Mapan iti linaonna

Mapan iti listaan dagiti linaonna

PAKASARITAAN TI BIAG

Nasursuromi ti Di Pulos Agsaan ken Jehova

Nasursuromi ti Di Pulos Agsaan ken Jehova

KALPASAN ti napigsa a bagyo, nagbalin a nakapitpitak ken naapres ti karayan ken uray la nayanud ti nagdadakkel a batbato. Masapul a makaballasiwkami, ngem gapu iti kinaapres ti karayan, nadadael ti rangtay. Mabutbutengkami ken lakayko a Harvey agraman ti paraipatarusmi iti lengguahe nga Amis. Panagriknami, awanen ti maaramidanmi. Bayat nga agnernerbios dagiti kakabsat iti ballasiw ti karayan a mangbuybuya kadakami, rinugianmin ti bumallasiw. Umuna, insagpatmi ti bassit a luganmi iti maysa a dakdakkel a trak. Kalpasanna, in-inut a nagtaray ti trak a bumallasiw iti naapres nga ayus gapu ta saan a nagalutan wenno nakadenaan ti luganmi. Kasla nagbayag ti bumallasiw, ngem sitatalged met laeng a nakaballasiwkami bayat a nagpakpakaasikami ken Jehova babaen ti kararag. Dayta ket idi 1971. Addakami idi iti makindaya a kosta ti Taiwan, rinibu a kilometro ti kaadayona iti pagilianmi. Palubosandak a mangyestoria kadakayo iti pakasaritaanmi.

NASURSUROMI NGA AYATEN NI JEHOVA

Ni Harvey ti inauna iti uppat nga agkakabsat a lallaki. Naammuan ti pamiliana ti kinapudno idiay Midland Junction, Western Australia, bayat ti panagsuek ti ekonomia idi 1930’s. Nasursuro ni Harvey nga ayaten ni Jehova ket nagbautisar idi 14 ti tawenna. Di nagbayag, nasursurona ti di agsaan kadagiti nateokratikuan nga asaynment. Naminsan, idi ubing pay, dina kayat ti agbasa iti Pagwanawanan iti maysa a gimong ta impagarupna a saan a kualipikado. Ngem imbaga ti maysa a kabsat ken Harvey, “No kiddawen ti maysa a kabsat iti organisasion ni Jehova nga aramidem ti maysa a banag, pampanunotenna a kualipikadoka!”2 Cor. 3:5.

Naammuak ti kinapudno idiay England, ken kasta met ni Nanang ken ti inauna a manangko. Nupay binusornakami ni Tatang idi damo, inawatna met laeng ti kinapudno idi agangay. Uray no dina kayat, nagbautisarak idi awan pay 10 ti tawenko. Pinagbalinko a kalat ti agpayunir ken agmisionera. Ngem imbaga ni Tatang a sanak la palubosan nga agpayunir no agtawenakon iti 21. Ngem diak maurayen dayta. Isu nga idi 16 pay laeng ti tawenko, immanamong ni Tatang nga umakarak idiay Australia tapno makipagyanak iti inauna a manangko, nga immakar iti dayta a pagilian. Kamaudiananna, nangrugiakon nga agpayunir idi 18 ti tawenko.

Idi aldaw ti kasarmi idi 1951

Nagam-ammokami ken Harvey idiay Australia. Agpada ti kalatmi nga agserbi ken Jehova kas misionero. Nagkasarkami idi 1951. Kalpasan ti dua a tawen a panagpayunirmi, nakiddaw nga agserbikami iti trabaho iti sirkito. Sakup ti sirkitomi ti dakkel a paset ti Western Australia, isu a masansan nga agbiahekami iti adayo, natapok, ken nasulinek a luglugar.

NATUNGPAL TI ARAPAAPMI

Panaggraduarmi iti Gilead idiay Yankee Stadium idi 1955

Idi 1954, naawiskami nga ageskuela iti maika-25 a klase ti Gilead. Matungpal met laengen ti arapaapmi nga agbalin a misionero! Naglugankami iti barko a napan idiay New York ket rinugianmi ti napinget a panagadal iti Biblia. Kas paset ti kurikulum, masapul a sursuruenmi ti Spanish. Marigatan ni Harvey gapu ta dina unay maibalikas ti letra nga r.

