i ari makabibbig anna awan tu literatura ta lengguaheda. Ngem megafu ta metura ngana i lengguahe na Amis ta Roman characters, makasta nu matudduan ngana i wawwaragi nga mabbibbig. Daka-dakal yatun nga trabahu ngem nasanay gabbalaman i wawwaragi nga magigiammu i meyannung kani Jehova ta mismu nga lengguaheda. Tapus turi ta aranni ngana nga mangultimu i dekada 1960, egga ngana ira i literatura para ta Amis anna ta 1968 namegafu gapa ngana nga mepublisa i The Watchtower.
Ngem igamma na gobiernu i maski anni nga literatura nga ari tu Chinese. Tapenu ari nga makkaproblema, nadduruma i nikepublisa na Watchtower ta Amis. Angngariganna, ta unag na 17 nga vulan, nakkivu nga Chinese anna Amis i neyusa ta edision na The Watchtower. Nakua yatun tapenu sonu egga i makkiavu, mallawan nga gittana tuttudduammi laman i totolay tu Chinese. Namegafu tatun nga tiempo, napakaru ngana nga literatura ta lengguahe nga Amis i ipuppublisa na organisasion ni Jehova tapenu moffunan i totolay nga makannammuan i kinakurug.—King. 10:34, 35.
TIEMPO NA PAMAKARENU
Ta dekada 1960 anna 1970, aru nga wawwaragi nga Amis i ari nga mattolay segun ta
estandarte na Dios. Ariadda kuruga malippawa i prinsipio ira na Biblia yayya nga egga i karuan nira nga imoral, magillellaw, onu massulla anna mammama. Binisita ni Harvey i aru nga kongregasion tapenu uffunan i wawwaragi nga alippawatan i pagimamma ni Jehova taw ira nga gannug. Ta mittan nga pabbiahena, nesimmu nikami i niyistorià ta gafu.Sigga-paran nga manguli danuri minappakalinno nga wawwaragi ngem kaddaraddam ta aru gapa i manakida i manguli. Megafu tatun, ta unag laman na 20 nga dagun, nabbalin ngana laman tu 900 i bilang na publisher ta Taiwan nga dati nga maturu tu 2,450. Nakkafi i nono mi megafu tatun ngem ammu mi nga ari vuluvuga bendisionan ni Jehova i tadday nga maritta nga organisasion. (2 Cor. 7:1) Neyemmang gabbalaman na wawwaragi i marake ira nga annangnguada anna ta uffun ni Jehova, maturu ngana tu 11,000 i publisher sangawe ta Taiwan.
Namegafu ta dekada 1980, nasingammi i pinapprogreso ta espiritual na wawwaragi ta kongregasion nga Amis anna mas aru ngana gapa i tiempo ni Harvey nga makavulu danuri Chinese. Magayayya gapa yayya megafu ta aru i noffunanna nga atawa na sister ira tapenu mabbalin tu Saksi. Manono ku turi ta niyistoriana nio nga kitessaya yayya megafu ta makimallo ngana kani Jehova i tadday tatun nga lallaki. Magayayya ngà gapa megafu ta aru i sinudduakku tapenu mas maddukko kani Jehova. Nakkapribilehio ngà paga lagu nga masserbi ta panga ta Taiwan kavulu i ana nga lalaki anna ana nga babay na tadday ta dati nga estudiantè ta Biblia.
KADDARADDAM NGA TIEMPO
Natay ngana i atawà nga si Harvey. Maturu tu 59 nga dagun kami nga nakkavulu nige yayya nga natay turi ta Enero 1, 2010 megafu ta cancer. Ma-60 nga dagun yayya ta ngamin-tiempo nga serbisiu. Fermi nga kakanappakku yayya ngem magayayya ngà ta makkavulu kami nga nasserbi ta dua nga nasion. Nagigiammu mi ni Harvey i maguvovug tu dua nga mariga nga lengguahe na Asia. Nagigiammuna gapa nu kunnasi nga itura danatun.
Turi ta 2014, dinesision na Manangngal nga Baggi nga manoli ngà ta Australia megafu ta bako ngà ngana anna mas kawagakku i uffun. Tapus nanono ku: ‘Kakku kayà manaw taw ta Taiwan.’ Ngem nanono ku i kakkagian dati ni Harvey nio nga ari vuluvuga panakitan i organisasion ni Jehova yayya nga nanoli ngà gabbalaman ta Australia. Nanono ku nga mapia ngana laman ta kingnguà yatun.
Massesserbi ngà ngana sangawe ta Australasia branch anna mallayyagayya ngà gapa nu weekend kavulu i kakongregasiokku. Nu mat-tour guide ngà ta Bethel, magayayya ngà ta meyusà i Japanese anna Chinese nga nagigiammù. Iddanamakku i tiempo sonu paginnolayan ni Jehova i natay ira. Ammù nga daddammanna noka si Harvey nga ari vuluvuga nammanaki nisa.—Juan 5:28, 29.
^ par. 14 Chinese ngana sangawe i ofisial nga lengguahe ta Taiwan ngem aru nga dekada nga Japanese i ofisial nga lengguahe tatun. Megafu tatun, aru lagapa nga etniko nga grupo ta Taiwan i maguvovug tu Japanese.