Bayat ti panageskuelami, impakaammo dagiti instruktor a dagidiay interesado nga agserbi idiay Japan ket mabalin nga agpalista nga agadal iti Japanese. Kayatmi a ti organisasion ni Jehova ti mangpili iti pakaidestinuanmi. Di nagbayag, naammuan ni Brother Albert Schroeder, maysa kadagiti instruktor iti Gilead, a saankami pay a nagpalista. Imbagana kadakami: “Panunotenyo a naimbag dayta.” Idi saankami latta a nagpalista, imbaga ni Brother Schroeder: “Kaduak ti maysa pay nga instruktor a nangilistan iti naganyo. Padasenyo a sursuruen ti Japanese.” Nalaka a nasursuro ni Harvey dayta a lengguahe.

Simmangpetkami idiay Japan idi 1955. Adda la idi 500 nga agibumbunannag iti intero a pagilian. Agtawen idi ni Harvey iti 26, ken 24 met ti tawenko. Naidestinokami iti sangladan a siudad ti Kobe. Uppat a tawen a nagserbikami sadiay. Naragsakankami idi naawiskami manen nga agserbi iti trabaho iti sirkito, ket nagserbikami iti asideg ti siudad ti Nagoya. Nagustuanmi ti amin iti asaynmentmi—dagiti kakabsat, makan, ti buya ti aglawlaw. Ngem di nagbayag, adda manen sabali a gundaway tapno dikam agsaan ken Jehova.

BARO NGA ANNONGEN, BARO A KARIT

Dakami ken Harvey ken dadduma pay a misionero idiay Kobe, Japan, idi 1957

Kalpasan ti tallo a tawen iti trabaho a panagdaliasat, kiniddaw ti sangay ti Japan no kayatmi ti maibaon idiay Taiwan tapno makipagtrabahokami kadagiti katutubo nga umili nga Amis. Nakastrek ti apostasia sadiay, ket kasapulan ti Taiwan ti kabsat a nalaing nga ag-Japanese tapno tumulong a mangsolbar iti situasion. * Magusgustuanmi ti trabahomi iti Japan, isu a narigat ti agdesision. Ngem nasursuro ni Harvey ti di pulos agsaan iti maysa nga annongen, isu a napankami.

Simmangpetkami sadiay idi Nobiembre 1962. Addaan idi ti Taiwan iti 2,271 nga agibumbunannag, ket Amis ti kaaduan kadakuada. Ngem idi damo, masapul nga agsursurokami iti Chinese. Maymaysa laeng ti libromi ken saan a maka-English ti maymaysa a titsermi, ngem nasursuromi ti ag-Chinese.

Di nagbayag kalpasan ti isasangpetmi idiay Taiwan, nadutokan ni Harvey kas branch servant. Bassit ti sangay isu a mabalin nga asikasuen ni Harvey ti trabahona iti opisina ken makipagserbi pay kadagiti kakabsat nga Amis agingga iti tallo a lawas kada bulan. Pasaray nagserbi met kas manangaywan iti distrito, a pakairamanan ti panagpalawagna kadagiti asamblea. Makapagpalawag ni Harvey iti Japanese, ket maawatan dayta dagiti kakabsat nga Amis. Nupay kasta, Chinese laeng ti ipalubos ti gobierno a mausar iti narelihiosuan a panaggigimong. Isu a nupay saan pay a nasayud ni Harvey iti dayta a lengguahe, nagpalawag iti Chinese ket adda kabsat a nangipatarus iti Amis.

Adda idi ti Taiwan iti sidong ti martial law, isu a masapul a mangala dagiti kakabsat iti permit tapno makapagasambleada. Saan a nalaka ti mangala iti permit, ket masansan nga itantan dagiti polis ti panangted iti dayta. No saanda a mangted iti permit iti lawas ti asamblea, agtugaw laeng ni Harvey iti presinto agingga nga itedda ti permit. Gapu ta mabain dagiti polis nga adda ganggannaet nga agur-uray iti presintoda, masansan nga itedda a dagus ti permit.

TI DAMO NGA ISASANG-ATKO ITI BANTAY

Bumalballasiwkami iti ababaw a karayan idiay Taiwan a mapan mangasaba

Bayat dagiti lawas a nakipagtrabahokami kadagiti kakabsat, gagangay a magnakami iti maysa nga oras wenno napapaut. Sang-atenmi dagiti bantay ken bumallasiwkami kadagiti karayan. Malagipko ti damo nga isasang-atko iti bantay. Dinardarasmi ti namigat, ket kinamakammi ti bus iti 5:30 tapno makapankami iti adayo a barrio. Bimmallasiwkami iti nalawa a karayan sa rinugianmin ti sumang-at iti bantay. Nakarangrangkis dayta nga uray la dandanin kabatog ti ulok ti saka ti sarsarunuek a kabsat.

Iti dayta nga agsapa, kinadua ni Harvey ti dadduma a lumugar a kakabsat iti panangasaba, ngem nangasabaak a sisiak iti bassit a purok a Japanese ti lengguahe dagiti agnanaed sadiay. Idi 1:00 ti malem, maul-ulawak metten gapu ta diak pay nangnangan iti adun nga oras. Idi nagkitakami met laengen ken Harvey, awanen dagiti kakabsat. Insukat ni Harvey ti dadduma a magasin iti tallo a di pay naluto nga itlog ti manok. Insurona kaniak no kasano a kanen ti itlog babaen ti pananglussok iti agsumbangir nga ungtona sakonto sultopen. Nupay kasla saan a naimas, pinadasko ti maysa. Sino ngay ti nangsultop iti maikatlo? Siak met laeng, gapu ta imbaga ni Harvey a dinak kano kabaelan a bagkaten nga isalog no bilang maawananak iti puot gapu iti bisin.

NAKALLALAGIP A PANAGDIGUSKO

Iti maysa nga asamblea sirkito, adda diak malipatan a kapadasak. Nagdaguskami iti balay ti kabsat iti mismo nga abay ti Kingdom Hall. Para kadagiti Amis, nakapatpateg ti panagdigus, isu nga insagana ti asawa ti manangaywan iti sirkito ti pagdigusmi. Nagadu ti obraen idi ni Harvey, isu nga imbagana a siakon ti umuna nga agdigus. Tallo ti mausar iti panagdigusmi: sangabalde a nalamiis a danum, sangabalde a napudot a danum, ken palanggana nga awan kargana. Nasdaawak ta inkabil dagita ti asawa ti manangaywan iti sirkito iti mismo a ruar ti balay a sumango iti Kingdom Hall. Nagadu a kakabsat ti addan sadiay a tumultulong tapno maisagana ti asamblea. Isu a kiniddawko iti asawa ti manangaywan iti sirkito nga ikkannak iti paglinged nga agdigus. Nangyeg met piman ngem daydiay met transparent a plastik! Kayatko koman ti mapan iti likud ti balay, ngem adda met dagiti ganso iti alad a nakasagana a mangsippit iti asinoman nga umasideg kadakuada. Imbagak iti bagik: ‘Adu ti obra dagiti kakabsat isu a didakto met laeng madlaw no agdigusak. Ta no saan, baka maitibkolda. Isu nga agdigusak man laengen!’ Ket kasta ti inaramidko.

Nakasuotkami iti pangseremonia a bado dagiti Amis

PUBLIKASION PARA KADAGITI AMIS

Naamiris ni Harvey a marigatan dagiti kakabsat nga Amis a rumang-ay iti naespirituan. Adu ngamin kadakuada ti di makaammo nga agbasa ken agsurat ken awan ti publikasion iti lengguaheda. Gapu ta ti lengguahe nga Amis ket nabiit pay idi a nangrugi a maisurat iti Roman alphabet, kasla praktikal a maisuro dagiti kakabsat nga agbasa iti mismo a lengguaheda. Nagdakkel a trabaho dayta, ngem idi agangay, nasursuro dagiti kakabsat ti agadal nga is-isuda. Addan ti publikasion nga Amis iti naladaw a paset ti 1960’s. Ket idi 1968, nangrugin a maipablaak Ti Pagwanawanan iti Amis.

Nupay kasta, imparit ti gobierno dagiti publikasion a saan a Chinese. Isu a tapno maliklikan ti problema, ti Amis a Pagwanawanan ket naipablaak iti nadumaduma a porma. Kas pagarigan, adda idi tiempo a nagusarkami iti napagtipon a Mandarin ken Amis nga edision Ti Pagwanawanan. No adda mangkuestion, makitana nga us-usarenmi dayta a magasin a pangisuro kadagiti umili a Chinese. Manipud idin, adun a publikasion ti inruar ti organisasion ni Jehova iti lengguahe nga Amis tapno maammuan dagitoy a patpatgentayo a tattao dagiti kinapudno iti Biblia.—Ara. 10:34, 35.

TIEMPO TI PANAGDALUS

Idi 1960’s ken 1970’s, adu a kakabsat nga Amis ti saan a mangsursurot kadagiti pagalagadan ti Dios. Saanda ngamin a naan-anay a maawatan dagiti prinsipio ti Biblia, isu nga adda dagidiay agar-aramid iti immoralidad, agbarbartek, wenno agsigsigarilio ken agmammama. Binisita ni Harvey ti adu a kongregasion ken tinulonganna dagiti kakabsat a mangtarus iti panangmatmat ni Jehova kadagita nga aramid. Iti maysa a kasta nga ibibisitami, napadasanmi ti dinakamatko iti rugi daytoy a pakasaritaan.

Situtulok dagiti napakumbaba a kakabsat nga agbalbaliw. Ngem nakalkaldaang ta adu ti saan a mangayat nga agbalbaliw, isu a bimmaba ti bilang dagiti agibumbunannag idiay Taiwan—manipud 2,450, nagbalin laengen nga agarup 900 iti las-ud ti 20 a tawen. Makapaupay unay dayta. Ngem ammomi a di pulos bendisionan ni Jehova ti narugit nga organisasion. (2 Cor. 7:1) Idi agangay, sursuroten met laengen dagiti kongregasion dagiti pagannurotan ni Jehova isu a binendisionanna ida. Adda itan nasurok nga 11,000 nga agibumbunannag idiay Taiwan.

Manipud idi 1980’s nga agpatpatuloy, nakitami a simmayaat ti naespirituan a kasasaad dagiti Amis a kongregasion, isu nga ad-adun a tiempo ti inusar ni Harvey para kadagiti Chinese. Naragsakan a timmulong kadagiti assawa a lallaki iti adu a pamilia tapno agbalinda a manamati. Malagipko nga imbagana a permi ti ragsakna no maysa kadagitoy a lallaki ket agkararag ken Jehova iti damo a gundaway. Maragsakanak met ta adu a nasingpet a tattao ti naisurok nga agbalin a nasinged ken Jehova. Bayat ti panagserbik iti sangay ti Taiwan, naragsakanak met ta nakaduak sadiay ti anak a lalaki ken babai ti maysa a dati nga iyad-adalak iti Biblia.

NALIDAY A PASAMAK

Ngem ita, maysaakon a balo. Kalpasan ti dandani 59 a tawen a panagasawami, pimmusay ti patpatgek a ni Harvey idi Enero 1, 2010, gapu iti kanser. Dandani 60 a tawen a nagserbi iti amin-tiempo a serbisio! Mailiwak a talaga kenkuana. Ngem naragsakak ta nakaduak isuna a nagserbi iti dua a nagpipintas a pagilian! Nasursuromi ti agsao iti dua a naririgat a lengguahe iti Asia, ngem nasursuro met ni Harvey ti agsurat kadagita a lengguahe gapu iti trabahona.

Sumagmamano a tawen kalpasanna, inkeddeng ti Bagi a Manarawidwid a ti kasayaatan ket agsubliakon idiay Australia gapu ta baketakon. Ngem ti damo idi a napanunotko ket, ‘Diak kayat a panawan ti Taiwan.’ Ngem insuro ni Harvey a dikam pulos agsaan iti organisasion ni Jehova, isu a kasta ti inaramidko. Idi agangay, nakitak a pagsayaatak dayta a desision.

Maragsakanak a mangusar iti Japanese ken Chinese iti panangi-tour-ko iti Bethel

Ita, agserserbiak iti sangay ti Australasia manipud Lunes agingga iti Biernes ken makipagtrabahoak met iti kongregasionmi iti ngudo ti lawas. No adda ag-tour iti Bethel, usarek ti Japanese ken Chinese iti panangi-tour-ko. Ngem segseggaak ti naikari nga aldaw ti panagungar, ta ammok a ni Harvey, a nakasursuro a di pulos agsaan ken Jehova, ket natalged itan iti lagip ni Jehova.—Juan 5:28, 29.

^ par. 14 Nupay Chinese ti opisial a lengguahe ti Taiwan, adu a dekada a Japanese ti opisial a lengguahe sadiay. Gapu iti dayta, Japanese pay laeng ti lengguahe iti nadumaduma nga etniko a grupo iti Taiwan.